Quälltext vu Swissair-Flug 111 aaluege

{{DISPLAYTITLE:Swissair-Flog 111}}{{Infobox Flugunfall|Name=Swissair-Flog 111|Crash image=28as - Swissair MD-11; HB-IWF@ZRH;14.07.1998 (4713082874).jpg|Image caption=Di veronglöckti Maschene im Juli 1998 z Zöri|Type=Kontrollverluscht wäge Instrumänteusfall usglöst dür nes Füür.|Site=[[Atlantischer Ozean|Atlantik]] vor {{CAN|#}} [[Peggy's Cove]]|Date=2. Septämber 1998|Fatalities=229|Survivors=0|Injuries=0|Aircraft Type=[[McDonnell Douglas MD-11]]|Operator=[[Swissair]]|Tail Number=HB-IWF|Ship name=SR111|Origin={{USA|#}} [[John F. Kennedy International Airport]] z [[New York City]] im Bundesstaat [[New York (Bundesstaat)|New York]]|Destination={{CHE|#}} [[Flughafen Genf|Flughafe Gänf]]|Passengers=215|Crew=14}}

Am 2. Septämber 1998 esch en [[McDonnell Douglas MD-11]] of em '''Swissair-Flog 111''' of em Wäg vom [[New York City|New Yorker]] [[John F. Kennedy International Airport]] of [[Genf|Gänf]] vor em kanadische [[Halifax]] in [[Atlantik]] gheit, wil’s zomene Kabelbrand i de Bordelektronik cho esch. Bi dem schwerschte Onglöck vo de [[Swissair]] send alli 214 Passagier ond 14 Bsatzigsmetgleder om s Läbe cho.

Öber Kanada esch es s schwerschte Flogzügonglöck gsi, set em Onglöck vom [[Arrow-Air-Flug 1285]] am 12. Dezämber 1985. Bes höt esch es au de schlemmschti Flogzügsbsturz vonere Airline us em dütschsprochige Ruum.<ref>Marc Tribelhorn: [https://www.nzz.ch/schweiz/todesflug-sr-111-ld.1416442 ''Todesflug SR 111''] In: ''[[Neue Zürcher Zeitung]]'' vom 1. September 2018</ref>

== Flogverlauf ==
''Alli Ziite nach [[UTC]]''

00:18 (20:18 Ortsziit): De Swissair-Flog SR 111 startet planmässig vom Floghafe John F. Kennedy (JFK) z [[New York City|New York]], [[USA]], of [[Genf|Gänf]]. Näbsche de beide Pilote send 215 Passagier ond 12 Flogbegleiter debi.

00:58: SR 111 chunt ohni Zwöschenfäll uf ehri Reisefloghöchi vo 33.000 Fuess.

01:10:38: D Pilote merken en ongwöhnleche Groch im Cockpit ond mache sech uf d Suechi nach de Ursach. Nach emene kurze Gschpröch führe si ehn of d Klimaalag zrugg (''„Air conditioning, is it?“ – „Yes“'').

01:13:14: Rauch drengt is Cockpit ii.

01:13:33: D Pilote beschpräche möglechi Uswichfloghäfe.

01:14:15: SR 111 schickt ''Pan-pan'' (en Fonkruef met höcher Priorität) a s zueschtändige Loftfahrt-Kontrollzentrom z Moncton, Kanada. S Flogzüg esch zo dem Ziitponkt 66 Seemeile (122 Kilometer) südweschtlech vom [[Halifax]] International Airport. Eine vo de Pilote mäldet Rauch im Cockpit ond bettet um d Freigab för en Landig of em nöchschtmögleche Floghafe. Er schlot [[Boston]], [[Massachusetts]], vor, das liit zu dem Ziitponkt 300 Seemeile (556 km) entfärnt. SR 111 bechonnt us [[Moncton]] d Freigab of Boston ond för en Floghöche vo 31.000 Fuess zuegwese.

01:15:06: D Flogverchehrskontrolle schloot de Pilote vor, of Halifax go lande. Halifax liit iez 56 Seemeilen (104 km) nordöschtlech. D Crew nemmt de Vorschlag aa ond bechonnt d Freigab. Beidi Pilotei setze ehri Suurschtoffmaske uf.

