Quälltext vu Englische Sprache aaluege

{{DISPLAYTITLE:Änglischi Sprooch}}
{{Englische Sprache}}
{{Infobox_Sprache|
 Sprache=Änglisch ''(English)''
|IPA={{IPA|[ˈɪŋglɪʃ]}}
|Länder=lueg im Artikel
|Sprecher=308–380 Millione Muettersprochler <br />
199–600 Millione Zweitsprochler
|Klassifikation=* [[Indogermanische Sprachfamilie|Indogermanisch]]
*: [[Germanische Sprachen|Germanisch]]
*:: [[Westgermanische Sprachen|Weschtgermanisch]]
*::: Anglofriesisch
|KSprache=Neuänglisch
|Unterteilige=
|Schrift=[[Lateinisches Alphabet|Latiinischs Alphabet]]
|Amtssprache=53 Länder
|ISO1=en
|ISO2=eng
|ISO3=eng
|SIL=ENG
|Karte=[[Datei:Anglospeak (subnational version).svg|center|thumb|300px|D änglischsproochigi Wält. Dunkelblau: de „inneri Chreis“; hellblau: de „üsseri Chreis“]]
}}

Di '''änglischi Sprooch''' (änglisch: ''English'') isch e [[Sprache|Sprooch]], wo us [[England]] chunnt, un hüt als Muettersprooch unter andrem z [[Großbritannien|Großbritannie]], [[Nordamerika]], [[Südafrika]], [[Irland]], [[Australien|Auschtralie]] und [[Neuseeland]] gschwätzt wird.

Si isch eini vo de Sprooche mit de meischt Muettersprööchler uf de Wält, un di Sprooch wo am meischte als [[Zweitsprache|Zweitsprooch]] gredt wird. S Änglisch wird i vile Länder als erschti Fremdsprooch i de Schuele gleert, si isch au di offiziell Sprooch vo de meischte internationale Organisatione un d meischt verbreiteti Sprooch i der internationale Kommunikation un i der Wüsseschaft. S Änglisch gilt als [[Weltsprache|Wältsprooch]].

D Sprooch ghört zu de [[germanische Sprachen|germanische Sprooche]], und zwor zält si wie s [[Niederländische Sprache|Holländische]] und au s [[Deutsche Sprache|Dütsche]] zu dr Westgermanische Gruppe. Dr änglisch Wortschatz hät allerdings vill Lehnwörter uss andri Sprooche überno, vorallem ussem Französische, Latiinische un Griechische.

Mer deilt d Gschicht vum Änglische in vier Periode y: s Altänglisch, vo dr Bsiidlig vo England durch d Angelsaggse bis zirka zur Erobrig durch d Normanne (500–1100), s Mittelänglisch, bis zum Früenaiänglische Vokalwandel (1100–1500), s Früenaiänglisch (1500–1650), un s Naiänglisch. 

== Sprachwüsseschaftlichi Iiordnig ==
S Änglische ghört zu de [[Germanische Sprachen|germanische Sprooche]], wo e Deil vo dr [[Indogermanische Sprachen|indo-europäische Sproochfamilie]] sin. Es ghört innerhalb vo de germanische Sprooche zur Gruppe vo de [[Westgermanische Sprachen|weschtgermanische Sprooche]], wo unter andrem au [[Alemannische Dialekte|Alemannisch]], [[Deutsche Sprache|Dütsch]], [[Niederländische Sprache|Niiderländisch]], [[Niederdeutsch|Plattdütsch]] un [[Friesische Sprache|Friesisch]] dezueghöre.

Die indogermanische Sprooche hen ursprüngli en starch [[Synthetischer Sprachbau|synthetische Sproochbau]], hen aber all mee en [[Analytischer Sprachbau|analytischs Sproochsystem]] entwigglet. Unter de indogermanische Sprooche isch die Entwigglig bim Änglische bsunders wyt fortgschritte. So isch zum Byspil d grammatische Rolle vumene Wort numme durch d Position vum Wort inerhalb vum Satz z erkenne, un nit öbe durch Falländige.

Die Sprooch wo am meischte Gmeinsamkeite mit Änglische het, isch s Friesisch. Beidi Sprooche werde mangmool als e [[Anglofriesische Sprachen|anglofriesischi]] Untergruppe vo de weschtgermanische Sprooche aagluegt, was aber umstritte isch. Falls mer s [[Scots]], d traditionelle Dialäkt vo Schottland, als e eigni Sprooch aaluegt, gits näbem Änglische no e wytri ''anglische'' Sprooch.

Im Lauf vo synrer Gschicht het d änglischi Sprooch allerdings au Yflüss uss andri Sprooche ufgno, vorallem uss dr [[Nordgermanische Sprachen|nordgermanische]] Sprooch vo de Skandinavier zur Zit vo de Wikinger, un ussem Französische. Enewäg isch s Änglisch trotz denne Yflüss in dr Struktur un im Grundwortschatz nöcher bi de andre weschtgermanische Sprooche.

== Verbreitung ==
Änglisch wird vo über 380 Millione<ref name = "CIA World Factbook">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html CIA World Factbook], Field Listing - Languages (World).</ref> Mänsche als Muettersproch gsproche. Es konkurriert mit em [[Spanische Sprache|Spanische]] um de zweite Platz nooch em [[Mandarin]]-Chinesische als meischtgsprocheni Muettersproch (über 860 Millione).

Wenn allerdings näbe Muetter- au Fremdspröchler zählt werre (vo 470 Millione bis über e Milliard Sprächer<ref>{{cite web |url=http://columbia.tfd.com/English+language |title=English language |accessdate=2007-03-26 |date=2005 |publisher=Columbia University Press}}</ref><ref>{{Internetquelle |titel=Archivierte Kopie |url=http://www.oxfordseminars.com/Tesol/Pages/Teach/teach_20000jobs.php |zugriff=2007-10-08 |archiv-url=https://www.webcitation.org/617r0YMzu?url=http://www.oxfordseminars.com/graduate-career-assistance/esl-teaching-jobs.php |archiv-datum=2011-08-22 }}</ref>; je nooch däm was für e Kompetenz gmesse wird), no isch Änglisch warschynts uf Platz 1 vor Mandarin-Chinesisch. Falls mer d zahlrychi Variante vum Chinesische als ei Sproch betrachtet het Chinesisch allerdings trotzdäm no meh Sprächer.

=== Muettersproch ===
S Änglisch het ufwärts vo 380 Millione Muetterspröchler, wo uf alli Erdeil verdeilt sin. In denne sibe Länder het Änglisch über 1 Million Muetterspröchler:
{| class="wikitable"
|-
! 
! Land
! Aazahl vo Muettersprochler 
|-
|1||[[Datei:Flag of the United States.svg|25px]] [[USA]]||215 Millione<ref name="US speakers">{{cite web| url = http://www.census.gov/prod/2005pubs/06statab/pop.pdf| title = U.S. Census Bureau, Statistical Abstract of the United States: 2003, Section 1 Population| format = pdf| publisher = U.S. Census Bureau| pages = 59 pages| language = English}}</ref>
|-
|2||[[Datei:Flag of the United Kingdom.svg|25px]] [[Vereinigtes Königreich|Grossbritanie]]||58,2 Millione<ref name="Crystal">[http://www.cambridge.org/catalogue/catalogue.asp?isbn=0521530334  The Cambridge Encyclopedia of the English Language, Second Edition, Crystal, David; Cambridge, UK: Cambridge University Press,  [1995] (2003-08-03).]</ref> 
|-
|3||[[Datei:Flag of Canada.svg|25px]] [[Kanada]]||17,7 Millione<ref name="Canada speakers">[http://www12.statcan.ca/English/census01/products/highlight/LanguageComposition/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&View=1a&Table=1a&StartRec=1&Sort=2&B1=Counts&B2=Both Mother Tongue, 2001 Counts for Both Sexes, for Canada, Provinces and Territories – 20% Sample Data], Census 2001, Statistics Canada.</ref> 
|-
|4||[[Datei:Flag of Australia.svg|25px]] [[Australien|Australie]]||15 Millione<ref name="Australia speakers">[http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?method=Location%20on%20Census%20Night&subaction=-1&producttype=QuickStats&areacode=0&action=401&collection=Census&textversion=false&breadcrumb=PL&period=2001&javascript=true&navmapdisplayed=true&#Main%20Language%20other%20than%20English 2001 Census QuickStats: Australia] Main Language Spoken at Home. The figure is the number of people who spoke English only at home.</ref>
|-
|5||[[Datei:Flag of Ireland.svg|25px]] [[Republik Irland|Irland]]||3,8 Millione<ref name="Crystal"/>
|-
|6||[[Datei:Flag of South Africa.svg|25px]] [[Südafrika]]||3,7 Millione<ref name="SA speakers">[http://www.statssa.gov.za/publications/CinBrief/CinBrief2001.pdf Census in Brief] {{Webarchiv|text=Archivlink|url=http://www.statssa.gov.za/publications/CinBrief/CinBrief2001.pdf|wayback=20070809034210}}, page 15 (Table 2.5), 2001 Census, [[Statistics South Africa]].</ref>
|-
|7||[[Datei:Flag of New Zealand.svg|25px]] [[Neuseeland]]||3,2 Millione (Schätzig)<ref name="NZ speakers">[https://web.archive.org/web/20120315174510/http://www.stats.govt.nz/Census/2006CensusHomePage/classification-counts-tables/about-people/language-spoken.aspx Languages spoken], 2006 Census, [[Statistics New Zealand]]. No figure is given for the number of native speakers, but it would be somewhere between the number of people who spoke English only (3,008,058) and the total number of English speakers (3,673,623), if one ignores the 197,187 people who did not provide a usable answer.</ref>
|}

Usserdäm finde sich i Länder wie [[Jamaika]] oder [[Nigeria]] Millione vo Sprächer vo [[Kreolsprachen|Kreolesproche]], wo ufem Änglische basiere.

=== Amtssproch ===
[[Datei:Anglospeak (subnational version).svg|thumb|Länder wo s Änglisch e Amtssprooch isch]]
Änglisch isch i de folgende Staate d einzigi oder eini vo de offizielle [[Amtssprache|Amtsproche]]. Imene Deil vo denne Länder isch es d Sproch vo dr Mehrheit, vor allem i dr Karibik, i andri e Minderheitssproch (z.&nbsp;B. Singapur). Imene grosse Deil isch es als Muettersproch numme unternere chlyne Gruppe verbreitet, dominiert aber als [[Lingua Franca|Verchehrsproch]] (z.&nbsp;B. Indie). Usserdäm isch Änglisch zum Byspiil i de USA numme ''de facto'' d Amtssproch vum Bund, un nüt offiziel.
{| width="100%"
|- valign="top"
|
'''Amerika'''
* [[Antigua und Barbuda|Antigua un Barbuda]]
* [[Barbados]]
* [[Belize]]
* [[Dominica]]
* [[Guyana]]
* [[Grenada]]
* [[Jamaika]]
* [[Kanada]]
* [[St. Kitts und Nevis|St. Kitts un Nevis]]
* [[St. Lucia]]
* [[St. Vincent und die Grenadinen|St. Vincent un d Grenadine]]
* [[Bahamas]]
* [[Trinidad und Tobago|Trinidad un Tobago]]
* [[Vereinigte Staaten|Vereinigti Staate]]
||
'''Europa'''
* [[Malta]]
* [[Irland]]
* [[Vereinigtes Königreich|Grossbritannie un Nordirland]]

'''Asie'''
* [[Indien|Indie]]
* [[Pakistan|Pakischtan]]
* [[Philippinen|Philippine]]
* [[Singapur]]

'''Afrika'''
* [[Botsuana]]
* [[Kamerun]]
* [[Ghana]]
* [[Kenia]]
* [[Lesotho]]
||
* [[Liberia]]
* [[Malawi]]
* [[Mauritius]]
* [[Namibia]]
* [[Nigeria]]
* [[Ruanda]]
* [[Seychellen]]
* [[Sierra Leone]]
* [[Südafrika]]
* [[Sudan]]
* [[Swasiland]]
* [[Gambia]]
* [[Uganda]]
* [[Sambia]]
* [[Simbabwe]]
||
'''Ozeanie'''
* [[Australien|Auschtralie]]
* [[Papua-Neuguinea]]
* [[Neuseeland]]
* [[Fidschi]]
* [[Salomonen|Salomone]]
* [[Föderierte Staaten von Mikronesien|Föderiert Staate vo Mikronesie]]
* [[Vanuatu]]
* [[Kiribati]]
* [[Marshallinseln|Marshallinsle]]
* [[Palau]]
* [[Nauru]]
* [[Niue]]
* [[Tokelau]]
|}
Usserdäm isch es i diversi Überseeterritorie vo Grossbritanie un de USA d Amtssproch; z [[Hong Kong]] isch es ebefalls e Amtssproch.

