Quälltext vu Südafrika aaluege

{{Infobox Staat
|NAME = '''Republiek van Suid-Afrika''' (Afrikaans)<br />
'''Republic of South Africa''' (Englisch)<br />
'''Riphabliki yeSewula Afrika''' (isiNd.)<br />
'''IRiphabliki yaseMzantsi Afrika''' (isiXh.)<br />
'''IRiphabliki yaseNingizimu Afrika''' (isiZu.)<br />
'''Rephaboliki ya Afrika-Borwa''' (Nord-Sotho)<br />
'''Rephaboliki ya Afrika Borwa''' (Süd-Sotho)<br />
'''Rephaboliki ya Aforika Borwa''' (Setswana)<br />
'''IRiphabhulikhi yeNingizimu Afrika''' (Sis.)<br />
'''Riphabuliki ya Afurika Tshipembe''' (Tsh.)<br />
'''Riphabliki ra Afrika Dzonga''' (Xitsonga)<br />
Republik Südafrika
|BILD-FLAGGE = Flag of South Africa.svg
|BILD-FLAGGE-RAHMEN = ja
|TEXT-FLAGGE = Fahne vu Sidafrika
|BILD-WAPPEN =Coat of arms of South Africa.svg
|BILD-WAPPEN-BREITE = 100px
|TEXT-WAPPEN = Woobe vu Sidafrika
|WAHLSPRUCH = ''ǃke e: ǀxarra ǁke''<br /><small>(ǀXam für: ''Verschiideni Völker vereint'')</small>
|AMTSSPRACHE = [[Afrikaans]], [[Englische Sprache|Englisch]], [[isiNdebele]], [[isiXhosa]], [[isiZulu]], [[Nord-Sotho]], [[Süd-Sotho]], [[Setswana]], [[Siswati]], [[Tshivenda]], [[Xitsonga]]
|HAUPTSTADT = [[Pretoria|Tshwane/Pretoria]]
|REGIERUNGSSITZ = Exekutive: Tshwane/Pretoria <br /> Legislative: Kapstadt <br /> Judikative: Bloemfontein
|STAATSFORM = Präsidialrepublik mit föderale Element
|STAATSOBERHAUPT = {{#property:P35}}
|REGIERUNGSCHEF = {{#property:P6}}
|FLÄCHE = 1.219.912
|EINWOHNER = 48.782.756 (Stand Novämber 2008)
|BEV-DICHTE = 38
|BIP = 255 Mrd US-Dollar <small>(2006)</small>
|BIP/EINWOHNER = 5.384 US-Dollar <small>(2006)</small>
|WÄHRUNG = Rand
|UNABHÄNGIGKEIT = 31. Mai 1910
|REPUBLIK = 31. Mai 1961
|NATIONALHYMNE = Nkosi sikele li'Africa / Die Stem van Suid-Afrika
|ZEITZONE = UTC +2
|KFZ-KENNZEICHEN = ZA
|INTERNET-TLD = .za
|TELEFON-VORWAHL = +27
|BILD-LAGE = LocationSouthAfrica.svg
|BILD1 = Map of South Africa.svg
|BILD2 = South Africa Topography.png
}}

D '''Republik Südafrika''' isch en [[Staat|Schdaat]] am Südschpitz vo [[Afrika]]. S Land mit de Hauptschdadt [[Pretoria]] lit zwüsche 22 und 35 Grad [[Geographische Breite|südligi Breiti]] und zwüsche 17 und 33 Grad [[Geographische Länge|östligi Längi]] (ohni Berücksichtigung vo de [[Prinz-Edward-Insle]]). Im Süde und Südoschte gränzt s Land an dr [[Indischer Ozean|Indisch Ozean]] und im Weschte an dr [[Atlantischer Ozean|Atlantik]]. Im Norde liige d Nochberländer [[Namibia]], [[Botsuana]] und [[Simbabwe]], öschtlig drvo [[Mosambik]] und [[Swasiland]]. S Königriich [[Lesotho]] isch än [[Enklave]], wird also vollschdändig vo Südafrika umschlosse.

== Yyleitig ==
Sidafrika isch e ethnisch seli gmischt Land, wu Mänsche mit allne Hutfarbe läbe un wu wäg däre Vilfalt vilmol ''Rägebogennation'' gnännt wird. Wel di verschidene Volksgruppe aber nit alliwyl konfliktfrej näbenenander gläbt hän, hän ethnischi Probläme un Uuruejene zwische dr wysse Bevelkerigsminderheit un dr schwarze Mehrheit in dr Gschicht un dr Bolitik vum Land vorgherrscht. D ''National Party'', d Bardei vu dr niderländisch-stämmige [[Buren|Bure]], het no ihrem Wahlsiig im Johr 1948 s wältwyt gächtet Syschtem vu dr [[Apartheid]] yygrichtet, wu aber scho dervor unter dr bolitische Fierig vu dr britisch-stämmige Staatsfierig aagfange gha het un bis churz no dr Wahl vum gmäßigte Presidänt ''Frederick Willem de Klerk'' Bstand gha het. D Wändi in dr Bolitik anne 1990 isch dur dr johrelang Kampf vu dr schwarze Bevelkerigsmehrheit vu dr [[Bantu]]-Velker unter ihrem bolitische Fierer [[Nelson Mandela]] gschafft wore, wu au 1994 zum erschte schwarze Presidänt vum Land gwehlt woren isch. E allnonig glest Brobläm isch, ass di khoisanid Altschichtbevelkerig, wu vili dervu no as Wildbyter läbe, hite in ihrem Iberläbe bedroht isch.