01:16:34: D Flogverchehrskontrolle get d Freigab för de Senkflog of 10.000 Fuess ond erkondiget sech nach de Azahl vo de Passagier ond em no vorhandene Tribschtoff a Bord, damet si d Date of Halifax chöned witergeh.

01:17:19: D MD-11 senkt met 4.000 Fuess pro Minute ond voll usgfahrnige Loftbrämse.

01:18:17: D Pilote wärde bäte, Kontakt zo de Bodekontrolle z Moncton ufzneh. SR 111 wächslet sofort d Fonkfrequenz ond mäldet sech aa. D Floghöche beträit iez 25.400 Fuess, Kurs 050 rechtig Halifax. D Bodekontrolle z Moncton erteilt d Freigab zom Senkflog uf 3.000 Fuess. D Crew bettet om 8.000 Fuess, bes d Kabinenbsatzig parat zor Landig esch. Das werd beschtätiget.

01:19:28: D Flogverchehrskontrolle get d Anwiisig a SR 111, of Kurs 030 för en Aaflog of de Landebahn 06 z dreie. SR 111 esch iez 30 Seemeile (56 km) vor de Landebahn z Halifax. S Flogzüg senkt of 21.000 Fuess, ond d Crew teilt met, das di verblibende 30 Seemeile för de Senkflog ned länged. D Flugsecherig wiist si dorom aa, of Kurs 360 z dreie, zom inere Schlaufe Höche chönne verlüüre.

01:20:48: D Pilote beschlüsse, vor de Landig Triibschtoff abzloh.

01:21:20: D Flogverchehrskontrolle frogt es zwoits Mol nach de Passagierzahl ond de Triibschtoffmängi a Bord. D Crew mäldet, das sech 230 Tonne Triibschtoff a Bord befende (tatsächlich hets Gsamtgwecht vom Flogzügs 230 Tonnen betreit.).

01:22:01: SR 111 dreit nach Südsüdwescht of Kurs 200, zom öber em Meer Triibschtoff abzloh. S Flogzüg esch iez 25 Seemeile (46 km)  vo Halifax entfärnt.

01:22:01: De Kopilot räduziert d Senkrote ond fahrt d Loftbrämse ii. S Flogzüg chonnt zwösche 10.150 ond 10.300 Fuess in Horizontalflog.

01:23:30: De Floglotse z Moncton nennt 180 als neue Stüürkurs ond informiert d Crew, das d Köschte no 15 Seemeile (28 km) entfärnt esch. De Floghafe befendet sech zo dem Ziitponkt i 34 Seemeile (63 km) Entfärnig.

01:24:01: De Kopilot bettet de Floglotse om s Kommando zom Triibschtoffabloh.

01:24:09: De [[Autopilot]] a Bord vo de MD-11 schaltet sech ab. En Warnton ertönt im Cockpit.

01:24:25: De Kopilot informiert Moncton, das er iez manuell flügt, ond bettet om es Höefeischter vo 9.000 bes 11.000 Fuess. De Floglotse erlaubt dr SR 111 en Floghöche zwösche 5.000 ond 12.000 Fuess.

01:24:42: Beidi Pilote mälde glichziitig en Notfall („Emergency Call“, höchschti Priorität, das heisst unmettelbari Gfohr för Liib ond Läbe). D Flogverchehrskontrolle beschtätiget de Empfang.

01:24:46: D Kabinecrew vo de MD-11 informiert de Kapitän öber en Stromusfall im Passagierabteil.

01:24:53: SR 111 teilt met, das si met em Triibschtoffabloh aföhnd ond nächher soforf lande wänd (''„we have to land immediate…“'').

01:24:54: De Flogdateschriiber zeichnet de Usfall vom Giirdämpfer uf.

01:25:02: D Bsatzig git erneut en Notruef ab, de werd vo de Flogsecherig beschtätiget.

Zwösche 01:25:06 ond 01:25:14: Nachenend falle alli wechtige Azeigeinschtrumänt im Cockpit us.

01:25:12: D Ufzeichnig vom [[Flugdatenschreiber|Flogdateschriiber]] brecht ab.

01:25:16: D Flogsecherig get d Erlaubnis zom Triibschtoffabloh. SR 111 git kei Antwort.

01:25:40: D Flogsecherig wederholt d Erlaubnis zom Triibschtoffabloh. Kei Antwort.