Englisch isch au no Amtsschproch vo dr [[Europäische Union|Europäischa Union]], da [[Afrikanische Union|Afrikanischa Union]], da [[Organisation Amerikanischer Staaten|Organisation vo Amerikanische Staate]] und vo da [[Vereinte Nationen|Vereinta Nationa]].

=== Änglisch als Wältsprooch ===
De Status un d Ussbreitig vum Änglisch uff de Wält wird hüt mit däm Schema vo „''Concentric circles''“ illustriert. Des Schema isch am Änd vo de 80er vum indische Linguist Braj Kachru entwigglet worde, un gilt hüt als eis vo de wichtigschte Modell, wo de Status vum Änglisch als Wältsprooch zeige. Er deilt di änglischsproochigi Wält in drüü Chreis yy:
* De „inneri Chreis“ („''inner circle''“), sin die Länder, wo s Änglisch traditionell d Muettersprooch vo de Mehrheit isch, also die Länder, wo mer au als „Anglosphere“ bezeichnet, un wo kulturell Angelsäggsisch prägt sin. Des sin Grossbritanie, d USA, Irland, Australie, Nöiseeland, di änglischsproochige Deil vo Kanada un Südafrika, un zum Deil au Länder in de Karibik.
* De „üsseri Chreis“ („''outer circle''“), sin die Länder, wo es als Muettersprooch numme vo chlyne Minderheite oder gar nit gschwätzt wird, wo es aber uss historischi Gründ e feschte Platz als Zweitsprooch het. Des sin Länder wo e koloniali Vergangeheit mit eme Land vum innere Chreis hen. Dezue ghöre zum Byspil Länder wie Indie, Pakischtan, Kenya, Ghana, Nigeria, Sri Lanka, Malaysia usw. In dene Länder isch es meischt e Amtssprooch, un wird uff de Behörde, im Bildigswässe un sunschtige Institutione bruucht. In de Länder vum üssere Chreis git es meischt au eigni Varietäte vum Änglische, wo mer „''World Englishes''“ dezue sait (lueg dezue au wyter unte bi „Dialäkt“).
* Schliessli de „Chreis wo wäggst“ („''expanding circle''“). Zue däm Chreis ghört inzwüsche praktisch de Rescht vo de Wält, so zum Byspil Südamerika, China oder Europa. In däm Chreis het s Änglisch zwar kei Vergangeheit als Kolonialsprooch, het au kei offiziele Status als Amtssprooch un wird im Alltaag praktisch nit gschwätzt, isch aber als Fremdsprooch un [[Lingua Franca]] sehr wichtig.

D Ussbreitig vum Änglische als Wältsprooch wird nit glych bewertet. Die beide Positione falle in zwei Kategorie: die eine bewerte d Ussbreitig vum Änglische als s Resultat vo Sproochimperialismus (''linguistic imperialism''), di andre als sproochliche Pragmatismus (''Language Pragmatics'' oder ''econocultural model''). Luut de Perspektiv vum Sproochimperialismus isch d Ussbreitig vum Änglische aktiv dur Institutione un Massnahme vo änglischsproochige Länder betrybe worde, un es wird durch Institutione wie s [[British Council]] oder [[TESOL]] e Norm duregsetzt wird, wo allei durch bstimmti Länder festgsetzt wird. Nooch dere Perspektiv isch s Änglisch e Instrument vo de Mächtige, ihri politischi un kulturelli Vormachtstellig z bhaupte, un e Fortfierig vum [[Kolonialismus]]<ref>Bhatt 2001, pp. 532</ref>. S Änglisch isch in däm Model yyheimische Kulturnorm fremd un in de Hand vunere priviligierte Schicht. Die Theori isch zerscht vum Linguist Robert Phillipson im Joor 1992 formuliert worde. Nooch sonige kritische Meinige befinde sich vili Völcher inere Zwickmühli: si bruuche s Änglisch für de Zuegang zur Wält, hen aber sälber kei Kontroll über des Medium, wo kulturell un ideologisch nit neutral isch<ref>Phillipson (2001)</ref>.

Di zweiti Position goot devo uss, dass d Industrialisierig, wältwyter Handel un Politik zunere Situation gfiert hen, wo ei Sprooch sich het miesse als wältwyti Vercheerssprooch duresetze. Wyl Grossbritanie un d USA zue däm Zitpunkt s Zentrum vo de wältwyte Wirtschaft gsi wäre, wär au d Sprooch vo dänne Länder zur Wältsprooch worde. D Aahänger vum Model vum sproochliche Pragmatismus wyyse vilmool druff hy, dass d Norm, was Änglisch isch, scho lang nümm numme in de traditionell änglischsproochige Länder festgsetzt wird, sundern dass s Änglisch überall uff de Wält unabhängig aa lokali Bedürfniss, Kulture un Gwohnete aapasst wird (''World Englishes''). E Byspil defür isch s Änglisch vo Indie, wo sich scho lang eigeständig aa di lokali Bedürfniss un kulturelli Gepflogeheite aapasst hät, un nit uff de Input vo Muettersproochler ussem „innere Chreis“ aagwyyse wär. Die ''World Englishes'' däte eso au immer mee Funktione erfülle, wo bis jetz no de [[Varietät (Linguistik)|Varietäten]] ussem innere Chreis vorbhalte sin<ref>Bhatt 2001, pp. 542</ref>. S Änglisch dät so allene Mänsche uff de Wält de Zuegang zur wältwyti Kommunikation un Wirtschaft ermögliche.

== Phonologi ==
:''Hauptartikel: [[Phonologie der englischen Sprache|Phonologi vo der änglische Sprooch]]
=== Konsonante ===
S Änglische het 24 bis 25 Konsonante. Zwüsche de änglische Dialäkt gits relativ wenig Unterschid bi de Konsonante.
{| class="wikitable"
! &nbsp;
![[Bilabialer Konsonant|Bilabial]]
![[Labiodentaler Konsonant|Labio-]]<br />[[Labiodentaler Konsonant|dental]]
![[Labiovelarer Konsonant|Labio-]]<br />[[Labiovelarer Konsonant|velar]]
![[Dentaler Konsonant|Dental]]
![[Alveolarer Konsonant|Alveolar]]
![[Postalveolarer Konsonant|Post-]]<br />[[Postalveolarer Konsonant|alveolar]]
![[Palataler Konsonant|Palatal]]
![[Velarer Konsonant|Velar]]
![[Glottaler Konsonant|Glottal]]
|-
|'''[[Plosiver Konsonant|Verschlussluut]]'''
| align=center | {{IPAlink|p&nbsp;&nbsp;|b}}
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
| align=center | {{IPAlink|t&nbsp;&nbsp;|d}}
| &nbsp;
| &nbsp;
| align=center | {{IPAlink|k&nbsp;&nbsp;|g}}
| &nbsp;
|-
|'''[[Affrikater Konsonant|Affrikat]]'''
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
| align=center | {{IPAlink|tʃ&nbsp;&nbsp;|dʒ}}
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
|-
|'''[[Nasaler Konsonant|Nasal]]'''
| align=center | {{IPAlink|m}}
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
| align=center | {{IPAlink|n}}
| &nbsp;
| &nbsp;
| align=center | {{IPAlink|ŋ}}
| &nbsp;
|-
|'''[[Frikativer Konsonant|Frikativ]]'''
| &nbsp;
| align=center | {{IPAlink|f&nbsp;&nbsp;|v}}
| &nbsp;
| align=center | {{IPAlink|θ&nbsp;&nbsp;|ð}}
| align=center | {{IPAlink|s&nbsp;&nbsp;|z}}
| align=center | {{IPAlink|ʃ&nbsp;&nbsp;|ʒ}}
| &nbsp;
| &nbsp;
| align=center | {{IPAlink|h}}
|-
|'''[[Approximanter Konsonant|Approximant]]'''
| &nbsp;
| &nbsp;
| align=center | {{IPAlink|ʍ}}¹&nbsp;&nbsp;{{IPAlink|w}}
| &nbsp;
| align=center | {{IPAlink|ɹ}}²
| &nbsp;
| align=center | {{IPAlink|j}}
| &nbsp;
| &nbsp;
|-
|'''[[Lateraler Konsonant|Lateraler Approximant]]'''
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
| align=center | {{IPAlink|l}}
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
|}
# <small>Numme no in mangi Dialäkt, vorallem em schottische, neuseeländische un Deil vum amerikanische Änglisch.</small>
# <small>D gnaui Ussprooch vum /r/ cha [{{IPAlink|ɹ}}], [{{IPAlink|ɻ}}] oder [{{IPAlink|ɾ}}] sy.</small>

{| {{prettytable}}
|- {{highlight1}}
! Konsonant (in [[IPA]]).
! Byspilwort
! Audiobyspil (amerikanischi Ussprooch)
|-
|/{{IPAlink|p}}/
|'''''p'''an'', ''cree'''p'''y'', ''to'''p'''''
|{{Audio-IPA|En-us-pan.ogg|pan}}
|-
|/{{IPAlink|b}}/
|'''''b'''ed'', ''lo'''bb'''y'', ''ru'''b'''''
||{{Audio-IPA|En-us-bed.ogg|bed}}
|-
|/{{IPAlink|t}}/
|'''''t'''op'', ''re'''t'''urn'', ''ca'''t'''''
||{{Audio-IPA|En-us-top.ogg|top}}
|-
|/{{IPAlink|d}}/
|'''''d'''og'', ''su'''dd'''en'', ''love'''d'''''
||{{Audio-IPA|En-us-dog.ogg|dog}}
|-
|/{{IPAlink|k}}/
|'''''c'''at'', ''lo'''ck'''er'', ''so'''ck'''''
||{{Audio-IPA|En-us-cat.ogg|cat}}
|-
|/{{IPAlink|g}}/
|'''''g'''one'', ''be'''gg'''er'', ''ba'''g'''''
||{{Audio-IPA|En-us-gone.ogg|gone}}
|-
|/{{IPAlink|tʃ}}/
| '''''ch'''alk'', ''ma'''tch'''ing'', ''pou'''ch'''''
||{{Audio-IPA|En-us-chalk.ogg|chalk}}
|-
|/{{IPAlink|dʒ}}/
|'''''j'''am'', ''e'''dg'''y'', ''ri'''dg'''e''
||{{Audio-IPA|En-us-jam.ogg|jam}}
|-
|/{{IPAlink|m}}/
|'''''m'''oon'', ''su'''mm'''er'', ''bloo'''m'''''
||{{Audio-IPA|En-us-moon.ogg|moon}}
|-
|/{{IPAlink|n}}/
|'''''n'''o'', ''a'''n'''y'', ''do'''n'''e''
||{{Audio-IPA|En-us-no.ogg|no}}
|-
|/{{IPAlink|ŋ}}/
|''ri'''ng''''', ''si'''ng'''er'', ''ba'''ng'''''
||{{Audio-IPA|En-us-ring.ogg|ring}}
|-
|/{{IPAlink|f}}/
|'''''f'''un'', ''a'''f'''ter'', ''lau'''gh'''''
||{{Audio-IPA|En-us-fun.ogg|fun}}
|-
|/{{IPAlink|v}}/
|'''''v'''eal'', ''mo'''v'''ie'', ''glo'''v'''e''
||{{Audio-IPA|En-us-veal.ogg|veal}}
|-
|/{{IPAlink|θ}}/
|'''''th'''aw'', ''e'''th'''er'', ''heal'''th'''''
||{{Audio-IPA|En-us-thaw.ogg|thaw}}
|-
|/{{IPAlink|ð}}/
|'''''th'''en, ''ei'''th'''er'', ''loa'''th'''e''
||{{Audio-IPA|En-us-then.ogg|then}}
|-
|/{{IPAlink|s}}/
|'''''s'''ee'', ''me'''ss'''y'', ''pea'''c'''e''
||{{Audio-IPA|En-us-see.ogg|see}}
|-
|/{{IPAlink|z}}/
|'''''z'''one'', ''lou'''s'''y'', ''plea'''s'''e''
||{{Audio-IPA|En-us-zone.ogg|zone}}
|-
|/{{IPAlink|ʃ}}/
|'''''sh'''ake'', ''mo'''ti'''on'', ''di'''sh'''''
||{{Audio-IPA|En-us-shake.ogg|shake}}
|-
|/{{IPAlink|ʒ}}/
|'''''g'''enre'', ''trea'''s'''ure'', ''rou'''g'''e''.
||{{Audio-IPA|En-us-genre.ogg|genre}}
|-
|/{{IPAlink|h}}/
|'''''h'''at'', ''be'''h'''ind''
||{{Audio-IPA|En-us-hat.ogg|hat}}
|-
|/{{IPAlink|ʍ}}/
|'''''wh'''ere'', '''''wh'''ine'' (nit in allene Dialäkt)
||
|-
|/{{IPAlink|w}}/
|'''''w'''et'', '''''w'''ind''
||{{Audio-IPA|En-us-wet.ogg|wet}}
|-
|/{{IPAlink|j}}/
|'''''y'''ou'', ''on'''i'''on'', ''f'''u'''se''
||{{Audio-IPA|En-us-you.ogg|you}}
|-
|/{{IPAlink|l}}/
|'''''l'''aw'', ''re'''l'''ief'', ''du'''ll'''''
||{{Audio-IPA|En-us-law.ogg|law}}
|-
|/{{IPAlink|ɹ}}/
|'''''r'''un'', ''ve'''r'''y''. In bstimmti Dialäkt au in ''mothe'''r'''''
||{{Audio-IPA|En-us-run.ogg|run}}
|-
|}

=== Vokal ===
S Änglische het mit 11 bis 14 [[Monophthong]] un 3 bis 7 [[Diphthong]] en relativ grosses Vokalinventar. 

