Kàlimina ìm Elsàss
| Dialäkt: Mìlhüüserisch |
MDPA (uf Frànzeesch „Mines de potasse d'Alsace“) ìsch dr Nàmma vum Betrìeb wo d Kàlimina ìm Norda vu Milhüüsa verwàlta hàt. Dàs ìsch vu 1904 bis 2004 gànga.
D Entdeckung vum Kàli ìm Elsàss[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Ìm Juni 1904 z'Wìttelsha ìsch a erschta Priafung bohrt worra, fer z'entdecka wàs dr Untergrund enthàltet. Dr Ìnduschtriell Joseph Vogt, d Amélie Zürcher, wo ìn dr Gegend Boda besassa hàt, un dr Jean-Baptiste Grisez han mìtnànder dàs Projakt ufbàuia. Sa han meischtens Kohla erwàrta.
Noh dr Legand, hàt d Amélie Zürcher ìn'ma Tràuim vorgsahàss dr Untergrung riich kännt sìì. Denn fer d Làndwìrtschàft ìsch dr kìesig Boda züe àrm gsìì, dàs hàt ìhra unracht gschuna.
Ìm Juni 1904 ìsch a erschta rossarota Sàlzschìcht gfunda worra, 627m tiaf, un noch a zweita, 649m tiaf. Dia rossarota Fàrb kummt vum Ìnhàlt vu Sylvinite, a Mìschung vu Potassiumchlorid (KCl) un Nàtriumchlorid (Nacl). Dr Potassiumchlorid hàt ma sallamols àls Kunschtmìscht brüücht.
Àndra Priafunga sìn gmàcht worra, fer d Verbreitung vu dr Sàlzschìcht z'fìnda: sa hàt a Flächa vu 222km² ghàà[1].
Dr Ààfàng vu dr Kàliproduktion[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Àm 13. Juni 1906 ìsch d „Gewerkschaft Amélie“ grìnda worra, si Dirakter ìsch dr Joseph Vogt gsìì.
Dr Schàcht „Amélie 1“ ìsch bohrt worra. D Kàliproduktion hàt ìm Hornung 1910 ààgfànga.
Ìm 1911 hàt dr Betrìeb mehr Gald brüücht. Ar hàt zerscht Pàrtnerschàfta z'Milhüüsa un z'Pàris gsüecht, ohna Erfolg. Schliaßlig ìsch'r zu dr „Deutsche Kaliwerke“ gànga.
Ànna 1914 hàt's 13 Schàchta gaa: Amélie 1, Amélie 2, Max, Joseph, Else, Marie, Louise, Reichsland (Fernand noh-n-em Kriag) Oscht un West, Prinz Eugen, Théodore, Rodolphe 1 un Alex.[2]
D großa Entwìcklung vu da M.D.P.A.[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Noh-n-em Erschta Waltkriag sìn d Kàlimina d M.D.P.A. worra, àls frànzeescher Betrìeb („Mines Domaniales de Potasse d'Alsace“).
D Mina han vìel Ààgstellta brüücht, wo mankmol vu witta Lander kumma sìn, meichtens üs Mìtteleuropa (Pola, Tschechia, Schlesia).
D Leehn un d Lawesbedìngunga sìn fer d Litt àttràktiv gsìì.
Gànza Viartel sìn fer d Minaàrweiter bàuia worra, d Hiiser sìn modern un bequam gsìì, fer dara Zitt. D Fàmìlia wo dìnna gwohnt sìn han sa speeter känna kàuifa. A Gsellschàft hàt sìch um da Mina entwìckelt. S Àlltàgslawa ìsch do ààgnahmer gsìì às fer d meischta àndra Litt: sa han vu Krànkakàssa, vu Schüehla oder vu Sportsverien känna profitiara.
