Quälltext vu Gurtweil aaluege

{{DISPLAYTITLE:Gurtwyl}}

{{Infobox Ortsteile hochalemannisch
| Name = Gurtwyl
| Name_amtlich = Gurtweil
| Ortswappen = Gurtweil-Wappen.gif
| Breitengrad = 47/38/30/N
| Längengrad = 8/14/46/E
| Bundesland = Baden-Württemberg|Bade-Württeberg
| Regierungsbezirk = [[Regierungsbezirk Freiburg|Friburg]]
| Landkreis = [[Landkreis Waldshut|Landchreis Waldshuet]]
| Gemeindename = [[Waldshut-Tiengen|Waldshuet-Düenge]]
| Eingemeindungsdatum = 1975
| Höhe = 372
| Fläche = 7.49
| Einwohner = 1642
| Stand = 2015
| Postleitzahl1 = 79761
| PLZ-alt = 
| Vorwahl1 = 07741
| Kfz = WT
| Adresse = Rathausstraße 4<br/>79761 Waldshut-Gurtweil
| Website = www.gurtweil.de
| Ortsvorsteher = Marina Schlosser
| STATUS = Stadtteil mit Ortsverwaltig
| DIAFAM = [[Alemannisch]] 
| DIALECT = [[Hochalemannisch]] 
| DIAREG = [[Hotzenwälderisch|Hotzewälderisch]]
}}

'''Gurtwyl''' (amtlich ''Gurtweil'') isch e alts Dörfli zwüsche Waldshuet un Düenge un isch 1975 zu Waldshuet iigmeindet wore. S isch jetz en Ortsteil vo [[Waldshut-Tiengen|Waldshuet-Düenge]]. Me cha vo Waldshuet uf Düenge schtatt über d Schmittenau au s Dal uf über Gurtwyl fahre.

Mit 1624 Ywohner isch s de gröscht Stadtdeil vo Waldshüet-Düenge.

== Geografy ==
Gurtwyl litt im Schlüechtdal am Underlauf vo de [[Schlücht|Schlüecht]] im [[Schwarzwald|Südschwarzwald]]. S Dorf litt dört, wo sich s Dal wytet, in de letschte vier Kilometer in Nord-Süd-Richtig. In West-Ost-Richtig erstreckt s sich bis uff d Bergrucke vom Neuberg und em Mühleberg (jewyls ca. 560 Meter über de NHN). Zum Stadtdeil ghört numme Neuberg, wo mittlerwyli mit em Ort verschmulze isch.

== Gschicht ==
Gurtwyl isch 873 als ''Gurtwila'' zum erschte Mool urkundlich erwäänt worre, i dr Gegend hend allerdings scho [[Römisches Reich|Römer]] gwohnt gha. 894 het s [[Fürstabtei St. Gallen|Chloschter Sankt Galle]] Gurtwyl als Lehe überchoo; dr Ort het oft de Bsitzer gweggselt, i dr Mitte vum 13. Joorhundert ischs en [[Habsburger|habsburgerischs]] Lehe worre, 1502 a [[Kloster St. Blasien (Schwarzwald)|Sankt Bläsi]] cho, wo s Dorf schliessli a d [[Schloss Heidegg|Herre vo Heidegg]] vo Luzärn verchauft hen. D Herre vo Heidegg hen um 1600 s [[Schloss Gurtweil|Schloss Gurtwyl]] baut, wo im [[Dreißigjähriger Krieg|Drysigjährige Chrieg]] abebrännt worre isch. Churz vor em End vum Chrieg hen d Heidegger Gurtwyl wiider a Sankt Bläsi zruggverchauft.

Dr Loskaufvertrag vo dr [[Grafschaft Hauenstein]], e wichtigs Ereigniss vo de [[Salpetererunruhen|Salpeterunruhe]], isch am 15. Januar 1738 z Gurtwyl unterschriibe worre.

Nooch dr Völcherschlacht bi Leipzig sin chranki öschtrychischi Soldate z Gurtwyl bhandlet worre, durch Seuche sin rund 3000 Soldate un 271 Gurtwyler (über d Hälfti vo dr Bevölchrig vum Dorf) um s Läbe cho.
 
Am End vum [[Zweiter Weltkrieg|Zweite Wältchrieg]] isch Gurtwyl am 27. April 1945, zwee Däg nooch Waldshuet un Düenge, vo marokkanischi Truppe befreit worre. 
 
== Dialäkt ==
Dr gurtwyler Dialäkt ghört zum [[Hotzenwald|Hotzewälderisch]], d Lütt schwätze ehnder wie z Waldshuet. 

De Teggschusschnitt vum gurtwyler Dialäkt stammt vo de gurtwyler Website:<ref>{{Internetquelle |url=http://www.gurtweil.de/cms/index.php?option=content&task=view&id=39&Itemid=39 |titel=200 Jahre s’Kilianä-Huus |zugriff=2007-11-16 |archiv-url=https://web.archive.org/web/20120121033407/http://www.gurtweil.de/cms/index.php?option=content&task=view&id=39&Itemid=39 |archiv-datum=2012-01-21}}</ref>

{{Zitat|I will jo nid so si und verzell dir hald, wani no so waiß! Am Seppelisdag (Josefstag) im Johr 1803 sin z Gurtwyl 9 Hüüser abbrennt. Dodenoch hät min Bauherr, dä Wirtseppel Josef Klemm wohl dänkt, dänn bau i mir und minere Familiä ä schö’s, neu’s Huus. Denn, so hät er wohl denkt, könnt’ er au bi dä Männer, die sini Döchdere mol hürote wäre, besser uswähle.}}

== Lüt ==
* [[Klaus Meier (Dichter)|Klaus Meier]] (* 1939), Dialäktdichter

== Weblink ==
* [http://www.gurtweil.de/ www.gurtweil.de]

== Fuessnoote ==
<references />

{{Örtlicher Dialekt}}
{{Navigationsleiste Stadtteile der Stadt Waldshut-Tiengen}}

[[Kategorie:Ortsdeil (Landchreis Waldshüet)]]
[[Kategorie:Waldshuet-Düenge]]