{| border="2" cellpadding="5" style="margin: 1em 1em 1em 0; border-collapse: collapse; text-align: center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid;"
|+ Vokal vum Änglische
|-
| rowspan="1" | 
! rowspan="1" | [[Vorderzungenvokal|Vorne]]
! rowspan="1" | [[Zentralvokal|Zentral]]
! rowspan="1" | [[Hinterzungenvokal|Hinte]]
|-
! Gschlosse gspannt
| {{IPAlink|i}}
| &nbsp;
| {{IPAlink|u}}
|-
! Gschlosse entspannt
| {{IPAlink|ɪ}}
| &nbsp;
| {{IPAlink|ʊ}}
|-
! Halbgschlosse
| {{IPA|[[Ungerundeter halbgeschlossener Vorderzungenvokal|eɪ̯]]}}
| &nbsp;
| {{IPA|[[Gerundeter halbgeschlossener Hinterzungenvokal|oʊ̯]]}}
|-
!Mittel
| &nbsp;
|{{IPAlink|ɜ}} {{IPA|[[Schwa|ə]]}}
| &nbsp;
|-
! Halboffe
| {{IPAlink|ɛ}}
| {{IPAlink|ʌ}}
| {{IPAlink|ɔ}}²
|-
! Offe
| {{IPAlink|æ}}
| &nbsp;
| {{IPAlink|ɑ}} {{IPAlink|ɒ}}¹
|}

<small>1. De Vokal isch im nordamerikanische Änglisch /{{IPAlink|ɑ}}/ oder /{{IPAlink|ɔ}}/</small>.<br />
<small>2. Bi vilene nordamerikanische Sprecher mit /{{IPAlink|ɑ}}/ verschmolze.</small>

{| {{prettytable}}
|- {{highlight1}}
! Vokal
! Byspilwort
! Audiobyspil
! Vokal
! Byspilwort
! Audiobyspil
|-
|/{{IPAlink|i}}/
|''b'''ea'''t''
|{{Audio-IPA|En-us-beat.ogg|beat}}
|/{{IPAlink|u}}/
|''b'''oo'''t''
|{{Audio-IPA|En-us-boot.ogg|boot}}
|-
|/{{IPAlink|ɪ}}/
|''b'''i'''t''
|{{Audio-IPA|En-us-bit.ogg|bit}}
|/{{IPAlink|ʊ}}/
|''p'''u'''t''
|{{Audio-IPA|En-us-put.ogg|put}}
|-
|{{IPA|[[Ungerundeter halbgeschlossener Vorderzungenvokal|/eɪ̯/]]}}
|''h'''a'''te''
|{{Audio-IPA|En-us-hate.ogg|hate}}
|{{IPA|[[Gerundeter halbgeschlossener Hinterzungenvokal|/oʊ̯/]]}}
|''b'''oa'''t''
|{{Audio-IPA|En-us-boat.ogg|boat}}
|-
|/{{IPAlink|ɛ}}/
|''b'''e'''t''
|{{Audio-IPA|En-us-bet.ogg|bet}}
|/{{IPAlink|ɔ}}/
|''t'''au'''ght''
|{{Audio-IPA|En-uk-taught.ogg|taught}}
|-
|/{{IPAlink|ɜ}}/
|''f'''i'''r''
|{{Audio-IPA|En-uk-fir.ogg|fir}}
|/{{IPA|[[Schwa|ə]]}}/
|''sof'''a'''''
|{{Audio-IPA|En-us-sofa.ogg|sofa}}
|-
|/{{IPAlink|ʌ}}/
|''b'''u'''t''
|{{Audio-IPA|En-us-but.ogg|but}}
|/{{IPAlink|ɒ}}/
|''b'''o'''g''
|{{Audio-IPA|En-uk-bog.ogg|bog}}
|-
|/{{IPAlink|æ}}/
|''b'''a'''t''
|{{Audio-IPA|En-us-bat.ogg|bat}}
|/{{IPAlink|ɑ}}/
|''f'''a'''ther''
|{{Audio-IPA|En-us-father.ogg|father}}
|-
|}

D Vokal vum Änglische falle in zwei Gruppe: sognannti „gspannti“ un „entspannti“ (''tense and lax'') Vokal. D gspannte Vokal sin /{{IPAlink|i}}/, /{{IPAlink|u}}/, /{{IPAlink|e}}/, /{{IPAlink|o}}/, /{{IPAlink|ɜ}}/, /{{IPAlink|ɔ}}/ un /{{IPAlink|ɑ}}/; d entspannte /{{IPAlink|ɪ}}/, /{{IPAlink|ʊ}}/, /{{IPAlink|ɛ}}/, /{{IPAlink|ʌ}}/, /{{IPAlink|æ}}/ un /{{IPAlink|ɒ}}/. Phonologisch isch de Hauptunterschid dass d entspannte Vokal nie inere offnige Silbe chönne vorcho. Was de artikulatorisch Unterschid gnau isch, isch bis jetz nonit ganz sicher gchlärt wore.

D Vokal /{{IPAlink|e}}/ un /{{IPAlink|o}}/ sin im Änglische meischt [[Diphthong]]. S Änglisch Wort ''boat'' un s Alemannisch ''Boot'' sin wege dem nit ganz identisch. Vorallem im nordamerikanische Änglisch gilt s glych für /{{IPAlink|i}}/ un /{{IPAlink|u}}/, wo de Unterschid aber so gring isch dass er meischt nit transkribiert wird.

D Unterschid zwüsche de verschidne Dialäkt zeige sich bsunders bi de Vokal. Mer unterscheidet bsunders en „englische“ Typ (britischs, australischs, neuseeländischs un südafrikanischs Änglisch) vum „nordamerikanische“ Typ (amerikanischs un kanadischs Änglisch). S irisch un schottisch Änglisch nämme e Mittelstellig y. D gnaui Ussprooch vo de Vokal cha aber au innerhalb vo denne Type arg verschide sy. So het s australisch Änglisch zwar alli Vokal wo s Änglisch vo England au het, aber si were arg andersch ussgsproche.

D Hauptunterscheidigsmerchmool zwüschem „englische“ un „nordamerikanische“ Typ sin:
* De Vokal /{{IPAlink|ɒ}}/ in Wörter wie ''pot'', ''cross'' oder ''soft'' im „englische“ Typ, gits im „nordamerikanische“ Typ nit. Die Wörter were doo entweder mit /{{IPAlink|ɑ}}/ oder /{{IPAlink|ɔ}}/ ussgsproche.
* S nordamerikanischi Änglisch het d Tendenz dass vor /r/ d Unterscheidig zwüsche gspannti un entspannti Vokal ufghobe wird. So were d Wörter ''Mary - marry- merry'' oder ''horse-hoarse'' meischt glych ussgsproche.
* Allgemein unterscheide sich im nordamerikanische Änglisch d Vokal meh durch d Vokalqualität, un im britische Änglisch meh durch d Vokallängi. 

{| {{prettytable}}
|- {{highlight1}}
! Dipthong
! Byspilwort
! Audiobyspil
|-
|{{IPA|/aɪ̯/}}
|''m'''y'''''
|{{Audio-IPA|En-us-my.ogg|my}}
|-
|{{IPA|/aʊ̯/}}
|''h'''ou'''se''
|{{Audio-IPA|En-us-house-noun.ogg|house}}
|-
|{{IPA|/ɔɪ̯/}}
|''n'''oi'''se''
|{{Audio-IPA|En-us-noise.ogg|noise}}
|-
|{{IPA|/ɪə̯/}}
|''h'''ear'''''
|{{Audio-IPA|En-uk-hear.ogg|hear}}
|-
|{{IPA|/ɛə̯/}}
|''h'''air'''''
|
|-
|{{IPA|/ʊə̯/}}
|''p'''oor'''''
|
|-
|{{IPA|/ɔə̯/}}
|''p'''or'''e''.
|
|-
|}

In allene Variante vum Änglische gits d drüü Diphthong: {{IPA|/aɪ̯/}}, {{IPA|/aʊ̯/}} un {{IPA|/ɔɪ̯/}}.

S nordamerikanischi Änglisch un s irisch oder schottisch Änglisch sin meischt rhotisch. Des heisst, dass s /r/ in Wörter wie ''farm'', ''pair'', ''poor'', ''fur'' ussgsproche wird. In nit-rhotische Dialäkt wie em britische Änglisch wird stattdesse en [[Schwa]] oder gar nüüt ussgsproche.

In nit-rhotische Dialäkt, wie em englische oder australische Änglisch, gits näbe denne drüü Diphthong deswege usserdäm 2 bis 4 wytri, wo durch de Abfall vum /r/ entstande sin. Des sin {{IPA|/ɪə̯/}}, {{IPA|/ɛə̯/}}, {{IPA|/ʊə̯/}} un {{IPA|/ɔə̯/}}. D beide letschte were hüt numme no vo wenigi Lüt so ussgsproche. D meischte Sprecher hen stattdesse de Vokal /{{IPAlink|ɔ}}/, so dass ''paw'' - ''pore'' - ''poor'' glych ussgsproche were.

=== Betonig ===
D [[Silbenbetonung|Silbebetonig]] isch im Änglische [[Phonem|phonemisch]], wie zum Byspil au im [[Russische Sprache|Russische]], aber im Gägesatz zum Französische oder Alemannische wo d Betonig in dr Regel ällewell uf dr letschte bzw. dr erschte Silbe lait. So isch bi ''desert'' (Wüeschti) d Betonig uf dr erschte Silbe {{Audio-IPA|En-us-desert-noun.ogg|[ˈdɛzəɹt]}} un bi ''dessert'' (Nachtisch) hygäge uf dr zweite {{Audio-IPA|En-us-dessert.ogg|[dɛˈzəɹt]}}.

Bsunders oft were Subschtantiv un Verbe durch d Betonig unterschide. Bi Subschtantiv isch d Betonig meischt uf dr erschte Silbe, bi de Verbe uf dr zweite. Byspil defür sin ''insult'' (erschti Silbe: Beleidigig, zweiti Silbe: beleidige), ''record'' (Ufnaam bzw. ufnääme), oder ''protest'' (Protescht bzw. proteschtiere). Die Unterscheidig het sich allerdings nonit bi allene Verb-Subschtantiv Paare duregsetzt, uugfäär tuusig wie ''report'' un ''support'' hen ällewell d Betonig uf dr zweite Silbe.

Mängisch gits Unterschid zwüschem amerikanische un britische Änglisch bi dr Betonig. So wird z.&nbsp;B. ''garage'' im amerikanische Änglisch uf dr letschte, un im britische Änglisch uf dr erschte Silbe betont. Bi ''controversy'' het s amerikanische Änglisch d Hauptbetonig uf dr erschte, s britische hygäge uf dr zweite Silbe.

== Orthographi ==
S Änglische het, wie au s [[Französische Sprache|Französisch]], en extrem starch historisch-etymologischi Schribig un e gringi Übereistimmig vo [[Phonem]]-[[Graphem]]. Mer weiss also bin eme gschribene Wort nit gli, wie mer's schwätze sott. So cha ei Phonem vo verschidnigi Buechstabe doogställt were, zum Byspil /{{IPAlink|i}}/ durch <ea> (''each''), <ee> (''free''), <ei> (''deceive''), <nowiki><i></nowiki> (''machine''), <eo> (''people'') un wytri. Glychzitig cha de glych Buechstab für verschidnigi Luut stoo, wie zum Byspil s Graphem <oo> wo für /{{IPAlink|u}}/ (''mood''), /{{IPAlink|ʊ}}/ (''good'') oder /{{IPAlink|ʌ}}/ (''blood''). Usserdäm cha e Buechstab au stumm sy wie z.&nbsp;B. s <nowiki><b></nowiki> in ''lamb''.