Sidafrika isch eis vu dr wenige afrikanische Länder, wu no nie ne Staatsstryych stattgfunde het. Freji un gheimi Wahle wäre scho syter em Änd vum 19. Johrhunderts durgfiert, zue glyyche Wahle sin si aber erscht Wore, wu au di nit-wyss Bevelkerig het derfe wehle. D Wirtschaft vum Land isch di wichtigscht un di wyt entwickletscht vum ganze afrkanische Kontinänt.

== Geografyy ==
S Land lyt am sidligschte Rand vum afrikanische Kontinänt un het e Kischtelinie, wu iber meh wie 2.500&nbsp;km verlauft un an zwe Ozean lyt (am [[Atlantischer Ozean|Atlantisch]] un am [[Indischer Ozean|Indische Ozean]]). Sidafrika het e Flechi vu 1.219.912&nbsp;km², des isch uugfehr s 3,4-fach vu dr Flechi vu [[Deutschland|Dytschland]]. S Zentralplateau, au „Highveld“ gnännt, lyt uf ere Hechi zwische 900 un 2.000 Meter. Dr Landgirtel, wu zue dr Kischte abegoht, het e Breitu vu 20 bis 250&nbsp;km un wird ''Groot Randkant'' (Großi Randstapfle) gnännt. Wyti Deil vum Land sin geomorfologisch un petrografisch vu dr Sedimänt vum Karoo-Hauptbecki bstimmt. Im Norde stehn bsundersch im Bushveld-Komplex magmatischi Gstei aa un bi Barberton seli alti Metamorphit (Griensteifacies/Serpentinit).

D Drakensbärg durzien s Land vum Nordoschte bis in d Enklav [[Lesotho]] im Sidoschte, wu si mit em Thabana Ntlenyana ihre hegschte Punkt (3.482&nbsp;m) erreiche. Dr hegscht Bärg vu Sidafrika isch dr Mafadi mit 3.450&nbsp;m. Nordweschtli vu Bloemfontein goht d Kalahari-Wieschti dur [[Botsuana]] bis uf [[Namibia]]. Am ''Kap Agulhas'' (port.: ''agulhas'' = Nodle), em usserschte Sidweschtspitz vum Kontinänt, träffe dr Atlantik un dr Indischer Ozean ufenand, weschtlig dervu lyt s „Kap vu dr Guete Hoffnig“ (''Cape of Good Hope'' oder ''Kaap van die Goeie Hoop'').

Di meischte Fliss vu Sidafrika chemme us dr Drakensbärg un fließe no Oschte in Richtig [[Indischer Ozean|Indische Ozean]]. Dr lengscht Fluss mit 1.860 km isch dr Oranje, är chunnt au us dr Drakensbärg, fließt aber no Weschte un mindet in dr Atlantische Ozean. D Augrabiesfäll am Oranje-Fluss im Nordweschte vum Gordoniadistrikt sin anne 1778 vum Hendrik Wikar entdeckt wore. Si hän e Breiti vu rund 150 Meter un sin eppe 56&nbsp;m hoch. Wyteri wichtigi Fliss sin dr Limpopo, wu as Gränzfluss in Nordoschtrichtig no rund 1.600&nbsp;km in dr Indische Ozean mindet, un dr Vaal (1.251&nbsp;km), e Näbefluss vum Oranje. D Wasserständ vu däne Fliss schwanke zimli.

Zue Sidafrika ghere au no d Prince-Edward-Insle im sidlige Indische Ozean. Di territoriale Aasprich in dr [[Antarktis]] un uf d [[Walfischbucht]] z [[Namibia]] het Südafrika anne 1994 ufgee.

=== Klima un Vegetation ===
[[Datei:Satellite image of Cape peninsula.jpg|thumb|left|Satellitebild vum Kap vu dr Guete Hoffnig, chinschtligi Perspektive]]
Sidafrika het e großi Aazahl vu Klimazone. Vun ere extremer [[Wüste|Wieschti]] in dr [[Kalahari]] an dr Gränz zue Namibia bis zuen eme subtropische Klima im Sidoschte un an dr Gränz zue Mosambik. S allgmein [[Klima]] isch dur d Lag am sidlige Wändechreis in dr Hauptsach sunnig un drucke. Schnee het s im Winter zmeischt nume in dr Gebirg. D niderschleg sin iber s ganz Johr verdeilt un nämme vu Sidoschten no Nordwescht ab, glyychzytig nämme d Tämperature zue.

