Aeolipile

D Aeolipile, au Äolsballe oder d Chuugele vom Heron gnennt, isch e Maschine wo dr Heron vo Alexandria usdänggt het, wo d Expansionschraft vom Wasserdampf und s Rückstoossbrinzip demonstriert.

D Aeolipile isch im witere Sinn die ersti Dampfmaschine. D Erfindig het in dr Antike käi braktische Wärt ghaa; si isch die ersti bekannti und dokumentierti Wermichraftmaschine in dr Gschicht, au wenn mä sä nit eso verstande und brucht het, sondern si nume as Kuriosum aagluegt worde isch. Erst öbbe anderthalb Joordausendi spööter isch z Frankreich und z Ängland d Dampfmaschine erfunde worde.

D Aeolipile bestoot us eme Gefäß, wo zum Däil mit Wasser gfüllt, und e Röörli luftdicht dra aagmacht isch. Das Röörli isch uf bäide Site offe und äi Ändi goot bis under s Wasser im Gfäss. Wenn dr Druck vo dr Luft im Gfäss gröösser isch as dä dusse, denn wird Wasser in dr Rööre uufe druckt und sprützt as e Wasserstraal us em Loch oobe nooche. Zum dr Druck dinne nooche gröösser mache as dä dusse, cha mä äntwääder d Luft dinne verdichte, wemm mä Luft mit em Muul oder ere Bumpi in s Roor iine bloost, wo mit eme Haane cha zuegmacht wärde, oder wemm mä d Heronsballe under d Glogge von ere Luftbumpi stellt und eso d Luft dusse verdünnt. Mäistens laageret mä e Chuugele us Metall uf ere Aggse, so dass si sich cha dräije, und füllt sä mit Wasser. An dr Chuugele het s uf jedere Site e Düüse. Wemm mä e Füür under dr Chuugele macht, so entwigglet sich Wasserdampf, wo dur d Düüse entwiicht und d Chuugele foot afo drülle.

Litratuur

Heinrich Wilhelm Schaefer: Αἰόλου πύλαι. In: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (RE). Band I,1, Stuttgart 1893, Sp. 1042.

Weblingg

Commons: Aeolipile – Sammlig vo Multimediadateie

Noochbau von ere Aeolipile (änglisch)