De Luut /{{IPAlink|ʃ}}/ cha sogar mit mindeschtens 11 verschidnigi Graphem gschribe were: <sh> in ''share'', <nowiki><ce></nowiki> in ''ocean'', <ch> in ''Chicago'', <ci> in ''special'', <nowiki><s></nowiki> in ''sure'', <sci> in ''conscience'', <sch> in ''schnapps'', <se> in ''nauseous'', <si> in ''tension'', '<ss> in ''tissue'' un <ti> in ''nation''<ref>Yavas, Mehmet. 2006. Applied English Phonology. Blackwell Publishing: Maleden, MA. ISBN 1-4051-0871-1. pp.216 </ref>.

Die notorisch gringi Übereistimmig vo Luut un Buechstab het mehreri Gründ. Zum eine isch doo de interne Sproochwandel wo stattgfunde het wo d Orthographi sich scho gfeschtigt gha het. So isch s <k> in Wörter wie ''knife'' oder ''knee'', oder s <l> in ''would'' un ''could'' früener ussgsproche wore, het hüt aber kei Funktion meh. Uf der andre Syte hen sich Luut wo früener numme [[Allophon]] gsi sin zue [[Phonem]] entwigglet. So sin d beide „th-Luut“ /{{IPAlink|θ}}/ un /{{IPAlink|ð}}/ im Alt- un Mittelänglische beidi mit <nowiki><th></nowiki> gschribe wore wyl mer automatisch het gwüsst weller vo beide wo usgsproche wird. Hüt allerdings loot sich des nümmi vorussänne, un mer muess wisse dass ''thin'' mit /{{IPAlink|θ}}/ un ''then'' mit /{{IPAlink|ð}}/ usgsproche wird. D meischt Uugreimtheite in der Schrybig allerdings gönn uf de [[Frühneuenglischer Vokalwandel|Früenöiänglische Vokalwandel]] (''Great Vowel Shift'') zrugg, wo d Vokal vum Änglische radikal verändret het. Wyl d Schrybig vo de Vokal allerdings nit aapasst wore isch, bruucht mer Buechstabe wie <nowiki><i></nowiki> oder <e> für ganz andri Luut als in de meischte andre Sprooche. S Wort ''tide'' zum Byspil isch vorem Vokalwandel {{IPA|/tid/}} usgsproche wore, was sich in der Schrybig erhalte het, au wenn es scho syt über 500 Joor {{IPA|/taid/}} wird ussgsproche.

En andre Hauptgrund isch dass s Änglisch über d Hälfti vo sym Wortschatz us andri Sprooche het überno un wyter übernimmt. D ursprünglichi Schrybig vo denne Wörter wird meischt bybhalte, was bsunders bim Fachwortschatz ussem Latiinische un Griechische dezue gfüert het dass d Schrybig oft wyt vo der Ussprooch entfernt isch. So errinret bim Wort ''psychology'' d Ussprooch {{IPA|/saɪˈkɑlədʒi/}} numme entfernt aa d Schrybig vum Wort. 

Imene Deil Wörter hen übereifrigi Glehrte sogar Wörter welle de latiinische oder griechische Schrybige aapasse. So isch s Wort ''debt'' ursprüngli ussem Französische als ''dette'' cho, worum bis hüt s <nowiki><b></nowiki> au nit ussgsproche wird. S <nowiki><b></nowiki> isch nämli ersch noochträgli ygfüegt wore um es ethymologisch aa latiinisch ''debitum'' aazpasse<ref>Yavas, Mehmet. 2006. Applied English Phonology. Blackwell Publishing: Maleden, MA. ISBN 1-4051-0871-1. pp. 214</ref>.

Säll het dr gross Vordeil, dass mer bispilswis als Franzos oder als Dytscher e Text in ere änglische Fachsproch rächt schnell läse un versto cha, wil d'Fachwörter fast glich gschribe werre (un d'Ussproch fers Verständnis vum Text zweitrangig isch). Im Gegesatz dezue isch d'Schribig z.&nbsp;B. vu [[Polnische Sprache|Polnisch]] oder [[Italienische Sprache|Italienisch]] starch an dr Ussproch orientiert. Des macht's im e Fremdsprochler praktisch umöglich, gmeinsami Fremdwörter als sonigi z'erchenne un dr Text dur eifachs Yberfliege in sinem Sinn z'erfasse.

Der grossi Noochdeil vo derre Orthographi isch, dass s Erlehre vo der änglischi Rächtschrybig au für Muettersprööchler nummi durch Uswändiglehre vo praktisch jedem Wort möglich isch. So schrybt dr Mario Pei vo dr Universität vo Colombia: 
:„In spanisch- oder italienischsprochigi Länder isch dr Prozess schrybe z'lerne nooch spöteschtens zwoo Johr ume un drno wird d'Schuelzit für andri Fächer verwändet. In änglischsprochigi Länder duuret de Prozess d'acht Johr i dr Grundschuel, d'viir Johr ufem Gymnasium, wird oft i dr Uni no emol ufgrollt, un isch ällewell no nüt ganz ume wenn e Student syni Doktorarbeit gmacht het.“<ref>Some Comments on Spelling Reform. Mario A. Pei. American Speech, Vol. 21, No. 2. (Apr., 1946), pp. 129-131</ref>.

Us däm Grund wird scho lang über e Rächtschrybreform vum Änglische grüblet. Der [[Benjamin Franklin]] het z.&nbsp;B. e radikal vereifachti Schrybig vorgschloo, gnau wie dr [[Noah Webster]], wo aber numme winzigi Ändrige het chönne duresetze, wie z.&nbsp;B. dass im amerikanische Änglisch s ''u'' vo Wörter wie ''colour'' abgschafft worre isch.

E Reform un Vereifachig isch allerdings us mehreri Gründ nüt ohni wytres durchzfüere:
* D Vilfalt vo Akzent im Änglische. So wär z.&nbsp;B. für Ängländer, Auschtralier un viili Amerikaner nüt logisch, wiiso ''stork'' (Storch) un ''stalk'' (noochschrättele) verschide gschribe werre, wyl si bi ''stork'' kei /r/ usspreche. Ähnlich wäre Schotte un Nöiseeländer irritiert, wenn ''whine'' un ''wine'' plötzli glych gschribe werre, un Kanadier chönnte nüt noochvollziene, wiiso ''caught'' un ''cot'' nüt mitem glyche Vokal gschribe würde. Lueg dezüe au doo: [https://web.archive.org/web/20071012073602/http://www.spellingsociety.org/journals/j32/accents1.php ''English Accents and their Implications for Spelling Reform'']
* Durch e Orthographi, wo sich an dr Ussproch orientiert, wäre viili Wörter, wo zwar glych usgsproche, aber andersch gschribe werre, zue [[Homonym]]e; des Argumänt wird allerdings dodurch relativiert, dass es jetz scho Wörter wie ''lead'' git, wo glych gschribe werre, aber unterschidlichi Bedütige chönne ha (je nooch Ussproch „Blei“ oder „füere“). Wenn Wörter wie ''pear'' (Birne) un ''pair'' (paar) glych gschribe werre däte, wäri d Bedütig gnauso wie mit ''lead'' durch de Kontext dütlich<ref>Obstacles to Spelling Reform. William J. Stevens. The English Journal, Vol. 54, No. 2. (Feb., 1965), pp. 85-90.</ref>.
* Etymologischi Gründ.
* D Umstellig uf e nöii Rächtschrybig wär logistisch chuum z bewältige un dät s Läse vo dr gsamte bisherige änglische Literatur unmögli mache.
* Au wenn en Kompromiss möglich wäri, gits im änglische Sprochruum kei Autorität wie z.&nbsp;B. d’''Académie française'' oder de Duden wo d Reform chönnt duresetze.

Us denne Gründ gilt d Durchfüerig vunere Rächtschrybreform im Änglische als usgschlosse.

== Wortschatz ==
:''Hauptartikel: [[Wortschatz der Englischen Sprache|Wortschatz vo der Änglische Sprooch]]
[[Datei:Origins of English PieChart.svg|Graphik wo d Zämmesetzig vum änglische Wortschatz zeigt|thumb]]
Dr Wortschatz vum Änglische zeichnet sich durch e grossi Aazaal vo [[Lehnwort|Lehnwörter]] us andri Sprooche us. Wege dem wird vo Laie mängmool in Froog gstellt, ob s Änglische überhaupt e germanischi Sprooch isch; stattdesse chunt es aageblich vum Latiinische. Dass die Vermuetig falsch isch, zeigt sich allerdings doodurch, dass de Grundwortschatz sälber germanisch prägt isch. Doodezue ghöre näbe alltäglichi Wörter wie ''mother'', ''father'', ''daughter'', ''house'', ''water'', ''rain'', ''storm'', ''winter'' oder ''food'' un Grundverbe wie ''be'', ''live'', ''drink'', ''eat'', ''make'', ''speak'', ''walk'', ''sleep'' au d gsamte Strukturwörter vo dr Grammatik wie ''the'', ''it'', ''me'', ''you'', ''he'', ''she'', ''and'', ''to'', ''who'', ''what'' usw.

So hen vo de hundert hüfigschte Wörter alli ihre Ursprung im germanische Altänglisch, un vo de tuusig hüüfigschte immerhy noo über 80%. Unter de 2000 hüüfigschte Wörter het allerdings numme noo uugfäär es Drittel syn Ursprung im Altänglische, fascht d Hälfti sin doo Wörter, wo ussem Französische in s Änglische cho sin<ref>Stockwell, Robert & Minkova, Donka. (2001). English Words: History and Structure. Cambridge University Press. pp. 53</ref>. 

=== Erschti Lehnwörter ===
Scho bevor d [[Angelsachsen|Angelsaggse]] uf dr Insel aacho sin, hen si Wörter usem Latiinische übernoo gha, d meischte vo denne Wörter finde sich deswege in äänlicher Form au in de andre germanische Sprooche. Doodezue ghöre ''street'' (vo lat. ''strada''), ''cheese'' (lat. ''caseus'') oder ''wine'' (lat. ''vinum'').

Mit dr Chrischtianisierig vo de Angelsaggse sin uugfäär 400 neui Wörter ussem Latiinische in s Änglisch cho, wo allerdings numme noo en Deil devo hüt noo bruucht wird. Dezue ghöre ''candle'', ''church'', ''devil'' oder ''priest''.

Im 10. Joorhundert sin durch d Glehrte in de Chlöschter wytri latiinischi Wörter in d Sprooch ygange, so z.&nbsp;B. ''plant'', ''purple'', ''radish'', ''history'', ''paper'', ''school'', ''fever'', ''polite'', un Verbe wie ''describe'', ''discuss'' oder ''translate''<ref>Stockwell, Robert & Minkova, Donka. (2001). English Words: History and Structure. Cambridge University Press. pp. 32</ref>.

De erschti grossi Yfluss uf de änglische Wortschatz isch allerdings de vum [[Altnordische Sprache|Altnordische]] gsi, wo vo de Wikinger gsproche wore isch. Bi de skandinavische Lehnwörter fällt uf, dass es meischt Alltagswörter sin<ref>Stockwell, Robert & Minkova, Donka. 2001. English Words: History and Structure. Cambridge University Press. pp. 34</ref>. Verbe wie ''ill'', ''take'', ''hit'' oder ''die'', Grundnahrigsmittel wie ''eggs'' un sogar d Pronome ''they'', ''them'' un ''their'' chömme ussem Skandinavische.

=== De französisch Yfluss ===
Mit dr Erobrig vo England durch de normännischi Herzog [[Wilhelm der Eroberer|Wilhelm de Eroberer]] im Joor 1066 isch s Französisch bis zum Änd vum 13. Joorhundert d Sprooch vo dr gsellschaftliche Elite wore. Doodurch het sich de Wortschatz vum Änglische grundlegend verändret: er isch vumene homogene, germanische Wortschatz zumene gmischt germanisch-romanische Wortschatz wore.

De Yfluss vum Französische het mehreri Themeberych erfasst. So findet mer französischi Wörter im Wortschatz für d Verwaltig: ''court'', ''people'', ''country'', ''parliament'', ''tax'', em religiöse: ''baptism'', ''prayer'', ''religion'', ''virgin'', em Militär: ''battle'', ''defend'', ''enemy'', ''soldier'', dr Chleidig: ''button'', ''boots'', ''coat'', ''dress'', dr Kunscht: ''art'', ''dance'', ''paint'', dr Bildig: ''anatomy'', ''medicine'', un em Heim: ''blanket'', ''ceiling'', ''curtain'', ''towel''.

