Quälltext vu Trias (Geologie) aaluege

{| width="300px" class="toccolours float-right infobox"
! align="center" colspan=2 |< <small>[[Perm (Geologie)|Perm]] |</small> '''Trias''' <small>| [[Jura (Geologie)|Jura]]</small> ><br /><small>vor {{EZA:Beginn|Trias}}–{{EZA:Ende|Trias}} Millione Johr</small>
|-
| align="center" colspan=2| 
|- 
| <center><small>Atmosphärische [[Sauerstoff|O<sub>2</sub>]]-Aadeil<br />(Durschnitt iber Periodeduur)</small></center>
| <center><small>ca. 16 Vol %<ref>[[:Datei:Sauerstoffgehalt-1000mj.svg]]</ref><br />(80 % vum hitige Nivoo)</small></center>
|- 
| <center><small>Atmosphärische [[Kohlendioxid|CO<sub>2</sub>]]-Aadeil<br />( Durschnitt iber Periodeduur)</small></center>
| <center><small>ca. 1750 [[Parts per million|ppm]]<ref>[[:Datei:Phanerozoic_Carbon_Dioxide.png]]</ref><br />(6-fachs hitigs Nivoo)</small></center>
|- 
| <center><small>Bodetämperatur (Durschnitt iber Periodeduur)</small></center>
| <center><small>ca. 17&nbsp;°C<ref>[[:Datei:All_palaeotemps.png]]</ref><br />(3&nbsp;°C iber hitigem Nivoo)</small></center>
|-
| align="center" colspan=2| {{Linkbox Trias (Geologie)}}
|}
D '''Trias''' (lat. Drejheit) isch in dr [[Geologische Zeitskala|Ärdgschicht]] s unterscht [[System (Geologie)|Syschtem]] vum [[Mesozoikum]] (Ärdmittelalter) im mittlere [[Ärathem]] vum [[Phanerozoikum]]. Si wird [[Geochronologie|geochronologisch]] in dr Zytruum zwische rund {{EZA:Beginn|Trias}} un {{EZA:Ende|Trias}} Millione Johr<ref>252,6 Ma nach Brack et al. (2005)</ref> vor dr Gegewart datiert. Vor dr Trias chunnt s [[Perm (Geologie)|Perm]], derno dr [[Jura (Geologie)|Jura]].

== Gschicht un Name ==
Dr Name Trias isch anne 1834 vum Friedrich von Alberti vorgschlaa wore no dr z [[Mitteleuropa]] uffällige ''Drejdeili'' [[Buntsandstein|Buntsandstei]], [[Muschelkalk|Muschelchalch]] un [[Keuper]] un het weidli Akzeptanz in dr geologische Literatur gfunde. Die klassisch Drejdeilig isch aber nume im [[Germanisches Becken|Germanische Becki]] uusbildet. Wäge däm wäre die drej Abdeilige vu dr Germanische Trias hite nume no as [[Lithostratigraphie|lithostratigrafischi]] Einheite ufgfasst. No dr international giltige Untergliderig vu dr Trias wäre au drej [[Serie (Geologie)|Serie]] unterschide: Unter-, Mittel- un Obertrias (bzw. Unteri, Mittleri un Oberi Trias), d Gränze vun ene stimme aber nit mit dr lithostratigrafisch definierte Gränze vu Buntsandstei, Muschelchalch un Keuper zämme.

== Definition un GSSP ==
D Untergränze vum [[Chronostratigraphie|chronostratigrafische]] [[System (Geologie)|Syschtem]] vu dr Trias (un dodermit vu dr [[Untertrias]]-Serie un dr [[Indusium]]-Stapfle) wird mit em Erschtufdrätte vu dr Conodonte-Art ''Hindeodus parvus'' un em Änd vu dr negative Chohlestoff-Anomalii noch em Hegschtpunkt vum oberpermische Masseuusstärbe definiert. D Obergränze un dodermit au d Untergränze vum Jura isch bishär nonig ändgiltig feschtgleit. D Gränze wird aber wahrschyns in d Nechi vum Erschtufdrätte vu dr [[Ammoniten|Ammonite-Gattig]] ''Psiloceras'' gleit. In absolute Zahle entspricht des no dr Internationale Zytskala vu 2004 em Zytruum vu rund 251&nbsp;Millione Johr bis vor 199,6&nbsp;Millione Johr. E Datierig, wu lycht dodervu abwyycht (Untergränze scho bi 252,6 Ma) hän Brack et al. scho anne 2005 vorgleit. Dr international anerkannt [[GSSP]] lyt im Chreis Changxing, Provinz Zhejiang z [[China]].