Wäg syyre Greßi un wäge ne baar andere Faktore (Meeresstrem, Hechelag) variiert s Klima zwische dr verschidene Deil vum Land: s Klima vu dr Weschtkischte isch dur dr ''Benguelastrom'' us dr [[Antarktis]] chieler un druckener. An dr Oschtkischte sorgt dr ''Agulhasstrom'' us em [[Indischer Ozean|Indische Ozean]] fir e ender fyycht un warm Klima.

D Lag uf dr Sidhalbchugle fiert derzue, ass d Johreszyte geg di europäische laufe. Im Winter, zwische Juni un Augschte, cha in dr Drakensbärg, uf em Highveld un in dr Gegnig vu [[Johannesburg]] (1753&nbsp;m) Schnee lige, zobe un znaacht isch s derno seli chalt. Am Dag styyge d Tämperature uf eppe 23&nbsp;°C, im Summer uf 30&nbsp;°C. Im Boland, dr Region um [[Kapstadt]] (15&nbsp;m), herrscht im Winter e chiel Klima, wu s als rägelet. Vu Novämber bis Merze isch s dert warm bis heiß un drucke. In dr Kischtebiet vu KwaZulu-Natal, unter anderem z Durban (5&nbsp;m) un an dr Oschtkischte, isch d Luftfyychtigkeit hoch, s wait aber zmeischt e chiellächte Wind vum Meer. D Tämperature lige do s ganz Johr zwische 25 und 35&nbsp;°C.

S Platoo im Oschte vum Land isch dur warmi, aber sälte unaagnähm heißi Tämperature gchännzeichnet. In dr Karoo-Halbwieschti un dr Kalahariwieschti het s dergege als extrem hochi Tämperature.

Am Weschtkap wait ständig e frischi Wind. D Summer sin warm un au d Winter sin mild. D Sidkischte isch dur e gmäßigt Klima karakterisiert. S het in dr Hauptsach e Druckevegetation mit große Savannebiet, wu im Weschte in d Kalahariwieschti un im Sidweschte in d Karoo ibergehn. Gschlosseni Waldbständ hets nume im rägeryyche Oschte un Sidoschte.

<gallery>
Datei:Klimadiagramm Pretoria.png|Klimadiagramm vu Pretoria
Datei:Klimadiagramm Kapstadt.png|Klimadiagramm vu Kapstadt
Datei:Klimadiagramm Upington.png|Klimadiagramm vu Upington
Datei:Klimadiagramm Durban.png|Klimadiagramm vu Durban
</gallery>

=== Flora un Fauna ===
Z Sidafrika het s iber 20.000 verschideni Pflanze, rund 10 Prozänt vu allne bekannte Pflanzearte uf dr Wält. In dr Fynbos-Region, eme Landstrich in dr Provinz Weschtkap, findet mer meh wie 9.000 Arte, dodermit isch des Biet ein vu dr ökologisch vilfältigschte Fläcke uf dr Ärd. Vil vu däne Arte sin endemisch, d. h. si chemme nume in dr Kapregion vor. Us däm Grund die Region in dr [[Botanik]] unter em Namen ''Capensis'' as eis vu dr segs Floreryych aagsäh. Si isch mit abstand di chleischt vu däne Pflanzeryych.

Di meischte vu dr Pflanze z Sidafrika sin immergrieni Hartlaubgwegs mit fyyne, nodlefermige Bletter. E anderi typischi Pflanze isch d ''Protea'', wu zue dr Decktsomer ghert un wu s rund 130 verschideni Arte dervu im Land git.

Derwylscht s z Sidafrika e großi Vilzahl an Blietepflanze git, sin Walder nume sälte z finde. Grad emol ei Prozänt vu dr Gsamtflechi isch Wald, fascht uusschließlig in dr fyychte Kischtenebeni am Indische Ozean lang in dr Provinz KwaZulu-Natal. Hite bstehn die Wälder in dr Hauptsach us importierte Baumarte, wie zem Byyspel Eukalyptus un [[Kiefern|Fohre]]. Dr urspringlig Wald, wu vu dr europäische Sidler no gfunde woren isch, isch fascht iberaal abgholzt wore. Räscht dervu git s no z. B. im Auckland Nature Reserve bi Hogsback. Am Aafang vum 21. Johrhundert sin sidafrikanischi Hartholzbaim wie di Breitblettrig Steinyybe (''Podocarpus latifolius''), dr „Stinkwoo“ (''Ocotea bullata'') un der „Black Ironwood“ (''Olea laurifolia'') vu dr Regierig unter Naturschutz gstellt wore. Dodermit soll au s Iberläbe vum Kapbabegei (''Poicephalus robustus'') gsicheret wäre. Die Langfligelbapegeienart giltet as dr sältescht afrikanisch Großbabegei un chunnt nume no in dr stark fragmäntierte Steinyybewälder vu Sidafrika vor<ref> Dieter Hoppe, Peter Welcke: ''Langflügelpapageien'', Ulmer Verlag, Stuttgart 2006, ISBN 3-8001-4786-6, S. 138 - 140</ref>.