01:25:46: D Bodekontrolle z Moncton empfoht onverschtändleche Gschpröchsfätze (vermuetlech of Schwiizerdütsch), wo wahrschinlech vom Flog SR 111 chömed.

ca. 01:30: I de Gägend vo St. Margaret’s Bay, [[Nova Scotia]], werd es grosses Flogzüg im Tüüfflog beobachtet. Me ghört d Trebwärch dütlech.

01:31:18: D MD-11 gheit met enere Gschwendigkeit vo fascht 300 Knote (555 km/h) is Meer. Debi trett en Belaschtig vo 350 [[G-kraft|g]] uf.<ref>https://www.iasa-intl.com/folders/denoue/washingtonpost_com.html{{Toter Link|url=https://www.iasa-intl.com/folders/denoue/washingtonpost_com.html |date=2019-08 }}</ref><ref>https://www.austrianwings.info/2013/09/mayday-ueber-dem-atlantik-der-schicksalsflug-von-sr-111/</ref> Ohrezüge hei vo emene luute Knall gredt. [[Seismograph|Seismographe]] zeichne om die Uhrziit en Erschötterig uf.

ca. 02:30: Di erschte Rettigschräft chöme an Onfallort, si fende aber nor no Liiche ond Trömmer vo SR 111.

== Fakte ==
=== D Pilote ===
De Kapitän Urs Zimmermann esch 49i gsi ond het bes zom Zitponkt vom Unglück 10'800 Flogschtonde ggha, devo 900 i de MD-11. Er esch set 1971 bi de Swissair gsi, set 1983 esch er Kapitän gsi. De Kopilot Stephan Löw esch 36i gsi ond het vo sine 4800 Flogschtonde 230 of dem Flogzügtüp verbrocht. Er esch set 1991 bi Swissair gsi. 

I de Laufbahn vo beidne Pilote het’s bes det ane no keni Zwöschefäll geh ond si send in gueter körperlecher Verfassig gsi.

=== D Floglotse ===
De Floglotse z Moncton, wo för de oberi Loftruum zueschtändig gsi esch, esch 32i gsi ond het 9 Johr Bruefserfahrig gha. Zom Onglöcksziitponkt esch er set 5 Stond im Dienscht gsi, vohär het er 72 Stonde frei gha. De Floglotse i de Bodekontrolle esch 51i gsi ond esch set 26 Johr Lotse gsi. Er het set 9 Stonde Dienscht gha, vohär het er 16 Stonde Freiziit gha.

Beidi Lotse händ alle erforderleche Qualifikatione gha. Dr Loftverchehr esch a dem Obe gring gsi.

=== S Flogzüg ===
Di veronglöckti Maschene esch es Passagierflogzüg vo de McDonnell Douglas Corporation vom Tüp MD-11. Di drüü Trebwärch send vom Härschteller Pratt & Whitney. Si esch am 5. Auguscht 1991<ref>[http://airfleets.net/ficheapp/plane-md11-48448.htm McDonnell Douglas MD-11 – MSN 48448], of airfleets.net (englisch), abgruefen am 2. Februar 2013</ref> neu a d Swissair usgleferet worde ond het bes zom Abschtorzziitponkt 36'000 Flogstonde gha. Usgschtattet esch si met 241 Setzplätz, devo 12 i de First- 49 i de Business- ond 180 i de Economy-Klass

== d Flogonfallontersuechig ==
D Ontersuechig vom Onglöck isch öber vier Johr gange ond het 39 Millione Doller koschtet. Onder de Leitig vo de kanadische Transportsecherheitsbhörde [[Transportation Safety Board of Canada]] ''(TSB)'' händ Verträter vo de Schwiizer Flogsecherig, de [[Swissair]], de Firma [[Boeing]] (als Rächtsnochfolger vo [[McDonnell Douglas]]) ond vom Trebwärchshärschteller Pratt & Whitney d Ontersuechig gfüehrt.

D MD-11 esch bim Ufschlag of d Wasseroberflächi i mehreri tuusig Stöck verresse worde. Di meischte send of de Meeresbode i öppe 55 Meter Tüüfi gsonke. S Trömmerfäld underwasser esch 125 [[Meter]] lang ond 95 Meter breit gsi. me het 126,5 Tonne Trömmer chönne bärge, das sendn öppe 98% vo de Flogzügmasse. Eleige d Bärgig vo de Wrackteili het 15 Mönet duuret.