Oft isch e französischs Wort übernoo wore un s germanische Wort, wo e äänlichi Bedütig gha het, isch bybhalte wore. In so Fäll wird s französisch Wort in dr Regel in formeleri Stilebene bruucht, d germanische Wörter sin degäge alltäglicher un heimeliger:
::''„A person who falls into the water has far better chances of being rescued by shouting ''Help! Help!'' rather than ''Aid! Aid!'' or ''Assistance! Assistance!'' And, as Simeon Potter says, ‘We feel more at ease after getting a hearty welcome than after being granted a cordial reception'.“''<ref>Svartnik, jen & Leech, Geoffrey. 2006. English: One tongue, many voices. Palgrave: Hampshire, UK. pp.38</ref>.
::„Öber wo in s Wasser gheit het vil bessri Schoonse dass er grettet wird wenner ''Help! Help!'' rueft, statt ''Aid! Aid!'' oder ''Assistance! Assistance!'' [''aid'' un ''assistance'' sin französischi Lehnwörter]. Un, wie der Simeon Potter sait, 'mir sin entspannter wemmer miteme ''hearty welcome'', statt enere ''cordial reception'' empfange wore sin.'“

=== Dr Yfluss vo dr Renaissance un em Zitalter vo de Entdeckige ===
Durch de Yfluss vo dr [[Renaissance]] isch de änglisch Wortschatz noemool starch aagwaggse. Statt französischi Wörter sin jetz ab em 16. Joorhundert meh un meh latiinischi un altgriechischi Wörter in de Wortschatz ufgno wore. S Französisch het trotzdäm en grosse Yfluss bhalte, vorallem im Militärische un dr Medizin (''anatomy'', ''muscle''), aber au Alltagswörter wie ''invite'' oder ''enter'' sin zu dere Zit übernoo wore<ref>Barber, Charles. (1993). The English Language: A Historical Introduction. Cambridge University Press. pp. 181</ref>.

Bi vilene Wörter isch freili nüt ganz sicher, ob si ussem Französische, diräkt ussem Griechische oder ussem Latiinische entlehnt wore sin, wyl viili latiinischi Wörter sälber ussem Griechische stamme.

Usser latiinischi un griechischi Wörter sin aber au Wörter us andri Sprooche in s Änglisch cho. Ussem [[Niederländische Sprache|Holländische]] sin vorallem Alltagswörter wie ''pickle'', ''yacht'', ''rant'', ''trigger'', ''bully'', ''cookie'', ''crap'', ''gin'', ''kid'', ''booze'', ''scoop'' oder ''track'' cho. Ussem [[Italienische Sprache|Italienische]] sin Wörter ussem kulturelle Berych cho, vorallem uss dr Musik, wie ''piano'', ''duet'' oder ''opera'', aber au Wörter wie ''architecture'' oder ''balcony''.

Durch d Erkundig un Kolonialisierig vo Amerika durch d Europäer sin noo emool bsunders vili Wörter in s Änglische cho. En Grossdeil devo chömme ussem [[Spanische Sprache|Spanische]] oder [[Portugiesische Sprache|Portugiesische]], sin aber vo denne Sprooche zum Deil sälber us Sprooche vo de Urywohner übernoo wore. Doo dezue ghöre zum Byspil Wörter wie ''tomato'' (vo Spanisch ''tomate'', ursprüngli [[Nahuatl]] ''xitomatl''), ''cigar'' (span. ''cigarro'', ursprüngli [[Maya-Sprachen|Maya]] ''sicar''), ''hurricane'' (span. ''haracán'', vo [[Taíno|Taino]] ''hurákan'') oder ''ranch'' (vo span. ''rancho'' = Hütte).

Andri Wörter sin vum Änglische diräkt übernoo wore, so zum Byspil ''skunk'' oder ''squash'' us de [[Algonkin-Sprachen|Algonkinsprooche]]. 

Andri Byspil sin Wörter ussem [[Hindi]] (''karma'', ''thug'', ''loot'', ''shampoo'') oder australischi Urywohnersprooche wie em Wort ''kangaroo'' uss dr [[Guugu Yimithirr|Guugu-Yimithirr-Sprooch]]. 

Über de Umweg vum Spanische sin au vili [[Arabische Sprache|arabischi]] Wörter entlehnt wore, wie zum Byspil ''admiral'' (أميرالبحار, ''amīr al-bihār'', Kommandant vo de See) oder ''mattress'' (مطرح ''matrah'').

=== Neieri Entwigglig ===
In dr neiere Zit were Wörter uss allene möglichi Sprooche in d Alltagssprooch übernoo. Ussem [[Deutsche Sprache|Dütsche]] zum Byspil Wörter wie ''kindergarten'', ''edelweiss'', ''gesundheit'', ''rucksack'', ''streusel'' oder ''schnapps''.

Vili Wörter bezeichne kulturelli Gegeständ wie kulinarischi Bsunderheite wie ''[[sushi]]'' ussem [[Japanische Sprache|Japanische]] oder ''quesadilla'' ussem Spanische.

Ussem Alemannische schliessli isch s Wort [[Birchermüesli|Müesli]] (als ''muesli'' ({{IPA|[mjuːzli]}} oder {{IPA|[muːzli]}} ussgsproche) übernoo wore.

Näbe Entlehnige bildet s Änglische uf verschidnigi Weg eigni Wörter. Durch [[Komposition (Linguistik)|Komposition]] wird zum Byspil us alti Wörter e neis bildet. Aktueli Byspil defür sin z.&nbsp;B. ''[[software]]'' oder ''skyscraper''. In neischter Zit isch au s Verschmelze vo Wörter hüüfig; so ''[[smog]]'' us ''smoke'' un ''fog'', ''[[blog]]'' vo ''web log'' oder ''brunch'' vo ''breakfast'' un ''lunch''.

Durch d [[Volksetymologie|Volchsetymologi]] were mangi Wörter nei analysiert. So goot s Wort ''hamburger'' zwar uf d Stadt [[Hamburg]] zrugg, isch aber in dr Zwüschezit als ''ham'' (Schinke) + ''burger'' nei analysiert wore. Doodurch isch e neis Wort burger entstande, wo jetz als produktivs Morphem neii Wörter mit bildet were: ''cheeseburger'', ''fishburger'' usw.

== Paralelle im Änglische un im Oberrhiinalemannische ==
S Änglisch un s [[Alemannische Dialekte|Alemannisch]] wiise bstimmti Paralelle uf, des soll am [[Oberrheinalemannisch|Oberrhiinalemannische]] ufzeigt wäre.

* Beidi Sproche sin in dr Deklination stark vereifacht: s git kenni lebändige [[Kasus]]-Ändunge meh.
* Dr [[Dativ]] wird im Änglische mit [[Präposition]] (''to'') un [[Akkusativ]] (''the mother'') umschriibe (''I give it '''to the mother'''''). Im Oberrhiinalemannische isch e präpositionali Konstruktion zum Deil notwändig, zum Deil meglig, aber nit zwingend. Allerdings stoht s [[Substantiv]] im Alemannische im Dativ.<br />--- notwändig: ''im Vatter'' (to the father), ''im e Maidli'' (to a girl), ''inere Mueter'' (to a mother), ''in Miätere'' (to mothers)<br />--- meglig: ''(in) dr Mueter'' (to the mother), ''(in) miinere Mueter'' (to my mother), ''(in) sällere Muetter'' (to that mother), ''(in) miinem Vatter'' (to my father), ''(in) wäm'' / ''(in) wäne'' (to whom).<br />Diä Verstärkung het mer aü [[Präpositionale Dativmarkierung|Präpositionali Dativmarkiärig]] gnännt.

* E ächte [[Genitiv]] kännt s Änglisch numme no bi Persone; im Oberrhinalemannisch ischs ähnlig; Einzelheite lueg bi [[Genitiv]].<br />Father’s car (''s Vatters Auto'')<br />Miller’s cat (''s Millers Katz'')<br />in Peter's chair (''uf s Peters Stuehl'')

:Die Paralelle het Gränze: „my fathers car“ mueß im Oberrhiinalemannische umschriibe wäre: ''(in) minem Vatter si Auto''

:Dr Genitiv vu Sache mueß im Änglische wiä im Alemannische mit Präposition (of bzw. vo) bildet wäre: „the colour '''of''' the houses“ (''d Farb '''vu''' dr Hiiser'').

* Dr änglisch Üsdruck „I am doing something“, wu arg viil vorkunnt, wird im Alemannische ganz ähnlig bildet. ''i bi am ebis mache.'' Anschtatt „I'm writing“ heißts dno ''i bi am Schriibe'', „I’m leaving“ = ''i bi am Goh'' usw.

Die Paralelle sin wahrschiints zuefellig – si hänke drmit zämme, ass s Änglisch wies Alemannisch wennig reglementiert wore isch un sich Tendenze vu spontanem Sprochbrüch hän kenne durchsetze.

=== Alemannisch as Hilf zum Änglisch lehre ===
Dr [[Wendelinus Wurth]], Lehrer, Dichter un [[Badische Zeitung|Lueginsland]]-Autor üs dr Ortenau, verdrittet, ass d Paralelle vum Alemannische zum Änglische e starki Hilf im Änglischunterricht sii kennte, aber d Vorurteil, wu d Lehrer gege dr Dialäkt hebe, diege ne de Wäg versperre. Er sälber nutzt Alemannisch in sinem Änglisch-Unterricht.

Dr [[Paul Adolf]] vu [[Obernai|Owernah]] im Elsass het mehreri wisseschaftligi Publikatione zum Thema „[[Elsässisch]] as Hilf bim Änglisch lehre“ gmacht. Do drzue ghert ''Mer lehre Ënglisch'', e Lehrbuech mit 780 Sitte, wu d [[Grammatik]] uf Franzesisch erklärt wird, d Biispiil aber Elsässisch sin. In sinem ''dictionnaire comparatif multilingue'' (mehrsprochigs Verglichswerterbuech) wird dr germanisch un romanisch Wortschatz im Änglische vum Elsässische, Ditsche un vum Franzesische här erschlosse.

== Dialäkt ==
Im Änglische wird zwüsche '''Traditionele Dialäkt''' un '''Moderne-''' oder '''Mehrheitsdialäkt''' unterschiede (Änglisch: ''Traditional Dialects'' un ''Modern-'' oder ''Mainstream Dialects''). 

Moderni Dialäkt finde sich im ganze änglische Sprochruum, traditioneli drgege numme i denne Biet, wo s Änglisch syt mindeschtens 500 Joor verbreitet isch; näbe sämtlichi änglischsprochigi Gegende usserhalb vo Grossbrittanie schliesst des au [[Irland]] (bis uf en Deil vo [[Nordirland]], wo diräkt vo [[Schottland]] us bsidlet worre isch), fascht ganz [[Wales]], [[Cornwall|Weschtcornwall]] un s [[Schottisches Hochland|Schottische Hochland]] us. Usnaame sin zum Deil d [[Appalachen|Appalache]] im Oschte vo de USA un [[Neuschottland]], wo sich ältri Dialäkt erhalte hen<ref>Wells, J.C. 1982. Accents of English 1. Cambridge University Press. Syte 4</ref>.

D traditionele Dialäkt lönn sich am beschte mit däm verglyche, was im alemannische Sprochruum untereme urige Dialäkt verstande wird, wäärend d moderne Dialäkt sich mitem [[Français régional]] z Frankriich oder de Umgangssproche im dütsche Sproochruum verglyche lönn em Standardänglisch un syni Dialäkt nöcher stönn. 

=== Moderni Dialäkt ===
D moderne Dialäkt vum Änglische gliidre sich nooch em Peter Trudgill in zwoo Hauptgruppe. Zum eine isch doo de „änglisch“ Typ, wo umgangssproochlich eifach „Britisch Änglisch“ gnennt wird. Zu däm Typ ghöre s Änglisch vo England (''English English''), s walisisch Änglisch (''Welsh English''), s australischi Änglisch (''Australian English''), naiseeländischs Änglisch (''New Zealand English'') un s südafrikanisch Änglisch (''South African English'')<ref>Trudgill, Peter & Hannah, Jean. (1985). International English: A Guide to Varieties of Standard English. Second Edition. ISBN 0-7131-6441-7. Syte 4</ref>.

Uf dr andre Syte stoot de zweit Haupttyp vum Änglische: s nordamerikanisch Änglisch (''North American English''). De Typ bstoot vorallem uss zwee Standarddialekt: em ''General American English'' un em kanadische Änglisch (''Canadian English'').