Im seli heiße un druckene ''Namaqualand'' in dr Nechi vu dr Weschtkischte git s verschideni Arte vu Sukkulänte, wu Wasser spychere, wie z. B. ''Aloe'' un Wolfsmilch (''Euphorbia''). Im Landesinnere herrscht Grasland vor, wu vor allem uf em Highveld z finden isch. Do dominiere verschideni Greser, nideri Heckeun Akazie. D Vegetation wird in Richtig Norde weniger, des lyt an dr gringe Niderschlagsmängine. D Gras- un Dornesavanne eschtlig vu dr Kalahari-Wieschti wandlet sich geg nordoschte zuen ere Fyychtsavanne mit eme dichtere Bewugs. In dr Gegnig um s nerdlig Änd ''Kruger-Nationalpark'' het s bsundersch vil Affebrotbaim.

Di arteryych Dierwäl cha mer in Hunderte vu chleine Wildschutzbiet un in dr große Nationalpark (z. B. im wältbekannte ''Kruger-Nationalpark'') bschaue. Z Sidafrika sin meh wie 300 Sugedierarte, meh wie 500 Vogelarte, meh wie 100 Reptilienarte un u vil Insektenarte derheim. S git vil „Antilope“, wie zem Byschpel d Impala, dr Kudu oder dr Springbock, aber au Struße, Flamingo un Zebra. Vil Nationalpark sin d Heimet vu dr afrikanische „Big Five“, dr fimf große Sugedierarte: [[Löwe|Leeb]], [[Leopard]], [[Afrikanischer Büffel|Biffel]], [[Afrikanischer Elefant|Elifant]] un [[Nashörner|Nashorn]]. Derzue läbe eppe 170.000 wildi Brillepinguin an dr Kischte un uf dr Insle, wu unter strängem Naturschutz stehn.

<gallery>
Datei:Elephant Kruger 2003.jpg|Afrikanische Elifant (''Loxodonta africana'')
Datei:Rhino-216.jpg|Spitzmuulnashorn (''Diceros bicornis'')
Datei:Lion waiting in Namibia.jpg|Löwe (''Panthera leo'')
Datei:Penguins cape peninsula.JPG|Brillepinguin (''Spheniscus demersus'') 
</gallery>

== Bevelkerig ==
[[Datei:South-africa-demography.svg|thumb|Bevelkerigsentwicklig z Sidafrika]]
Sidafrika isch e multikulturäll Land, au wänn mer alliowyl no d Folge vu dr [[Apartheid]] cha finde un d Bevelkerigsgruppe vilmol drännt läbe. S het di grescht europäisch-stämmig Bevelkerig un di grescht Yywohnerzahl mit ere indische Härchumpft z Afrika, was es Land zue eim vu dr ethnisch vilfältigschte Länder vum afrikanische Kontinänt macht. S isch d Heimet vu verschidene afrikanische Gsellschaften, vu [[Niederlande|niderländische]], [[Deutschland|dytsche]], [[Frankreich|franzesische]], [[Asien|asiatische]] un [[Vereinigtes Königreich|britischen]] Yywanderer un vu sognännte „Farbige“ (ängl. ''coloureds''). „Farbigi“ sin z Sidafrika friejer d Noofahre vu dr Khoisan, vu dr Sklaven us em domolige niderländische Oschtindie (hit [[Indonesien|Indonesie]]) un Mänsche mit gmischte Vorfahre gnännt wore. Dr Uusdruck „Farbigi“ isch e Hiiwyys uf d Bedytig, wu dr [[Kolonialismus]] un d Apartheid dr „Hutfarb“ zuegwise hän.