AM 27. März 2003 het d TSB z Halifax de abschlüssendi Onfallbrecht veröffentlecht. Luut dem het wahrschinli en Korzschloss, wo dorch en brochnigi Isolierig ussglöst worde esch, di alegendi Thermoschallisolation enzündt.

D Brecht schellt fescht, das d [[MPET]]-Beschechtig vom Dämmmaterial ond anderi Teili im Flogzüg ned gnueg füürfescht send. Dorom het sech s Füür schnäll ond onbemerkt chönne usbreite. Denn hets d Zueleitige zo wechtige Cockpitinschtrumänt kabot gmacht, so das d Pilote d Orientierig öber em Meer verlore händ. 6 Minute vor em Abschtorz esch au d dateleitig zom Flogdateschriiber im Heck zerschtört worde, das het d Ontersuechige zuesätzlech schweriger gmacht.

Als Resultat het d TSB 23 Secherheitsempfälige usgschproche. Si he neui Standards för Materialteschts zor Füürfeschtikeit, de Iisatz vo Rauchmälder im Cockpit ond d Inschtalation vo Videokameras i Hohlrüüm. Zodem set s Flogpersonal besser för d Brandbekämpfig trainiert si.

== Verfilmige ==
[[Datei:Swissair Flight 111 Memorial - Peggys Cove, Nova Scotia.jpg|mini|d [[Denkmal|Gedänkstätt]] för de Swissair-Flog 111 bi Peggy's Cove]]
D Kataschtroofe vom Swissair-Fog 111 esch i de kanadische Fernsehsändig «[[Mayday - Alarm im Cockpit]]» met em änglische Tetel ''Fire on Board'' ond em düütsche Tetel ''Swissair, Flug 111'' zeigt worde. Es isch di dritti Folg vo der 1. Staffle. I de amerikanische Sändig «[[Sekunden vor dem Unglück]]» werd de Vorfall i de Folg ''Feuer im Cockpit'' dargschtellt. En wiiteri flimischi Dokumentation esch ''FEUER AN BORD - Die Tragödie von Swissair Flug 111'' vom [[Schweizer Radio und Fernsehen|Schwiizer Radio ond Färnsee]].

== Weblink ==
{{Commonscat|Swissair Flight 111|Swissair-Flug 111}}

* Offizielle Ontersuechigsbrecht vom [[Transportation Safety Board of Canada]]. ([http://www.sust.admin.ch/pdfs/AV-berichte//1762_en.pdf Änglisch] (PDF-Datei; 31,6&nbsp;MB), [http://www.sust.admin.ch/pdfs/AV-berichte//1762_fr.pdf Französisch]) (PDF, 351 Seiten, 31,62&nbsp;MB)
* {{Webarchiv|url=http://www.swissair.com/info111.htm|wayback=19990428040411|text=Swissair – Information about the accident of SR111}} bi [[Swissair]] (en, de, fr)
* [http://www.austrianwings.info/2013/09/mayday-ueber-dem-atlantik-der-schicksalsflug-von-sr-111/ Usfüehrlechi Reportage öber s Onglöck of Astrian Wings] (erschene am 2. September 2013)
* {{Webarchiv|url=https://pbma.nasa.gov/docs/public/pbma/images/msm/Swissair111_SFCS.pdf|wayback=20100528021752|text=„Wire to Wire“ (englisch, PDF)}} usfüehrleche Artikel i de NASA-Ziitschreft ''System Failure Case Studies'', Usgabe Februar 2010, Archivversion
* {{YouTube|4WN41Ba8p68|Ufzeichnig vo de letschte Minute vom Fonkverchehr vo SR 111}}
* [http://www.srf.ch/play/tv/srf-wissen/video/feuer-an-bord-die-tragoedie-von-swissair-flug-111?id=1e1e3b75-42d3-4827-809e-289ff0c39725 Dokumentationsfelm „Feuer an Bord“ vo SRF nach de Veröffentlechig vom Onfallbrecht] im Videoportal vom [[Schweizer Radio und Fernsehen|Schwiizer Fernseh]].

== Fuessnote ==
<references />

[[Kategorie:Luftverkehr i de Schwiz]]
[[Kategorie:Katastroofe]]
[[Kategorie:Flugumfall z Kanada]]