D Unterscheidig zwüsche dem „änglische” un „nordamerikanische“ Typ, zeigt sich am beschte bi de Unterschid im Wortschatz un in chlynrem Umfang in dr Grammatik<ref>Trudgill, Peter & Hannah, Jean. (1985). International English: A Guide to Varieties of Standard English. Second Edition. ISBN 0-7131-6441-7. Syte 4</ref>. Bi dr Ussprooch dergege hen mangi regionali Dialäkt vo de USA grossi Äänlichkeite mitem britische Änglisch, un mangi Dialäkt vum Weschte vo England hen sehr grossi Äänlichkeite mitem ''General American''. 

D Variante vum Änglische wo in Irland (''Irish''- oder ''Hiberno English'') un Schottland (''Scottish English'') gsproche were, nämme e Sonderstellig zwüschem „änglische“ un „nordamerikanische“ Änglisch y.

Näbe denne Dialäkt were vorallem in früeneri Kolonie vo Grossbritanie, Variante vum Änglische bruucht, wo hauptsächli vo nit-Müettersprööchler bruucht were, aber enewell e eigni Dynamtik entwigglet hen. Die Forme vum Änglisch were in dr Sproochwüsseschaft immer meh als glychberechtigti Forme vumene plurizentrische Änglisch aagsänne und als ''World Englisches'' bezeichnet. Byspil defür sin zum Byspil s Indisch Änglisch oder s Änglisch vo Singapur. Durch de Prozess löst sich d änglischi Sprooch vum ursprüngliche weschtlich-christliche Kulturkreis un wird Deil vum normale Sproochbruuch vo andri Kulture.

De Phonetiker Henry Rogers zäält mehreri Eigeschafte uf, wo mer d änglische Dialäkt cha demit yordne. Dezue ghöre:
* Erhalt vum /r/ nit numme vor Vokal. In nit-rhotische (''non-rhotic'' oder ''r-less'') Dialäkt (wie z.&nbsp;B. d „''Received Pronunciation''“ vum britische Änglisch) hen Wörter wie ''farm'', ''car'', ''hear'' oder ''father'' kei /r/. In rhotische Dialäkt wie em „''General American''“ isch s /r/ erhalte.
* Unterscheidig vo verschidni Vokal in ''father – bother''.
* Verschidni Vokal in ''pat-path''.
* Unterscheidig vo gspannti un entspannti Vokal vor /r/.
* Unterscheidig vo de Vokal in ''caught-cot''.
* Unterscheidig vo verschidni Vokal in ''but-put''.
* Unterscheidig vo ''whine-wine''.
* [[Alveolarer Tap|Tap]] oder stimmloses [{{IPAlink|t}}] in Wörter wie ''city'' oder ''better''.
* Abfall vo /{{IPAlink|j}}/ nooch [[Alveolarer Konsonant|alveolare Konsonante]] in Wörter wie ''student'', ''Tuesday'' oder ''news''.

==== Nordamerikanischs Änglisch ====
S nordamerikanischi Änglisch bstoot vorallem ussem Änglisch vo de USA un vo Kanada. 

Des Änglisch wo allgemein mit „US-Änglisch“ in verbindet brocht wird, isch en Akzent wo mer „''General American''“ dezue sait. Des isch e Ussprooch wo als frei vo regionali Erkennigsmerchmool gilt, un des Änglisch wo am meischte in de amerikanische Medie bruucht wird un im Änglischunterricht glehrt wird. Es wird oft am meischte mitem [[Mittlerer Westen|Mittlere Weschte]] vo de USA in Verbindig brocht. 

S kanadischi Änglisch unterscheidet sich bi de Ussprooch numme lycht vum ''General American'' un isch, mit Usnaam vo de Oschtküschte vo Kanada, regional arg homogen<ref>Rogers, Henry. (2002). The Sounds of Language: An Introduction to Phonetics. ISBN 0-582-38182-7. Syte 123</ref>. Es het allerdings bim Wortschatz un de Orthografi zum Deil Äänlichkeite mitem britische Änglisch.

D Haupterkennigsmerchmool vum General American un kanadische Änglisch sin, dass es rhotischi Akzent sin, s /r/ in ''farm'' oder ''hear'' also ussgsproche wird, dass de Vokal /{{IPAlink|ɒ}}/ nit vorchunt un ''father'' un ''bother'' deswege de glych Vokal hen, un dass d Wörter ''pat'', ''path'', ''half'' oder ''banana'' alli de Vokal /{{IPAlink|æ}}/ hen. Usserdäm wird s /{{IPAlink|t}}/ in Wörter wie ''city'' oder ''better'' als en Tap [{{IPAlink|ɾ}}] ussgsproche.

Bstimmti Merchmool finde sich bi vileni, aber nit allene Sprecher vum General American. 
* In Dialäkt wie em General American oder kanadische Änglisch wo rhotisch sin wird d Unterscheidig zwüsche gspannti un entspannti Vokal vor /r/ oft ufghobe. Des heisst dass doo wo in andri Dialäkt Wörter wie ''stir-steer'', ''horse-hoarse'', ''hurry-furry'' oder ''Mary-marry-merry'' verschidnigi Vokal hen, s nordamerikanisch Änglisch kei Unterscheidig macht. D gnaui Ussprooch vum Vokal isch denoo je nooch Region un Person verschide. So sin d Vokal vo ''stir-steer'' un ''horse-hoarse'' im kanadische Änglisch nöcher bi [{{IPAlink|i}}] un [{{IPAlink|o}}], un bi Amerikaner mangmool nöcher bi [{{IPAlink|ɪ}}] un [{{IPAlink|ɔ}}]. Allerdings gits au Specher vum General American wo bstimmti vo denne Unterscheidige no mache, un in de Dialäkt vum Süde un Oschte vo de USA wird au no oft zwüsche denne Vokal unterschide.
* In grossi Deil vo de USA un in ganz Kanada wird nit zwüsche de Vokal /{{IPAlink|ɔ}}/ un /{{IPAlink|ɑ}}/ unterschide. ''Caught-cot'' un ''collar-caller'' were also glych ussgsproche.
* Mangi Sprecher unterscheide vor /{{IPAlink|l}}/ nit zwüsche /{{IPAlink|ɪ}}/ un /{{IPAlink|i}}/. ''Hill'' un ''heel'' were also glych ussgsproche. Bimene Banküberfall söll des emool dezue gfüert haa dass e Bankaagstellti uf d Ufforderig vum Räuber „''fill it!''“ demit reagiert het dass si, statt dass si syni Tasch mit Gäld gfüllt het, d Tasch numme aaglängt het wyl si „''feel it!''“ verstande het<ref>http://www.deseretnews.com/article/695269592/Miscommunication-leads-to-botched-Salt-Lake-City-robbery.html</ref>.

Andri Luutwandel sin im ganze nordamerikanische Änglisch verbreitet:
* Mangi Sprecher unterscheide no zwüsche /{{IPAlink|ʍ}}/ un /{{IPAlink|w}}/ in Wörter wie ''whine-wine''. Des isch allerdings am Verschwinde.
* Nooch de Konsonante /{{IPAlink|t| d| n| s| z}}/ wird de Luut /{{IPAlink|j}}/ oft nümmi usgsproche. ''Tuesday'' oder ''news'' were also {{IPA|[tuzdeɪ̯]}} un {{IPA|[nuz]}} statt {{IPA|[tjuzdeɪ̯]}} un {{IPA|[njuz]}} ussgsproche. Im kanadische Änglisch chunt d Ussproch mit /j/ praktisch überhaupt nümmi vor, in de USA no öfters. Däm Phenomen sait mer „''yod-dropping''“. 
* Vor [[Nasaler Konsonant|nasale Konsonante]] wird de Vokal /{{IPAlink|æ}}/ oft [[Diphthong]]iert. ''Man'' oder ''dance'' were deno als {{IPA|[mɛən]}} un {{IPA|[dɛəns]}} ussgsproche.
* De Vokal /{{IPAlink|u}}/ wie in ''food'' wird vo vilene Sprecher wyter füre ussgsproche un cha zentrals [{{IPAlink|ʉ}}] sy.

===== Nordamerikanischi Dialäkt =====
Näbe de Standardussproch vum ''General American'', wo als möglichscht frei vo regionali Merchmool giltet, gits in Nordamerika e Vilzaal vo Dialekt. Näbe regionali Dialäkt existiere au mehreri Dialäkt vo ethnische Gruppe; de bekanntescht devo isch s ''African American Vernacular English'', wo vo vile Schwarze gredt wird.

Trotz de Mobilität un de Massemedie, tendiere d änglische Dialäkt vo Nordamerika dezue sich ussenander z entwiggle, statt dass d Mensche däte aafange glych schwätze. So sait dr Dialäktforscher [[William Labov]]: 
::„''Whatever the influence of the mass media are, it doesn't affect the way we speak everyday. And the regional dialects of this country are getting more and more different, so that people in Buffalo, St. Louis and Los Angeles are now speaking much more differently from each other than they ever did.''“<ref>http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=5220090</ref>.

Übersetzig: 
::„Was au immer de Yfluss vo de Massemedie isch, er beinflusst nit wie mir im alltägliche Läbe schwätze. Un d regionale Dialäkt unterscheide sich me un me. So schwätze d Lüt in Buffalo [Staat New York], St. Louis [Mittlerer Weschte] un Los Angeles [Kalifornie] hüt vil verschidniger vonenand als wie si jemools gschwätzt hen.“

D erschte umfangrychi Untersuechige vo de nordamerikanische Dialäkt stamme uss de 1920er un basiere vorallem uff Wortschatzerhebige. D Erhebige sin äänlich wie in dr Dialektologi z Europa gsi: mer het vorallem ältri Manne wo in dr Landwirtschaft oder andri traditioneli Beruef gschafft hen, nooch Wörter gfroogt. Im ''Atlas of North American English'' vum William Labov un em Charles Boberg, wo 2006 erschiene isch un uff aktuele Erhebige basiert, sin vili vo denne Dialäktregione no z erkenne gsi, au wenn mangi Dialäktunterschid inzwüsche verschwunde sin. 

D Klassifizierig vum ''Atlas of North American English'' beruet uff „''Sound Changes in Progress''“, also ob inere bstimmte Region en Luutwandel im Gang isch, un wie wyt dass de Luutwandel fortgschritte isch.

E wichtigi Unterscheidig vo de nordamerikanische Dialäkt isch, ob en Luutwandel wo mer ''caught-cot merger'' dezue sait, duregfiert isch. Ursprüngli sin Wörter wie ''caught/cot'', ''dawn/don'' oder ''caller/collar'' verschide ussgsproche worde, wie au im Britische Änglisch hüt no. ''Caught'' het de Vokal /{{IPAlink|ɔ}}/ gha, un ''cot'' de Vokal /{{IPAlink|ɑ}}/. Imene grosse Deil vo Nordamerika werde die Wörter hüt aber glych ussgsproche, e git in denne Dialäkt bloss no eine vo denne Vokal. Im ''Atlas of North American English'' wird unterschide zwüsche Dialäkt wo de Wandel duregfiert isch, un dene wo die Vokal hüt no verschide ussgsproche werde (''areas of resistance to the low-back merger'').

[[Datei:Cot-caught merger.png|thumb|e Karte wo uff de ''Atlas of North American English'' beruet; blaui Pünkt: ''caught'' un ''cot'' werde unterschide; grien: ''caught'' un ''cot'' werde glych ussgsproche; gääl: de Luutwandel isch no nit ganz duregfiert]] 

Die Gegende wo ''caught'' un ''cot'' hüt no verschide ussgsproche werde, sin vorallem:
* De ''Inland North'', e Gegend um d Grosse See ume, wo z.&nbsp;B. d Städt [[Chicago]], [[Detroit]] un [[Buffalo]] dezueghöre.
* D Südstaate vo de USA.
* D [[New York City|Stadt New York]] un d Mittelatlantik Staate (''mid-atlantic states''; z.&nbsp;B. [[New Jersey]], [[Delaware]]).

Kei Unterscheidig zwüsche ''caught'' un ''cot'' (de Luutwandel isch duregfiert) mache drgege:
* Ganz [[Kanada]].
* De Weschte vo de USA.
* E Gegend wo zwüsche denne Gegende vum ''Inland North'' un de Südstaate lait (z.&nbsp;B. [[Philadelphia]] un [[Pennsylvania]]). In dere Gegend isch de Wandel no nit ganz duregfiert.
* De Oschte vo [[Neuengland]] (z.&nbsp;B. [[Bosten]]).

Die Gegende wo de ''caught-cot merger'' duregfiert oder nit duregfiert isch, cha mer rächt dütlich vonenand dränne. Innerhalb vo denne Regione sin deno andri Luutwandel im Gang, wo zur Zit no am sich ussbreite sin. Des heisst, dass d Dialäktregione no debi sin sich z feschtige.