Bis zem Johr 1991 het d sidafrikanisch Verfassig d Bevelkerig in vier großi Klasse yydeilt: „Schwarzi“ (Afrikaner), „Wyssi“, „Farbigi“ un Asiate. Au wänn s die Yydeilig im Gsetz hite nimmi git, sähne sich vil Sidafrikaner allno as Zuegherigi vu eire vu däne Klasse un au offiziäll staatligi Statischtike bruche no die Kategorie.<ref>Vgl. die [http://www.info.gov.za/otherdocs/2003/census01brief.pdf Ergebnis vu dr Volkszellig vu 2001 (pdf).] {{Webarchiv|text=Archivlink |url=http://www.info.gov.za/otherdocs/2003/census01brief.pdf |wayback=20120518195246}}</ref> D Afrikaner bzw. di Schwarze stelle rund 79,5 % vu dr gsamte Bevelkerig un ghere zue verschidene Volksgruppe. Di greschte vu däne Gruppe sin s Zulu, d Xhosa, d Basotho, d Venda, d Tswana, d Tsonga, d Swazi un d Ndebele. Dr Aadeil vu dr Wysse an dr Gsmatbevelkerig lyt bi 9,2 %; in dr Hauptsach sin s Noofahre vu niderländische, dytsche, franzesische un britische Yywanderer, wu ab em Änd vum 17. Johrhundert no Sidafrka immigriert sin. Di sognännte „Farbigen“ sin Yywohner mit ere unterschidlige ethnischer Härchumft, zmeischt Noofahre vu dr erscht europäische Sidler, vu däne ihre Sklave un dr Velker, wu urspringli z Sidafrika gläbt hän. Eppe 8,9 % vu dr Bevelkerig ghere zue däne „Farbige“. Di meischte Asiate sin indischer Härchumft, wu in dr Mitti vum 19. Johrhundert in s Land gholt wore sin, go uf dr Zuckerrohrfälder z Natal schaffe oder as Händler in dr Städt gläbt hän. Hit stelle d Asiate 2,5 % vu dr Gsamtbevelkerig un läbe in dr Hauptsach in dr Provinz KwaZulu-Natal. S git ußerdäm e chleini chinesischi Gruppe mit eppe 100.000 Yywohner.<ref>Statistics South Africa: [http://www.statssa.gov.za/publications/P0302/P03022006.pdf Mid-year population estimates, South Africa, 2006] (PDF-Datei)</ref>

Im Johr 2005 hän eppe 58 % vu dr Sidafrikaner in dr Städt gläbt, 30,3 % vu dr Yywohner sin 15 Johr alt oder jinger, 64,5 % zwische 15 un 64 Jahre un 5,2 % elter wie 65 Johr. S Bevelkerigswagsdum isch anne 2005 bi rund -0,3 % gläge, d Geburtenrate lyt bi 18 Geburte pro 1000 Yywohner, d Chinderstärbligkeit bi 6,1 %. Di derzytig Läbeserwartig lyt bi Fraue un Manne uugfehr glyych bi 43 Johr. Di sidafrikanisch Frau het im Schnitt 2,2 Chinder. Rund 87 % vu dr Sidafrikaner, wu iber 15 Johr alt sin, chenne läsen un schryybe.

=== Religione ===
{| class="prettytable, sortable"
! Religion<ref>[http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/Laenderinformationen/01-Laender/Suedafrika.html Uuswärtigs Amt - Länderinformationen].</ref>

! | Aazahl Merz 2008
! | Prozänt Merz 2008
|-
| Uuabhängigi Afrikanischi Chilche
| align="right" | 12.066.969
| align="center" | 25,74
|-
| Nederduits Gereformeerde Kerk
| align="right" | 4.172.340
| align="center" | 8,9
|-
| [[Römisch-Katholische Kirche|Remisch-Katholischi Chilche]]
| align="right" | 4.031.699
| align="center" | 8,6
|-
| Evangelisch-methodistischi Chilche
| align="right" | 3.328.496
| align="center" | 7,1
|-
| Anglikanischi Chilche
| align="right" | 1.875.209
| align="center" | 4,0
|-
| [[Evangelisch-lutherische Kirche|Evangelisch-lutherischi Chilche]]
| align="right" | 1.218.886
| align="center" | 2,6
|-
| Neuapostolischi Chilche
| align="right" | 440.000
| align="center" | 0,94
|-
| anderi chrischtligi Chilche
| align="right" | 8.260.295
| align="center" | 17,62
|-
| [[Animismus]]
| align="right" | 937.604
| align="center" | 2,0
|-
| [[Hinduismus]]
| align="right" | ca. 656.000
| align="center" | 1,4
|-
| [[Islam]]
| align="right" | ca. 656.000
| align="center" | 1,4
|-
| [[Judentum]]
| align="right" | ca. 94.000
| align="center" | 0,2
|-
| Zyyge vu Jehova
| align="right" | 81.500
| align="center" | 0,17
|-
| sunschtigi Religione
| align="right" | 5.860.028
| align="center" | 12,5
|-
| konfessionslos
| align="right" | ca. 3.281.600
| align="center" | 7,0
|-
| Gsamt 
| align="right" | ca. 46.960.626 
| align="center" | 100,0 
|}

=== Sproche ===
[[Datei:South Africa municipalities by language 2001.png|thumb|Die Charte zeigt d Sproche vu Sidafrika no Kommune. Hälleri Färbige zeige ne Mehrheit vu weniger wie 50 % aa.
{{Farblegende|#0080c0|Afrikaans}}
{{Farblegende|#808000|Ndebele}}
{{Farblegende|#ff00ff|Nerdligs Sotho}}
{{Farblegende|#808080|Sidligs Sotho}}
{{Farblegende|#ffff00|Swati}}
{{Farblegende|#00c0c0|Tsonga}}
{{Farblegende|#ff0000|Setswana}}
{{Farblegende|#008080|Tshivenda}}
{{Farblegende|#800080|isiXhosa}}
{{Farblegende|#80e000|isiZulu}}]]