D „Minakumpel“ sìn fer ìhra Solidàrität un güeta Frìndschàft àn dr Àrwet beriahmt gsìì - denn, wia ìn àlla Mina, ìsch d Àrwet ìn sìch doch sehr schwar gsìì, un ìn da Gàlerie unta hàt àls jeder ìm Àndra müeßa halfa. Wàs noch ärger gsìì ìsch, ìn dana elsassischa Kàlimina, ìsch d hoocha Temperàtur. D Sàlzschìcht sìn nàtiirlig nìt uf ei gliicha Ewena gsìì, un ìn Teil Orta sìn sa Tiaf àwagànga. D Schàchtàrweiter han meischtens blutt gschàft, fer d Hìtz känna üshàlta
| Tiafa | Temperàtur |
|---|---|
| -800m | 47°C |
| -900m | 50°C |
| -1000m | 54°C |
's ìsch aui sehr gfahrlig gsìì. Trotz standiga Sìcherheitmàßnamma sìn d Schàchtàrweiter vu Gàs-Explosiona, Verwundunga mìt Warkzig, oder Ardrutsch bedroht gsìì. 's hàt vìel Umfall gaa, wo ìn'ma Mankem s Lawa koschta hàt.
D Technick ìsch ìmmer moderner worra. Großa Màschìna sìn ìn da Barggalerie brocht uf ufgmontiart worra, sa han dernoh d schwarschta Àrwet mekànisch gmàcht, ìweràll wo gnüe Plàtz derfer gsìì ìsch.
Ìm Johr 1974 ìsch d Kàliproduktion àm Heechschta gsìì: 13 Milliona Tonna Ràuisàlz.
S And vu dr Kàliproduktion[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Zwìscha März un Juni 1978 sìn vìel Junga àn da Mina ààgstellt worra.[4] Do hàt sìch d Bevälkerung vu da Mìtàrweiter zìmlig verjìngert. Dia Junga han àwer scho gwìsst ghàà àss sa nìt ìhra gànza Kàrriera àn da Mina känna verbrìnga. Eins noh-n-em Àndra han d Schàchta züegmàcht.
Dr letscht Schàcht hàt ànna 2002 züegmàcht.
A pààr Gebäi stehn hìtt noch, àwer vìel dervu ìsch àbgrìssa worra.
D` Kalibecke bi Mulhouse un`d Grundwasserversalzung am Oberrhie[ändere | Quälltäxt bearbeite]
D` Abraumhalden bi de große Mine, nid nur z Wittelsheim un z Pulversheim, hän beidruckendi Erosionslandschafte gä, allerdings beschden die Bergli bis zu 90% üs Salz. In de letschde Johr hän sie die Abraumhalde sanierd. Die vum Räge verursachte Üswaschunge vun dene "Kalimandscharos” im Süde vum des Elsiss versalze großi Deil vum Grundwasser in de elsässische Rhinebeni bis nach Schlettstadt nah. In de Absetzbecke uf de Fesseheimer Rhininsel sin über ei Million Tonne Salz im Grundwasser versickert un belaschde s` Grundwasser au uf de badische Rhinsite bis Brisach. Hundert Johr Industriegeschicht hän dezu gefiehrt, dass ein wichtige Teil vum Grundwasser in de der Rhinebeni als Trinkwasser nimmi nutzbar sin.
Externa Links[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Kàlimina ìm Elsàss – Sammlig vo Multimediadateie- Websitt vu da MDPA: www.mdpa.fr (fr)
- Websitt vum Erbgüet-Verein vu da Kàlimina: kalivie.free.fr (fr)
- D Gschìcht, uf kalivie.free.fr/saga.htm (fr)
- Berìcht vu france3 Alsace ìwer d Mineràlia-Sàmmlung vum Verein „Kalivie“
- „Kàlilànd“, a Liad vum Bernard Jaegly, uf youtube mìt Bìlder vu Wìttena un Wìttelsa.
- Kalimine, Grundwasser & Grundwasserversalzung am Oberrhin
Referanz[ändere | Quälltäxt bearbeite]
- ↑ Gschìcht vu da Kàlimina, uf kalivie.free.fr (fr)
- ↑ Les prémices d'une grande épopée. Archiviert vom Original am 22. März 2012; abgruefen am 19. April 2012.
- ↑ Heftla vum Kìngerscher Gschìchtsverein N°5, Sitta 130
- ↑ Heftla vum Kìngerscher Gschìchtsverein N°5, Sitta 131