'''De ''Inland North'''''<br />
Im ''Inland North'' Dialäkt isch en Vokalwandel am wirke, wo mer ''Northern Cities Shift'' sait. De Wandel betrifft en Biet wo uugfäär vum Weschte vum Staat New York, de Grosse See lang, Michigan, bis uff Minnesota un Illinois un imene schmale Streife bis uff St. Louis in de Süde goot. Wie de Name scho sait, isch des e Region wo vo vile grosse Städt wie Buffalo, Detroit oder Chicago, prägt isch. Aa dr kanadische Gränz chunnt die Verändrig abrupt zum stoo, un durch des entstoot aa däm Deil vo dr Gränz zwüsche de USA un Kanada e sehr scharfi Dialäktgränz. Des het schynts de Grund dass de Vokalwandel, vo Kanadier als öbis typisch amerikanischs aagluegt wird. Un wyl d Kanadier nit mit Amerikaner wenn verwäggselt werde, imitiere si die Ussprooch nit. Andri amerikanschi Yflüss, vorallem bim Wortschatz, wo statt als „amerikanisch“ als jugendlich un cool aagluegt werde, werde drgege vil überno<ref> Boberg, Charles. (2000). Geolinguistic diffusion and the U.S.–Canada border. Language Variation and Change, Vol. 12, pp 1–24</ref>.

Durch de Luutwandel wird d Ussprooch vo bstimmti Vokal vum Änglische komplet verändret. S bsundri vo däm Wandel isch, dass d Vokal nooch un nooch d Plätz vertuusche. Er bestoot uss säggs Stufe, wo aber no nit alli bi allene Sprecher vo däm Dialäkt duregfiert sin. In dr Regel isch de Luutwandel bi jüngri Fraue uss dr Mittelschicht in urbane Gegende am wyteschte fortgschritte<ref> Evans, Betsy. (2004). The role of social network in the acquisition of local dialect norms by Appalachian migrants in Ypsilanti, Michigan. Language Variation and Change, Vol. 16, pp. 153-167</ref>. Feschtgstellt worde isch die Verändrig zum erschte Mool in de 1960er, mer vermuetet aber dass des scho 100 Joor devor, mit de massive Ywandrig bim Bau vum Erie Kanal, aagfange het<ref> Labov, William. (2007). Transmission and Diffusion. Language, Vol. 83, pp. 344-387</ref>.

Aagfange het de Luutwandel mit dr Diphtongierig vum Vokal vo Wörter wie ''bat'' oder ''hat''. Statt [{{IPAlink|æ}}] wird de Vokal zue [{{IPAlink|ɛ|ə}}], [{{IPAlink|e|ə}}] oder sogar [{{IPAlink|i|ə}}]. Durch des döne ''bat'' un ''hat'' deno für andri Amerikaner wie ''bait'' un ''hate''. Im zweite Schritt wird de Vokal vo ''hot'' zumene Vordervokal [{{IPAlink|a}}], wo deno wie ''hat'' dönt. Wyl de Luutwandel zum Byspil in Kanada nit stattfindet, isch es emool passiert dass amerikanischi Schüeler d Uffordrig vunere kanadische Lehreri, si sötte am näggschte Dag en „''sack with your favourite toy''“ (en Sack mit eurem Lieblingsspiilzüüg) mitbringe, als „bringet en Socke“, verstande hen<ref>persönlichs Gsprööch</ref>. In de näägschte Schritt verschiebt sich de Vokal [{{IPAlink|ɔ}}] vo ''caught'' zum Vokal [{{IPAlink|ɑ}}], so wie devor de Vokal in ''hot'' ussgsproche worde isch. Deno verschiebt sich de Vokal [{{IPAlink|ɛ}}] vo ''bet'' zue [{{IPAlink|ʌ}}] un dönt deno wie ''but'', de Vokal vo ''but'' wird zue [{{IPAlink|ɔ}}] un dönt deno wie ''bought'', un de Vokal [{{IPAlink|ɪ}}] vo ''bit'' nimmt d alti Ussprooch vo ''bet'', [{{IPAlink|ɛ}}], aa<ref>Ito, R., & Preston, Dennis R. (1998). Identity, Discourse, and Language Variation. Journal of Language and Social Psychology, Vol. 17, pp. 465-483</ref>. 

Trotz dass mer chönnt meine, dass durch all des, de Dialäkt für andri Sprecher vum Änglische nümmi guet verständli wär, isch des (mit Ussnaame wie dere Anektode obe), nit de Fall:
:“''Given the totally different vowel systems in the two cities'' [Windsor in Kanada un Detroit in de USA, wo diräkt näbe enander sin], ''we would expect them to be divided by an almost impermeable communication barrier, yet such a barrier does not exist. On the contrary, people in Windsor have frequent and often intensive contact with speakers of Detroit English.''”<ref> Boberg, Charles. (2000). Geolinguistic diffusion and the U.S.–Canada border. Language Variation and Change, Vol. 12, pp 1–24</ref>.

==== Australischs Änglisch ====
S'australischi Änglisch unterscheidet sich bi de Vokäl starch vum reschtliche Änglisch. Zwar sin d'Aazahl vo de Vokäl un d'Wörter wo si vorchömme meischtens glych, aber d'gnaui Ussproch isch zum Deil radikal verschide:

{| border="2" cellpadding="5" style="margin: 1em 1em 1em 0; border-collapse: collapse; text-align: center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid;"
|+ Vokäl vum Australische Änglisch
|-
| rowspan="1" | &nbsp;
! rowspan="1" | [[Vorderzungenvokal|Vorne]]
! rowspan="1" | [[Zentraler Vokal|Zentral]]
! rowspan="1" | [[Hinterzungenvokal|Hinte]]
|-
! Gschlosse
| {{IPA|[[Ungerundeter geschlossener Vorderzungenvokal|i]]}}
| {{IPA|[[Gerundeter geschlossener Zentralvokal|ʉ]]}}
| &nbsp;
|-
! Fascht-gschlosse
| {{IPA|[[Ungerundeter fast geschlossener Vorderzungenvokal|ɪ]]}}
| &nbsp;
| {{IPA|[[Gerundeter fast geschlossener Hinterzungenvokal|ʊ]]}}
|-
! Halbgschlosse
| {{IPA|[[Ungerundeter halbgeschlossener Vorderzungenvokal|e]]}}
| {{IPA|[[Ungerundeter halboffener Zentralvokal|ɜ]]}}
| {{IPA|[[Gerundeter halbgeschlossener Hinterzungenvokal|o]]}}   
|-
! Mittel
| {{IPA|[[Ungerundeter halboffener Vorderzungenvokal|ɛ]]}}
| {{IPA|[[Schwa|ə]]}}
| {{IPA|[[Gerundeter halboffener Hinterzungenvokal|ɔ]]}}
|-
! Halboffe
| &nbsp;
| {{IPA|[[Ungerundeter halboffener Hinterzungenvokal|ʌ]]}}
| &nbsp;
|-
! Offe
| {{IPA|[[Ungerundeter offener Vorderzungenvokal|a]]}}
| &nbsp;
| &nbsp;
|}

Vergliche mitem reschtliche Änglisch zeige sich mehreri Unterschiid:
* Dr Vokal /{{IPA|[[Geschlossener hinterer gerundeter Vokal|u]]}}/ (z. B. ''food'') wird zentraler usgsproche als /{{IPA|[[Gerundeter geschlossener Zentralvokal|ʉ]]}}/ (hört sich meh wie en alemannischs „ü“ aa).
* Alli Vokäl wo nüt scho gschlosse sin, werre gschlossener (wyter obe im Mund) usgsproche wie sunscht. Dr Vokal /{{IPA|[[Ungerundeter offener Hinterzungenvokal|ɑ]]}}/ (z.&nbsp;B. „palm“) wird ganz vorne ussgsproche ([[IPA]]: /{{IPA|[[Ungerundeter offener Vorderzungenvokal|a]]}}/), /{{IPA|[[Ungerundeter fast offener Vorderzungenvokal|æ]]}}/ (z.&nbsp;B „pat“) wird züe /{{IPA|[[Ungerundeter halboffener Vorderzungenvokal|ɛ]]}}/ un {{IPA|[[Ungerundeter halboffener Vorderzungenvokal|ɛ]]}} (z.&nbsp;B. „pet“) züe /{{IPA|[[Ungerundeter halbgeschlossener Vorderzungenvokal|e]]}}/. Bi de Hintervokäl wird /{{IPA|[[Gerundeter offener Hinterzungenvokal|ɒ]]}}/ (z.&nbsp;B. „cloth“) als [{{IPA|[[Gerundeter halboffener Hinterzungenvokal|ɔ]]}}] usgsproche, un /{{IPA|[[Gerundeter halboffener Hinterzungenvokal|ɔ]]}}/ (z.&nbsp;B. „thought“) wird züe /{{IPA|[[Gerundeter halbgeschlossener Hinterzungenvokal|o]]}}/.
'''Diphthong'''
* Dr Dipthong /{{IPA|ej}}/ (z. B. „late“), wird offener (wyter unte im Mund) usgsproche un als [{{IPA|ʌɪ̯}}] oder [{{IPA|æɪ̯}}] transkribiert.
* Dr Diphthong /{{IPA|aɪ̯}}/ (z. B. „bite“) wird wyter hinte usgsproche: [{{IPA|ɑe̯}}].
* Dr Diphthong /{{IPA|aʊ̯}}/ (z. B. „house“) wird gschlossener usgsproche: [{{IPA|æʊ̯}}].
* Dr Dipthong vo „goat“ ([[IPA]]: /{{IPA|oʊ̯}}/) wird zur bessre Unterscheidig vo /{{IPA|[[Gerundeter halbgeschlossener Hinterzungenvokal|o]]}}/ („thought“) zentraler usgsproche: [{{IPA|əʉ̯}}]. 
* D'Diphthong wo durch de Abfall vum -r entstande sin, sin glych wie bi dr ''Received Pronounciation'', mit einer Usnahm: /{{IPA|ɛə̯}}/ (z.&nbsp;B. „hair“) isch en [[Monophthong]]: [{{IPA|[[Ungerundeter halbgeschlossener Vorderzungenvokal|e]]}}].

==== Singlish ====
Es Biischpiil vom ne moderne Dialäkt isch e Variation vom Änglisch, wo z [[Singapur|Singapùùr]] gredet wird. Es wird au '''[[Singapurianisches Englisch|Singlish]]''' gnännt (vo '''sing'''apore und eng'''lish'''). Was dä Dialäkt uuszaichnet, isch t Absänz vo Grammatik und d Verwändig vo Abchürzige vo vil pruuchte Sätz und Bedüütige i es Wort oder e paar Wort.<br />
Biischpiil: ''Can you come or can you not come?''(Chasch cho oder chasch nüd cho?) wird zu ''Can or not?''(wörtlich: Cha oder nüd?). <br />
Es anders Märkmaal isch t Mischig mit anderne Spraache, wo au z [[Singapur|Singapùùr]] gredet wärdet, wiä [[Malay|Malei]], [[Cantonese|Kantoniis]], [[Hokkien|Hokien]] oder [[Tamilische Sprache|Tamil]].

=== Traditioneli Dialäkt vo England ===
:''Hauptartikel: [[Traditionelle Dialekte der englischen Sprache|Traditionelli Dialäkt vo dr änglische Sprooch]]
[[Datei:Traditional dialect isoglosses in northern England.PNG|thumb|d Isoglosse zwüsche {{IPA|[i]}} un {{IPA|[aj]}} ('neet'/'nite'), {{IPA|[a]}} un {{IPA|[ɔ]}} ('lang'/'long') un {{IPA|[ɪ]}} un {{IPA|[aj]}} ('blinnd'/'blined')]]
D traditionele Dialäkt gälte hüt als fascht ussgstorbe, dr Peter Trudgill het 1990 vunere „Minderheit, wo warschynts schrumpflet“ (''a probably shrinking minority'') gschribe wo no traditioneli Dialäkt spricht. Dr John Wells schrybt scho 1982, dass „traditioneler Dialäkt am zruggwiche isch, überall do wonner überhaupt no present isch. Syni Sprecher [...] sin e Minderheit, wo ständig schwinded“ (''traditional-dialect is recessive everywhere that it persists at all. Its speakers [...] are a steadily decreasing minority''). Traditioneler Dialäkt isch nooch ihm oft numme noo e „Errinnrig aa des wo d Grosseltre vo denne, wo i de 1940er uf d Wält cho sin, gsproche hen“. Vorallem i ländlichi un abglägeni Gegende vo Grossbrittanie un zum Deil au no städtischi Zentre vo Nord- un Weschtengland, usserdäm au Schottland, sin allerdings no Dialäktsprächer z finde<ref>Trudgill, Peter. 1990. The Dialects of England. Basil Blackwell: Cambridge, Massachusetts. Syte 5</ref>.