Sidafrika het syt em Änd vu dr Apartheid elf amtligi Landessproche: [[Englische Sprache|Änglisch]], [[Afrikaans]], isiZulu, Siswati, isiNdebele, Sesotho, Nerdligs Sotho, Xitsonga, Setswana, Tshivenda un isiXhosa. S Land isch dodermit no [[Indien|Indie]] des mit dr meischte offizälle Sproche vu dr Wält. Dämno git s elf unterschidligi offiziälli Landesnämme. Rund 0,7 % vu dr Schwarze un 59,1 % vu dr Wyyse schwätze Afrikaans as Muetersproch. Änglisch wird vu 0,5 % vu allne Schwarze un vu 39,3 % vu dr Wysse derheim gschwätzt. Di andere Sproche wäre vu dr schwarze Bantu-Bevelkerig as Muetersproch gschwätzt. Eppe 22,3 % schwätze IsiXhosa, 30,1 % IsiZulu, 11,9 % Sepedi, 10,0 % Sesotho, 10,3 % Setswana, 3,4 % SiSwati, 2,9 % Tshivenda, 5,6 % Xitsonga un 2,0 % IsiNdebele. Nume 0,3 % vu dr schwarze Bevelkerig un 1,1 % vu dr Wysse schwätze keini vu dr elf offiziälle Landessproche as Muetersproch.

Näbe däne elf Sproche git s z sidafrika anderi nit-amtligi Sproche wie zem Byschpel Fanakalo, Lobedu, Nerdligs Ndebele, Phuthi, Khoe, Nama un San. Die Sproche wäre im amtlige Gebruch nume do verwändet, wu si verbreitet sin. Vil vu däne nit-offiziälle Landersproche vu dr San un dr Khoikhoi wäre au dr Nochberstaate Namibia un Botsuana gschwätzt. Die Velker, wu sich dytlig vu dr Bantu unterscheide, hän ihri eigeni kulturälli Identität, zem Byschpel sin si Jeger un Sammler. D Zahl vun ene het in dr letschte johrhundert stark abgnuu un ihri Sproche sin vum [[Bedrohte Sprache|Uusstärbe bedroht]].

Vil wyssi Sidafrikaner schwätze ußerdäm anderi europäischi Sproche wie [[Portugiesische Sprache|Portugisisch]], [[Deutsche Sprache|Dytsch]] un [[Griechische Sprache|Griechisch]]. Derzue wäre Sproche wie Gujarati oder Tamil vu dr Yywohner mit ere sidasiatische Härchumpft gschwätzt.

Au wänn jedi vu dr elf Sproche Amtssproch isch un noch em Gsetz alli Sproche as glyych aazerkänne sin, het sich di änglisch Sproch as di wichtigscht uusebildet, wel si im Land iber di unterschidlige Volksgruppen ewäg vu dr meischte Mänsche verstande wird un im Gegesatz zum Afrikaans nit diräkt mit em ehmolige Apartheidsreschim verchnipft isch. Dr Yyfluss vum Afrikaans, wu in dr Zyt vu dr Apartheid di erscht Sproch im Land gsi isch un in dr Schuel Pflichtfach gsi isch fir alli, isch am Änd vum 20. Johrhundert arg gsunke. Derzue sich in dr letschte Johre dr Yyfluss vu dr Bure in dr Gsellschaft dur dr politische Machtverluscht reduziert wore. Wäge däm giltet s Afrikaans hite z sidafrika bi vilne as „geschtrig“ un „provinziäll“ im Gegesatz zue dr Wältsproch Änglisch.

== Gschicht ==

=== Voreb di europäische Sidler chuu sin ===
[[Datei:BushmenSan.jpg|thumb|Zwee San-Manne bim Fyyr mache]]
Z Sidafrika sin e baar vu dr eltschte paläoanthropologische Fossil vu dr Wält uusgrabe wore. Iberräscht vum ''Australopithecus africanus'' sin bi Taung („Chind vu Taung“) un in dr Hehline vu Sterkfontein („Little Foot“), Kromdraai un Makapansgat gfunde wore. Di eltschte dervu wäre uf rund 3,5 Millione Johr datiert. No däne Vormänsche hän do verschideni Arte vu dr Gattig ''Homo'' gläbt, wie zem Byschpel dr ''Homo habilis'', ''Homo erectus'' un schließli dr modärn Mänsch, dr ''Homo sapiens''.