== Untergliderig vu dr Trias ==
S Trias-Syschtem wird in drej [[Serie (Geologie)|Serie]] mit insgsamt sibe [[Stufe (Geologie)|Stapfle]] unterdeilt:

* [[System (Geologie)|Syschtem]]: '''Trias''' ({{EZA:Beginn|Trias}}–{{EZA:Ende|Trias}}&nbsp;[[Mya (Einheit)|mya]])
** [[Serie (Geologie)|Serie]]: [[Obertrias]] ({{EZA:Beginn|Obertrias}}–{{EZA:Ende|Obertrias}}&nbsp;mya) 
*** [[Stufe (Geologie)|Stapfle]]: [[Rhaetium]] ({{EZA:Beginn|Rhaetium}}–{{EZA:Ende|Rhaetium}}&nbsp;mya) 
*** Stapfle: [[Norium]] ({{EZA:Beginn|Norium}}–{{EZA:Ende|Norium}}&nbsp;mya) 
*** Stapfle: [[Karnium]] ({{EZA:Beginn|Karnium}}–{{EZA:Ende|Karnium}}&nbsp;mya) 
** Serie: [[Mitteltrias]] ({{EZA:Beginn|Mitteltrias}}–{{EZA:Ende|Mitteltrias}}&nbsp;mya) 
*** Stapfle: [[Ladinium]] ({{EZA:Beginn|Ladinium}}–{{EZA:Ende|Ladinium}}&nbsp;mya) 
*** Stapfle: [[Anisium]] ({{EZA:Beginn|Anisium}}–{{EZA:Ende|Anisium}}&nbsp;mya) 
** Serie: [[Untertrias]] ({{EZA:Beginn|Untertrias}}–{{EZA:Ende|Untertrias}}&nbsp;mya) 
*** Stapfle: [[Olenekium]] ({{EZA:Beginn|Olenekium}}–{{EZA:Ende|Olenekium}}&nbsp;mya) 
*** Stapfle: [[Indusium (Geologie)|Indusium]] ({{EZA:Beginn|Indusium}}–{{EZA:Ende|Indusium}}&nbsp;mya) 

D Untertrias het friejer nume ei Stapfle gha, s [[Skythium]], wu mittlerwyyli im internationale Sprachgebruuch ufgee woren isch. S wird aber allno im alpine Ruum as regionali Stapfle brucht.

Di [[Stratigraphie|stratigrafisch Gliderig]] vu dr Trias beruet in dr Hauptsach uf dr Gruppe vu dr Ammonoideä; wahrschyns hän nume zwoo Gattige d Wändi Perm/Trias iberläbt, aber scho in dr unterschte Trias leen si wider iber 100&nbsp;Gattige belege. Anderi wichtig Leitfossilie sin au no Conodonte, Bivalve ([[Muscheln|Muschle]]), Crinoide, Chalchalge (bsundersch Dasycladaceae (Wirtelalge)) un [[Muschelkrebse|Muschelchräbs]] (Ostracoda).

== Paläogeografii ==
Im Laufe vum Perm isch mit dr Kollision vum Kontinänt [[Sibiria (Kontinent)|Sibiria]] dr Superkontinänt [[Pangaea]] entstande, wu bis uf e baar chleineri Landstuck im Oschte vu dr [[Palaeotethys]] fascht dr gsamt kontinäntal Rampft vu dr Ärd in eim Kontinänt vereinigt gha het. Scho im Oberperm het Pangaea aber wider aafange ussenandergheje. Im oberschte Perm hän sich vum Nordrand vu Oschtgondwana di [[Cimmeria (Kontinent)|Kimmerische Terran]] abglest. Zwische däre Terran-Gruppe un Gondwana isch d Neotethys entstande, un d Paläotethys isch unter die Terran subduziert wore. Im Weschte het sich dr Chiidel vu dr Neotethys wyter no Weschte erwyteret. In dr Obertrias het sich au scho d Effnig vum spetere Nordatlantik aaditte. Zwisch em spetere Nordamerika un em spetere Europa sin Riftsyschtem entstande, wu großi Mängine an Sedimänt un Vulkanit ufgnuu hän. Im Verlauf vu dr Obertrias isch s zue erschte marine Ingressione in die Riftsyschtem chuu.

== Klima ==
S [[Klima]] vu dr Trias isch warm bis heiß gsi. Europa isch im [[Subtropen|subtropische]] Wieschtineberaich gläge. Au wältwyt isch s Klima schyns ender drucke gsi: dr Grund doderfir isch d Form vum Superkontinänt [[Pangaea]] gsi un em Monsuneffäkt, wu doderdur entstanden isch, wu d Diefdruckbiet im Summer iber dr Landmasse in dr Hauptsach Luft vu andere innere Landesdeil aagsugt hä nun nit vum Ozean, ähnli wie hite z Sidarabie. Im Binneland sin allwäg uusdehnti Wieschtine vorhande gsi. In dr Nechi vum geografische [[Pol (Geographie)|Nordpol]] isch no dr derzytige Rekonschtruktione e Deil vum hitige Oschtsibirie gsi.