Au wenn bi jedere Sproch d regionale Unterschiid fliessend sin, lönn sich mehreri [[Isoglosse|Isoglossebündel]] feschtstelle, wo e Ydeilig zuelönn. D wichtigschti Unterscheidig bi de Änglische Dialäkt isch zwüsche de '''Nordänglische''' un '''Südänglische''' (wo sich in e '''Zentrale''' un en '''Südlichere''' drännt) Dialäkt. Dr nördlichi Dialäkt het im Allgemaine ältri Forme, dr Süde isch innovativer. S Nordänglische setzt sich uf dr schottische Syte vo dr Gränz als [[Scots]] furt, wo allerdings no konservativer wie s Nordänglisch isch.

D wichtigschti Isogloss, wo s Nordänglisch vum Südänglisch dränt, isch die zwüsche dr Ussproch vum altänglische /a/ i Wörter wie ''long'' un ''stone''. Im Norde wird ''long'' miteme helle, churze {{IPA|/[[Ungerundeter offener Vorderzungenvokal|a]]/}} usgsproche (''lang''), im Süde degäge als churzes {{IPA|/[[Gerundeter halboffener Hinterzungenvokal|ɔ]]/}}. S langi /a/ vum Altänglische i Wörter wie ''stān'' het sich entlang dr glyche Linie im Norde zumene {{IPA|/[[Ungerundeter halbgeschlossener Vorderzungenvokal|eɪ]]/}} entwicklet, so dass ''stone'' dört als ''stane'' usgsproche wird, mitem glyche Vokal wie ''name''. Im Süde het sich de Vokal hygäge über es {{IPA|[oː]}} zum hüttige {{IPA|/[[Gerundeter halbgeschlossener Hinterzungenvokal|oʊ]]/}} entwicklet: ''stone''.

Die Linie, wo die Ussproche dränt, verlauft entlang vum Fluss [[Humber (Fluss)|Humber]].

== Gschicht ==
D Sprochgschicht vum Änglischi loot sich i drei Periode yteile. D'erschti Phas goht vo 500 bis circa 1100 ([[Normannen|normännischi]] Erobrig) un wird als Altänglisch oder Angelsäggsisch bezeichnet. D sprochlichi Period noochem Altänglisch wird als Mittelänglisch bezeichnet un goht bis zur [[Great Vowel Shift|Grosse Vokalverschiibig]] im 15. Johrhundert. Druf gfolgt isch s Früehnoiänglisch, wo sich vum hütigi Änglisch nüt bsunders unterschyde het.

=== Altänglisch ===
D'änglischi Sproch goht uf d'Bsiidlig vo [[England]] durch Angle, Saxe un Jüte im [[6. Jahrhundert|6te Johrhundert]] zrugg. Als Aafang vum Änglisch wird s'Johr 500 aagsetzt, allerdings het sich d'Sproch am Aafang sicher nüt vo de germanischi Dialäkt ufem Feschtland unterschide. Bsunders nah verwandt gsi isch Altänglisch mit dr [[Friesische Sprache|altfriisische Sproch]] un d'beidi Sproche hen zum Teil sogar d'glyche Luutverschiebige durchgmacht. Au hüt isch Friesisch die Sproch, wo mitem Änglisch am engschte verwandt isch. D'Grundlag vum Altänglisch isch no vor allem s'Germanisch gsi, ersch in dr Periode vum Mittelänglisch isch s'starki französischi Element dezuecho. Öber 80-85% vum altänglischi Vokabular wird hüt nümm bruucht.

==== Yfluss vo andri Sproche ====
===== Keltischi Spure =====
D'[[Kelten|keltischi]] Bvölkrig vo Britannie isch zum Teil vertrybe worre, zum allergröschte Teil aber [[Assimilation|assimiliirt]] worre; numme in abglegeni Regione hen sich [[Keltische Sprachen|keltischi Sproche]] chönne halte. In dr änglischi Sproch finde sich allerdings absolut überhaupt e kei keltischi Wörter (bis uf spöteri Entlehnige usem [[Walisisch]]i un [[Gälische Sprachen|Gälischi]]), au [[Flurname]], wo uf d'Kelte zruggönn, sin üsserscht selte. Des bedütet allerdings nüt, dass d'Britannier alli vo de Germane totgschlage worre sin, aber s Keltischi het als Sproch vo de Unterworfeni kei bsunders Prestige mehr gha. Des stoht im starke Gegesatz zum alemannische Sprochruum, wo vo [[Altalemannisch#Keltischi un romanischi Schpure|keltischi un romanischi Flurname]] regelrächt übersäht isch.

===== Latiinisch =====
Durch de Status vum [[Latein|Latiin]] als Kultursproch un [[Lingua Franca]] het s Altänglisch e Aazahl vo latiinischi Lehnwörter überno. D'latiinischi Lehnwörter lönn sich i drei Schichte yteile: d'erschti stammt no us dr Zit vor dr Bsiidlig vo England, d'zweite us dr Zit nooch dr [[Christentum|Chrischtianiisirig]] vo de Engländer, d'dritti schliesslich usem Mittelänglisch nooch dr normännischi Erobrig.

===== Skandinavischi Yflüss =====
De gröschti Yfluss im Altänglisch isch de vo de skandinavischi Sproche vo de [[Wikinger]], vorallem vo de [[Dänen|Däne]]. Bsundrigs im 9te un 10te Johrhunder sin viili altäglichi Wörter usem [[Altnordische Sprache|Altnordisch]] entlehnt worre. D'skandinavischi Lehnwörter werre vo de meischt Änglischsprochigi nüd als Fremd erchannt, so zum Byspiil ''sky'' (Himmel), ''leg'' (Bei), ''cake'' (Chueche), ''husband'' (Ehemaa), oder au s'Pronom ''they''.<br />
S'git au e Theori, wonooch dr Verluscht vum Kasussyschtem durch d'Däne usglösst worre isch, möglicherwys durch d'Bildig vonere Mischsproch us Änglisch un Dänisch. D'Theori stützt sich zum Byspiil do druf, dass d'Fäll z'erscht im dänisch bsetzte Norde verschwunde sin, un ersch spöter im unabhänigi Süüde.

==== Syntax ====
Dodurch dass s Änglisch domols so stark inflektiirt gsi isch, het au d'[[Satzstellung|Satzstellig]] chönne freier sy. Theoretisch sin alli säggs Stellige vo [[Subjekt]], [[Objekt]] un [[Verb]] möglich gsi; zum Byschpiil um ei Teil vum Satz als bsunders wichtig z'markiire. In Würklichkeit sin aber mangi Satzstellige trotzdem hüüfiger wie andri gsi. Am hüüfigschte isch s'Verb in zweiter Position, wie im Dütsche, oder am Schluss gsi, mit freier Position vo Subjekt un Objekt.
In Sätz ohni bsunderi Ufmerksamkeit uf ei Satzteil isch d'Satzstellig also entweder SVO ...
* ''and þa Deniscan ahton sige''
* un d' Däne gwunne Siig (un d’Däne hen de Siig gwunne)
... oder SOV gsi:
* ''þæt hie þone Godes mann abitan scolden''
* dass sii de Gottes Maa verschlinge sotte (so dass sii de Maa vo Gott verschlinge sotte)

Wenn e Teil vum Satz bsunders wichtig gsi isch, het mer s chönne aa de Aafang stelle:
* ''þa stowe habbaþ giet his ierfenuman''
* de Platz hen no syni Erbnemer (dä Platz hen syni Nochfahre immer no)

Au miteme Adverb het e Satz chönne aafange:
* ''þy ilcan geare gesette Ælfred cyning Lundenburg''
* des glychi Johr belagert Alfred Chönig London (im glychi Johr het de Chönig Alfred London belagert)

Dodurch, dass es s [[Hilfsverb]] ''do'' ("tue") nonüt ggee het, sin Froge durch s'Vertuusche vo Subjekt un Objekt gformt worre, gnau wie im Alemannisch:
* ''Hwæt segest þu yrðling?''
* Was seisch du Buur?
* ''Wære þu todæg on huntoðe?''
* Warsch <!-- sic! wörtlichi Übersetzig --> du hüt uf Jagd?
Usserdem isch d'[[Doppelte Verneinung|doppelti Verneinig]], wo hüt vo änglischi Sprochpuriste als grottefalsch aagsehe wird, im Altenglisch d Regel gsi:
* ''ne geseah ic næafre þa burg''
* nüt gsehe i nie d Stadt (i han d'Stadt nie gsehe)

Im hütige Änglisch isch d'Satzstellig uf Grund vum Verluscht vo de Fäll feschtgleit (Subjekt-Verb-Objekt).

==== Dialäkt ====
S Altänglisch het e Viilfalt vo [[Dialekt|Dialäkt]] gha. D'viir wichtiggschti sin s Merzisch, s Northumbrisch, s Kentisch un s Weschtsäggsisch gsi. Die viir Dialäkt hen mit de verschiidni änglischi Chönigrych überiigstimmt un sin durchus verschriftet gsi. Im Gägesatz zu de [[Althochdeutsch|althochdütschi Dialäkt]] isch s Altänglisch zimli guet überliifert; s [[Latein|Latiinisch]] isch nämli nüt gar so oft als Amts- un Schriftsproch bnutzt worre wie im althochdütsche Sprochruum. Zwei vo denne Chönigrych, [[Mercia]] un [[Northumbria]], sin spöter vo de [[Wikinger]] underworfe worre, während [[Kent]] un e Teil vo Mercia erfolgrych verteidigt worre sin. <br />
Nochdäm d angelsäggsischi Chönigrycher 878 vum [[Alfred der Grosse|Alfred em Grosse]] vereinigt worre sin, hen d regionali Dialäkt uf Choschte vum Weschtsäggsischi Dialäkt aa Bedütig verlore. Zwar isch immer no in andri Dialäkt gschribe worre, dr Grossteil vo de schriftlichi Quelle isch aber im Dialäkt vo Wessex gschribe. Des loht sich vor allem uf d'politischi Zentraliisirig zruggführe, wo de Dialäkt vo Wessex zur Amtssproch erhobe het. Usserdem sin jetz viili früeher numme mündlich überliiferti Teggscht uf Änglisch übersetzt worre, allerdings vor allem vo Lüt us Wessex. Noii Schriftdialäkt usserhalb vo Wessex sin nooch dr Zentraliisrig nümm entstande.

==== Byspiil ====
S Vaterunser (imene Weschtsäggsische Schriftdialäkt)

'' Fæder ure þu þe eart on heofonum,''

''Si þin nama gehalgod.''

''To becume þin rice,''

''gewurþe ðin willa, on eorðan swa swa on heofonum.''

''urne gedæghwamlican hlaf syle us todæg,''

''and forgyf us ure gyltas, swa swa we forgyfað urum gyltendum.''

''and ne gelæd þu us on costnunge, ac alys us of yfele. soþlice.''

== Weblink ==
{{Wikibooks|Englisch}}
{{commonscat|English language|Änglischi Sproch}}

=== Wikimedia-Brojäkt in änglischer Sproch ===
{{Wikipedia auf|en|Änglisch}}
{{Wiktionary auf|en|Änglisch}}
{{Wikiquote auf|en|Änglisch}}
{{Wikisource auf|en|Änglisch}}
{{Wikinews auf|en|Änglisch}}
{{Wikibooks auf|en|Änglisch}}
{{Wikiversity auf|en|Änglisch}}

== Literatür/Quelle ==
* Wendelinus Wurth: ''Erlickert.'' Lueginsland vum 30. 9. 2000, [[Badische Zeitung|Badischi Zittig]]
* Paul Adolf: ''Mer lehre Ënglisch. Guide pratique de conversation et de grammaire anglaise pour Alsaciens.'' 2002. ISBN 2-84629-064-4
* Paul Adolf: ''dictionnaire comparatif multilingue – Français, Allemand, Alsacien, Anglais.'' Strasbourg 2006, ISBN 2-84512-038-9
* Phillipson, Robert (2001). English for Globalisation or for the World's People? ''International Review of Education / Internationale Zeitschrift für Erziehungswissenschaft / Revue Internationale de l'Education, Vol. 47, No. 3/4'', pp. 185–200.
* Bhatt, Rakesh M. (2001). World Englishes. ''Annual Review of Anthropology, Vol. 30'', pp. 527–550.

== Noochwys ==
<references/>

{{Läsiger Artikel}}

[[Kategorie:Änglischi Sprooch|!]]
[[Kategorie:Einzelsproch]]
[[Kategorie:Sprooch in de USA]]
[[Kategorie:Sprooch (Kanada)]]