D Jeger-un-Sammler-Velker vu dr San un dr Khoikhoi läbe syt rund 20.000 Johr im Biet vum hitige Sidafrika. Si sin im Lauf vu dr Yywandrig vu dr Bantu allmeh verdrängt wore. D Bantu sin iber dr Fluss Limpopo chuu un hän sich im hitige Sidafrika as Bure un Hirte nidergloo. Im Verlauf vu däne Wandrige, sin si bis zum Fish River chuu, wu hite in dr Provinz Oschtkap lyt. Vor allem in dr Zyt vu dr Apartheid hän sidafrikanischi Hischtoriker energisch d These verträtte, ass di schwarzafrikanische Bantu erscht syt em 17. Johrhundert, also glyychzytig mit dr Europäer, in s Land yygwanderet seje, un dodermit d Wysse ihne au kei Land ewäggnuu hätte.<ref>Vgl. dazu Hagemann, S. 15.</ref> S spricht aber vil derfir, ass die Velkerwandrig scho um s Johr 1000 umme abgschlosse gsi isch.<ref>Franz Ansprenger, ''Geschichte Afrikas'', Beck, München 2002, S. 22.</ref> Zem Byschpel het mer im nerdlige un nordeschtlige Sidafrika rund 600 Schmelzstätten fir Yyse- un Chupfererz, Hafnerware, Bfeschtigungsaalage un [[Skelett]] us dr Zyt zwisch em dritte un zwelfte Johrhundert gfunde, wu zimli sicher Verdrätter vu dr Bantu-Sprochfamilie zuegordnet chenne wäre.<ref>Hagemann, S. 16f; Fisch, S. 38.</ref>

=== Europäischi Entdecker ===
As erschti Europäer sin d Portugise uf Sidafrika chuu. Syt em Aafang vum 15. Johrhundert hän si ne Seewäg no Indie gsuecht um Afrika umme go dr arabisch, türkisch un venezianisch Zwischehandel uf dr Gwirzrute uuszschalte. Zem erschte Mol isch s em ''Bartolomeu Diaz'' anne 1488 glunge, bis zum Sidweschtspitz vu Afrika vorzdringe, wun ere ''Kap vu dr Stirm'' daift het. Dr Chenig ''Joao II. vu Portugal'' het dää Namme in ''Kap vu dr guete Hoffnig'' umgnännt, wel dr Wäg uf Indie jetz uffe gsi isch. Im Novämber 1498 het e chleini Flotte unter em 

Am 4. Novämber 1498 isch e chleini Flotte unter em [[Vasco da Gama]] in dr ''Sankt-Helena-Bucht'' an dr Weschtkischte glandet un isch derno im e große Boge um dr Sidspitz vu Afrika umme gfahre, am 25. Novämber sin si schließli in dr ''Mosselbaai'' an dr Oschtkischte glandet un dodermit isch dr Seewäg uf Indie frej gsi. S Kap isch Station gsi fir vil Seefahre in dr negschte Johrhundert, e ständigi Niderlassig hän d Portugise am Kap aber nie grindet, au wel anne 1510 dr portugisisch Vizechenig Francisco de Almeida bi me Gfächt mit dr Khoikhoi um s Läbe chuu isch.

=== Niderländischi Kolonialzyt ===
[[Datei:Charles Bell - Jan van Riebeeck se aankoms aan die Kaap.jpg|thumb|D Aachumpft vum Jan van Riebeeck z Kapstadt]]
Di modärn Gschichtsschryybig vu Sidafrika fangt am 6. April 1652 aa, wu dr [[Niederlande|Niderländer]] Jan van Riebeeck im Uftrag vu dr ''Niderländische Oschtindie-Kompanii'' (niderl.: ''Vereenigde Oostindische Compagnie, VOC'') am Kap vu dr Guete Hoffnig e Versorgigsstation yygrichtet het. Die het wäg ihre strategisch ginschtige Lag e Raschtstation solle syy fir Handelsschiff, wu zwische Europa un Sidoschtasie unterwägs gsi sin. Bis in s 18. Johrhundert isch die Sidlig in holländischem Bsitz gsi. D Sidler hän sich zerscht in dr weschtlige Kapregion uusbreitet, wu in sällere Zyt s Ruckzugsbiet vu dr Khoisan gsi isch. Wu si anne 1770 im Oschte an d Sidligsgränz vu dr Bantu chuu sin, hän si e baar Chrieg mit dr Xhosa gfiert. D Kapholländer hän vil Sklave in s Land gholt vu [[Indonesien|Indonesie]], [[Madagaskar]] un [[Indien|Indie]]. Aafangs 1743 isch d Zahl vu dr Sklave in dr Provinz dytli hecher gsi wie d Zahl vu dr wysse Sidler. D Noofahre vu däne Sklave, wu vilmol wyssi Sidler ghyrote hän, sin speter zämme mit dr Buschmanne in d Bevelkerigsklasse vu dr „Farbige“ yydeilt wore oder au „Kap-Malaie“. Si stelle hite mit rund 50 % d Mehrheit vu dr Bevelkerig in dr Provinz Weschtkap.