== Entwicklig vu dr Fauna ==
Dr Superkontinänt [[Pangaea]], wu fascht di ganz Landmasse umfasst gha het un vum Nordpol bis zum Sidpol gangen isch, het e unyygschränkti Verbreitig vu dr Landdierer megli gmacht.

[[Datei:Meyers b15 s0826a.jpg|thumb|upright=1.1|Fossilie vu marine un feschtländische Dier vu dr Trias <small>(Aus [[Meyers Konversations-Lexikon]] (1885-90))</small>]]
In dr Trias hän d ''Reptilie'' ne große Ufschung gnuu. Vil neji Ornige sin entstande. Zue dr Therapside, wu s scho im Perm gee het, sin in dr Trias derzue chuu:
* d Wurzelzähner (Thecodontia),
* d Dinosaurier (Saurischia un Ornithischia),
* d Flugsaurier (Pterosauria),
* d Krokodil (Crocodilia),
* d Flossenechse (Sauropterygia),
* d Echse (Sauria),
* d Bruckenechse un Schnabelechse (Rhynchocephalia),
* d Schildchrotte (Chelonia),
* d Fischsaurier (Ichthyosauria) un
* di Bflaschterzahnsaurier (Placodontia).

Dodermit sin in dr Trias – mit Uusnahm vu dr Schlange (Serpentes oder Ophidia) – scho alli Reptilgruppe verdrätte gsi. Mit ''Triadobatrachus'' isch scho in dr untere Trias dr erscht Frosch erschine. Di erschte Dinosaurier, wu in dr Trias erschine sin, hän sich im Lauf vu dr negschte Syschtem vum [[Jura (Geologie)|Jura]] un dr [[Kreide (Geologie)|Chryyde]] entfaltet un sin di dominierend Läbensform vu dr terrestrische Ökosyschtem wore. Am Aafang sin no verhältnismäßig chleini Fleischfrässer gstande (Theropode) wie ''Eoraptor'' un ''Herrerasaurus''. Speter hän sich au Bflanzefrässer entwicklet wie dr Prosauropod ''Plateosaurus'', wu zwische sechs un acht Meter lang woren isch. Aber au di erschte [[Säugetiere|Suuger]] sin in dr Trias entstande. Si hän aber bis zum Uustärbe vu dr (Nit-Vogel-)Dinosaurier am Änd vu dr Chryyde e ender untergordneti Roll gspilt.

== Entwicklung der Flora ==
[[Datei:Meyers b15 s0826b.jpg|thumb|upright=1.1| Bflanze us dr Trias (Keuper) <small>(Us Meyers Konversations-Lexikon (1885-90))</small>]]
Dr Umschwung vu dr Bflanzewält vu dr [[Farne|Farn]] zue dr [[Nacktsamer|Nacktsomer]], wu s scho im Perm gee het, het sich au in dr Trias wyter furtgsetzt. S het au do [[Baumfarn]] (Cyatheales) un in Fyychtbiet au [[Schachtelhalm|Chatzewadel]] gee. [[Ginkgo]], [[Palmfarn]] (Cycadales) un [[Nacktsamer|Nacktsomer]] sin d Bflanze gsi, wu am wyteschte verbreitet gsi sin in dr terrestrische Ökosystem. Am Änd vu dr Trias het d Blueschtzyt vu dr [[Cycadeen|Cycadeae]] aagfange, wu bis in d [[Kreide (Geologie)|Chryyde]] gangen isch. Di erschte [[Kiefernartige|Fohreartige]] hän sich scho im [[Karbon]] entwicklet gha (Cordaite, Voltziales). Aber s Masseuusstärbe am Änd vum [[Perm (Geologie)|Perms]] het au die Gruppe droffe. D Cordaite sin z. B. am Änd vum Perm vollständig uusgstorbe, d Voltziales hän sich in dr Trias wyterentwicklet.

E Ibergang zue dr [[Bedecktsamer|Decktsomer]] (Angiospermae) sin d Bennettitatae. Die Bflanze, wu no zue dr Nacktsomer ghere, hän scho blieteähnligi Organ, wu ähnlig sin zue däne vu dr Decktsomer. D Form losst uf Bstaibig dur Insekte schließe. As diräkte Vorlaifer vu dr Angiospermae wäre si aber nit gsähne. Si sin in dr obere Trias zem erschte Mol ufdrätte un hän bis in d Chryyde iberläbt. In dr Trias isch di palmenähnli Gattig ''Williamsonia'' ufdrätte mit bis zue zwee Meter hoche Stämm. Anderi Gattige sin ''Williamsoniella'' (mittlere Jura), ''Wielandiella'' (oberi Trias bis Jura) un ''Cycadeoidea'' (Unteri Chryyde).

