Artusroman

Dr Köönig Arthur in dr Historia Brittonum vom Geoffrey vo Monmouth (15. Jh.)

Dr Artusroman isch e literarischi Gattig, wo Wärk vo Autore wie em Chrétien de Troyes, Hartmann vo Aue und Ulrich vo Zatzikhoove umfasst. Au im Wolfram vo Eschebach si Parzival wird under dr Bezäichnig „arthurische Gralroman“ zu dere Gattig zelt wie au die sogenannte noochklassische Artusromään vo de Autore Wirnt vo Grafebärg, Heinrich vom Türlin, dr Stricker, dr Pleier und dr Konrad vo Stoffel Was d Wärk vo dene verschiidene Autore gmäinsam häi, isch dass dr legendääri Köönig Artus (ängl. Arthur) und sini Ridder vo dr Daafelrunde immer dr zentraal Bezugspunkt vo dr Handlig bilde, und vo däm chunnt au dr Naame vo dr Gattig.

Wie d Gattig entstande isch

As dr Begründer vom Artusroman gältet dr Franzoos Chrétien de Troyes (1135–1188), wo d Romään Erec et Enide, Cligès, Yvain, Lancelot und Perceval verfasst het, wo mä als die klassische Wärk vom Schaner muess bezäichne. Dr Chrétien het für sini Romään keltischs Verzelguet verarbäitet, wo dur e Geoffrey vo Monmouth sini Historia Regum Britanniae vo öbbe 1136 aa bekannt worde si und für en änglisch Staat as Idealbild und Warnig hätte sölle diene. Au dr Wace het um 1155 im Roman de Brut dä historisch Stoff verarbäitet und iin in e höfische Konteggst gstellt. Was mä nid wäiss isch, öb dr Chrétien usser em Monmouth sinere Historia Regum Britanniae au zu mündlige Überliiferige vo keltische Gschichte Zuegang gha het. Dass er aber s Wärk vom Wace kennt het, über daas git s käni Zwiifel. Wie dr Kurt Ruh feststellt het, het dr Chrétien gwüsse Konzepzioone vom Wace abgänderet:

• Dr Köönig Artus, wo bim Wace en Armeefüerer und Erooberer isch, isch bim Chrétien e passiive Herrscher, wo brobiert, Komflikt z vermiide, und für d Helde vo dr Handlig mee en Inspirator isch as en äigentlige Protagonist vo dr Handlig.
• Nazionali Bezüüge het dr Chrétien zugunste von ere määrlihafte Idealgsellschaft ufgee. Daas gseet mä au im Bild vom Köönig Artus, nid wie dr klassisch Köönig bim Wace zämme mit gliichberächdigte Ridder rund um e Disch sitzt.
• Au d Kämpf zwüsche findlige Armeä, wo für e historisch-nazionali Konzepzioon relewant si, het dr Chrétien mit Daarstellige vo de Abentüür vo äinzelne Ridder ersetzt

D Verbräitig in Öiropa

Dr Artusroman isch us em franzöösische Sproochruum usbroche und het sich witer afo verbräite, wo dr Hartmann vo Aue ums Joor 1180 im Chrétien si Erec und denn um 1200 dr Yvain übersetzt het,. Wiso er daas gmacht het, wäiss mä nid und au nid, wär em dr Ufdraag gee het. Mä vermuetet ass es öbber us eme hooche Aadelsgschlächt gsi isch; vor allem chönnt s e Zähringer oder e Welf gsi si. Dr Hartmann het sich zwar stark an dr Vorlaag vom Chrétien orientiert, aber es git äinewääg gröoossi Underschiid. So isch im Chrétien is Roman 6'958 Värs lang und dr Erec vom Hartmann 10'135, also fast dobblet so lang; Im Chrétien si Yvain het 6'818 Värs gegenüber 8'166 Värs vom Hartmann sim Iwein. Dr Hartmann het Rücksicht gnoo uf s dütsche Publikum, wo literarisch wenig Erfahrig gha het, and het die diräkti Reed vo de Protagoniste zugunste von ere usgwitete Rolle vom Verzeller beschränggt. Zum s Verstoo z erliichtere, het dr Hartmann au d Kontrast vergröösseret. Im übersetzte Erec zum Bischbil isch d Familie vo dr Enite seer vil ermer as in dr Vorlaag vom Chrétien: s Huus isch e Ruine, d Chläider vom Mäitli si schkächter und d Waffe vom Vater alt und unmodärn.

Mä cha d Gschicht vom dütsche Artusroman in drei Faase iidäile, wo sich an de Teggstüberliifrige orientiere: Die ersti Faase mit 5 Wärk, isch vo 1180 bis 1215 gange, die zwäiti mit 11 Wärk het s ganze 13. Joorhundert duurt bis ins 14. Joorhundert, und die dritti Faase isch schliesslig im 15. Joorhundert ume gsi.

Am populärste isch dr Artusroman in Ängland, Frankriich und Dütschland gsi, aber au in andere Kulturkräis het mä s Thema übernoo. Z Italie het dr Rusticiano da Pisa 1275 mit em Meliadus dr erst Artusroman gschriibe, und d Gattig het dört im 14. Joorhundert iiri Blüetizit gha. Im 13. und 14. Joorhundert si au z Holland Artusromään entstande, und e chli spööter, im 14. und 15. Joorhundert, denn au z Spanie und z Bortugal. Vom Inhalt us isch s Grundkonzept in ganz Öiropa s gliich, vo dr Form us cha mä aber vier underschidligi Dichdigstüpe underschäide, wo in de verschiidene Länder hauptsächlig verdräte gsi:

• d Chronik z Ängland, Frankriich, Spanie
• d Värsepik in alle Länder usser Schwede und zu alle Zite verbräitet
• dr Prosaroman (Volksbücher z Dütschland, Niiderland, Dänemark und die nordischi Saga-Litratuur zelt mä doo drzue)
• d Ballade in Skandinavie, Ängland, Spanien

Fuessnoote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Artusroman“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.