Friiburger Bonhoeffer Greis

Dä Artikel behandlet dr Friiburger Greis um dr Dieter Bonhoeffer. Für anderi Friiburger Greis im Nationalsozialismus lueg do

Dr Friiburger Bonhoeffer Greis het anne 1942/43 e Denkschrift fir d Bekennend Kirch verfasst; dä Greis wird im Widerstand gege s NS-Regime zuegrächnet.

Uftrag fir e Bekänntnisschrift

Dr Friiburger Bonhoeffer Greis isch entstande, wu dr Dietrich Bonhoeffer wahrschiints am 9. Oktober 1942 z Friiburg im Briisgaü gsii isch un e baar Mitgliider vum Freiburger Konzil drum bittet het, ass si e Dänkschrift verfasse. Dr Bonhoeffer het im Uftrag vu dr VLdBK (Vorlaifige Leitig vu dr Bekänntniskirch) ghandlet. Diä Schrift het solle fir e Wältkirchekonferenz sii, wu d Bischef vu Chichester un vu Canterbury fir noch em Änd vum Griäg blant hän. Diä Dänkschrift het solle "d Grundsätz vun ere gsunde, Üsse- un Inneplitik uf grischtliger Grundlag" erertere; Diä Grundsätz hän solle uf Wältkirchekumferänz veträtte wäre, "bsunders im Hiiblick uf d Sicherig vum zuekimpftige Wältfriide un uf d Neijgstaltig vum ditsche Staatsläbe noch em Griäg".

Diä Dänkschrift hätt drno aü emol as Diskussionsgrundlag sotte an d Bischef vu dr wichtigschte Landeskirche goh.

D VLdBK isch uf Friiburger Persenligkeite kumme, wel si vun ere oppositionälle Schrift vun ene gwisst hän: "Kirche und Welt".

Dr Autore vu dr neije Bekänntnisschrift sin mit em Kern vum Friiburger Konzil identisch; d andere Mitgliider vum Konzil hän vu däre Arbet aber nyt gwisst; ass do greschti Gheimhaltig het miäße stattfinde - d Nazi hätte un hän diä Schrift as hochverräterisch agsähne - isch glar. Vu üsserhalb vum Friiburger Konzil het mer dr Rächtsphilosoph Erik Wolf bittet, dr Deil "Grundsätz fir e Rächtsordnig" z verfasse, was er aü gmacht het; an dr ändgiltige Formuliärig vu däne Grundsätz isch aü dr Franz Böhm beteiligt gsii.

D andere Autore oder Mitarbeiter - glichzittig Konzilsmitgliider - sin gsii: Dr Constantin von Dietze, dr Walter Eucken, dr Adolf Lampe un dr Gerhard Ritter.

Ändredaktion

Ab em 17. Novämber 1942 isch e mehrdägigi gheimi Sitzig gsii, wu d Entwirf diskutiärt un zum Deil stark veränderet wore sin. Do sin - näbe dr scho gnännte Persenligkeite - aü no dr Carl Goerdeler, dr Helmut Thieleike (dr Beuftrait vum Wirttebärgische Landesbischof Theophil Wurm) un d Berliner Otto Dibelius (Generalsuperintendent) un Walter Bauer drbii gsii. Witteri Ufräg sin vergä wore, so het dr von Dietze e Kaptel zu dr "Judefrog" ibernumme. Witteri Persenligkeite, so dr Diertich Bonhoeffer, sin vu üswärts involviärt gsii - dr Lampe Adolf isch mehrfach wäge däm uf Berlin gfahre.

Wäge dr Gfährligkeit vu däm Unternämme sin numme drei Exemplar vum ändgiltige Text agfertig un vertsecklet wore; zwei drvu sin noch em Griäg wider gfunde wore, s dritt isch wahrschiints vu dr Gertrud Lampe vrbrännt wore, wu dr Lampe Adold im KZ gsii isch; d Gestapo hets bi dr Hüüsdruchsuechig nit gfunde.

Dr Titel vu däre Dänkschrift isch gsii: Politische Gemeinschaftsordnung: ein Versuch zur Selbstbesinnung des christlichen Gewissens in den politischen Nöten unserer Zeit.

Verfolgig vu Mitgliider

Wu dr Pfarrer Bonhoeffer im Friähjohr 1943 verhaftet wore isch, hän sini Frind gfercht, ass d Gestapo au vu däre Dänkschrift erfahre kennt. Aber diä Furcht het sich nit bstätigt. Allerdings het d Gestapo e einzelns Kapitel vu dr Schrift in d Händ bikumme - mer weißt nit, wiä. Am 8. Septämber anne 44 isch dr von Dietze un dr Lampe verhaftet wore un ins Berliner KZ kumme; dr Erik Wlf, dr Walter Eucken un dr Gergard Ritter sin verhert wore; dr Ritter isch ebefalls uf Berlin verschleipft wore.

Üs em Mitarbeitergreis vu dr "Friiburger Dänkschrift" vu dr Bekänntniskirch sin dr Bonhoefer, dr Goerdeler un dr Perels dur d Nazi umkumme. Ällewäg nit ellei wäge dr Dänkschrift, nei, si sin aü suscht in d Verschwerig gege s Regim verwicklet gsii.

Noch em Griäg isch d Dänkschrift vum Gerhard Ritter us em Versteck im e Schwarzwalddorf gholt wore und im Jülli 1945 zu ersche Mol verviilfältigt un an Vertroiti verschickt wore. Einzelni Deil vu dr Schrift sin drno noch un noch licht iberarbeitet vereffentligt wore. Bi dr 1. Wältkirchekonferänz 1948 z Amschterdam isch diä Brogrammschrift noch as Arbetsmarial verwändet wore; dr von Dietze, dr Ritter un dr Wolf hän an dr Kumferänz deilgnumme.

Dr Friiburger Bonhoeffergreis seig in d Widerstandsliteratür numme am Rand iigange, schribt d Christine Blumenberger-Lampe, un zwar unter em Namme "Freiburger Greis" oder "Freiburger Goerdeler Kreis". Dr Namme Freiburger Kreis seig z unscharf, wels minschtens drei verschiidini Friiburger Greis gä heb, un dr Namme Goerdeler Kreis diäg nit iileichte, wel dr Goerdeler ke greßeri Roll gspiil heb - anderscht dr Bonhoeffer. Si nännt d Bezeichnig Bonnhoeffer Kreis hischtorisch richtiger.

Literatür

• Christine Blumenberg-Lampe: Das wirtschaftliche Programm der "Freiburger Kreise". Entwurf einer freiheitlich-sozialen Nachkriegswirtschaft. Nationalökonomen gegen den Nationalsozialismus, Berlin 1973.
• Dr Text vu dr Bekänntnisschrift: In der Stunde Null. Die Denkschrift des Freiburger "Bonhoeffer-Kreises". Tübingen 1979