Unter dr Somefarn het di baumfermig Gattig ''Dicroidium'' dr Blatz vu ''Glossopteris'' uf [[Gondwana]] yygnuu.

E typische Verdrätter vu dr [[Sporenpflanzen|Sporebflanze]] fir dr [[Buntsandstein|Buntsandstei]] (Untertrias) isch ''Pleuromeia'', wu zue dr fossile Ornig Pleuromeiales vu dr [[Bärlappgewächse|Bärlappgwächs]] zellt wird. Si isch ähnlig zue dr Sigillaria, eme Bärlappgwächs vum [[Jura (Geologie)|Jura]].

== D Trias z Mitteleuropa ==
Di typisch Drejdeilig vu dr Gsteinseinheite vu dr Trias im Germanische Becki isch in dr Alpe nit z sähne. Dää Beraich wird alpin-mediterrani Trias (au ''alpini Trias'' oder ''pelagischi Trias'') gnännt. Ihri in dr Hauptsach marine Ablagerige sin vil mächtiger wie die vu dr ''germanische Trias''. Näbe flachmeerische Riffkompläx (z. B. Wättersteichalch) git s gschichteti Ablagerige vu Lätte, Chalch un Mergel, wu in dieferem Wasser entstande sin. 

In dr Alpe lige di urspringlige Typlokalitäte vu dr chronostratigrafische Stapfle vu dr Mittel- un Obertrias. S [[Skythium]], di einzig Stapfle vu dr alpine Untertrias, isch dergege nit in dr international Sprochgebruuch ibernuu wore.

== Literatur ==
* Alberti, F.A.v. (1834): ''Beitrag zu einer Monographie des Bunten Sandsteins, Muschelkalks und Keupers und die Verbindung dieser drei Gebilde zu einer Formation.'' Stuttgart und Tübingen (Cotta), VIII + 366 S.
* Peter Brack, Hans Rieber, Alda Nicora und Roland Mundil: ''The Global boundary Stratotype Section and Point (GSSP) of the Ladinian Stage (Middle Triassic) at Bagolino (Southern Alps, Northern Italy) and its implications for the Triassic time scale.'' Episodes, 28(4): 233-244, Beijing 2005 {{ISSN|0705-3797}}.
* Norbert Hauschke und Volker Wilde (Hrsg.): ''Trias. Eine ganze andere Welt. Mitteleuropa im frühen Erdmittelalter.'' 647 S., Verlag Dr. Friedrich Pfeil, München 1999 ISBN 3-931516-55-5
* Yin Hongfu, Zhang Kexin, Tong Jinnan, Yang Zunyi und Wu Shunbao: ''The Global Stratotype Section and Point (GSSP)of the Permian-Triassic Boundary.'' Episodes, 24(2): 102-114, Beijing 2001 {{ISSN|0705-3797}}.
* Deutsche Stratigraphische Kommission (Hrsg.): ''[http://www.stratigraphie.de/std2002/download/STD2002_large.pdf Stratigraphische Tabelle von Deutschland 2002]''. Potsdam 2002 ISBN 3-00-010197-7 (PDF; 6,57 MB)
* Kommission für die paläontologische und stratigraphische Erforschung Österreichs der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Hrsg.): [https://www.nhm-wien.ac.at/jart/prj3/nhm/data/uploads/mitarbeiter_dokumente/lukeneder/2004/Stratigraphische%20Tabelle.pdf ''Die Stratigraphische Tabelle von Österreich (sedimentäre Schichtfolgen).''] Wien 2004 (PDF; 376 KB).

== Weblink ==
[[Datei:Trias_jaeger.jpg|thumb|Wieschtinelandschaft in dr Buntsandsteizyt (unteri Trias), im Hintergrund s Flachmeer, wu zytwyys yynechuu isch]]
* [http://www.trias-verein.de Geologie und Paläontologie der Trias]
* [http://www.steinkern.de/fossilien-aller-zeitalter/triasfossilien.html Fossilien aus der Trias]
* [http://www.geo-lieven.com/erdzeitalter/trias/trias.htm Beispiele für Trias-Fossilien]
* [http://stratigraphy.science.purdue.edu/resources/geowhen/stages/Triassic.html Triassic Period der Geowhen-Datenbank]
* [http://stratigraphy.science.purdue.edu/gssp/ Offiziälli Ibersicht vu dr ICS]
* [http://www.equisetites.de/palbot/triassic/palaeobot.html Internetlink, vor allem zue dr Obere Trias]
* [http://www.ldeo.columbia.edu/edu/dees/courses/v1001/dinoorig9.html The Triassic World and the Origin of Dinosaurs]

== Fueßnote ==
<references />

{{Normdaten}}

{{Übersetzungshinweis|de|Trias_(Geologie)|dütsch|74044745}}
[[Kategorie:Ärdzitalter]]