=== 19. Johrhundert ===
[[Datei:Langlaagte.jpg|thumb|Langlaagte, e Farm in dr Nechi vu Johannesburg, wu s erscht Gold am Witwatersrand gfunde woren isch]]
Wu d VOC fascht bankrott gsi isch un dr Yyfluss vu dr niderländische Händler gschwunden isch, hän britischi Truppe d Region um s Kap vu dr Guete Hoffnig im Johr 1797. D Niderlande sin im Verlauf vu dr Revolutionschrieg vu dr Truppe vum [[Napoléon Bonaparte|Napoleon]] bsetzt wore un di nej grindet ''Batavisch Republik'' isch nimi mit dr Brite verbindet gsi. D Bsetzung het em Ziil dient, ass dää strategisch wichtig Standort nit in d Händ vu dr Franzose solle gheje. D Brite hän s Land noch em ''Fride vu Amiens'' 1802 an d Niderlande mieße zruckgee, hän s aber im Johr 1806 wider eroberet un hän do jetz e britischi Chronkolonii yygrichtet. D Gränzchrieg mit dr Xhosa sin wytergange un hän s Land greßer gmacht alswyter bis zem Oschtstade vum Fish River. D Gränz vu dr neje Kronkolonii isch vu dr Brite stark bfeschtigt wore un s Land derhinter isch schnäll vu dr Wysse bsidlet wore. Wu s Britisch Parlemänt anne 1833 in ihrem wältwyte Yyflussbiet d Sklaverei abgschafft gha hän, het des dr Bure d Exischtänzgrundlag entzoge. Derzue hän d Bure d Yyfierig vum britische Rächt un vum Änglisch as Amtssproch abglähnt. Go sich em britische Yyfluss entzie un d Uusbytig vu dr Nit-Wysse wyter bedrybe chenne, sin si as sognännti ''Voortrekker'' in s Hinterland uusgwiche. Im ''Große Treck'' vu 1835-1841 sin rund 14.000 Bure in d Biet nerdlig vum Oranje-Fluss uusgwanderet.

D Entdeckig vu Diamanten im Johr 1867 un Gold im Johr 1886 het zuen eme starke wirtschaftlige Ufschwung gfiert un zuen ere Yywandwerig vu vile Europäer. Doderdur isch d Benochdeiligung vu dr urspringlige Bevelkerig no versterkt wore. D Bure hän mittlerwyyli uuabhängigi Republike grindet ghaa, dr ''Oranje-Freistaat'' anne 1844 un d ''Republik Transvaal'' anne 1848. Gege di britisch Expansion, wu vor allem uf di große Goldvorchemme am ''Witwatersrand'' ziilt hän, hän sich d Bure im ''Erschte Burechrieg'' (1880–1881) gwehrt. Drotz ass d Bure zahlemäßig dytli weniger gsi sin, hän si erfolgryych Widerstand gleischtet, wel si besser aabasst gsi sin an d Ertligkeite. D burische Soldate hän zem Byschpel khakifarbigi Uniforme drait, doderdur sin si besser tarnt gsi, derwylscht d Brite ihri traditionälle Rotreck drait hän un eso e lycht Ziil gsi sin fir di burische Scharfschitze.

=== Syt em 20. Johrhundert ===
[[Datei:ApartheidSignEnglishAfrikaans.jpg|thumb|„Nume fir Wyssi“-Schild us dr Apartheid-Zyt in Afrikaans un Änglisch]]
[[Datei:Nelson Mandela.jpg|thumb|Dr Nelson Mandela 1993]]
In dr Johre 1899–1902 sin d Brite mit meh Truppe (un ohni roti Uniforme) zruckgchehrt un hän d Bure im Zwete Burechrieg bsigt. Dr Versuech vu dr Bure, sich mit em Dytsche Ryych un dr Kolonii Dytsch-Sidwescht-Afrika z verbinde, isch fir d Brite e zuesätzlige Grund gsi, jetz di vollständig Kontrolle iber d Burerepublike z iberneh. D Bure hän demol umesunscht Widerstand gleischtet, wel d Brite wäg ihre zahlemäßige Iberlägeheit un dr bessere Nooschubversorgig nit hän chenne bsigt wäre. Im ''Fride vu Vereeniging'' sin di bode Burerepublike in s Britisch Empire yyglideret wore, dr Bure sin aber großzigigi Fridensbedingige gwehrt wore, wie z. B. d Anerchännig vu Afrikaans as Amtssproch. D Brite hän in däm Verdrag au zuegstumme, ass d Burgerrächt vu dr nit-wysse Bevelkerig wyter yygschränkt blibe sin. 

No vier Verhandligsjohr isch am 31. Mai 1910 us dr vier Kolonie Natal, Transvaal, Oranje-Freistaat un dr Kapkolonii di ''Sidafrikanisch Union'' grindet wore, uf dr Dag gnau acht Johr noch em Änd vum zwete Burechrieg. 1934 hän sich di britisch ''South African Party'' (Sidafrikanischi Bartei) un di ''National Bartei'' vu dr Bure zue dr ''United Party'' (Vereinigti Bartei) zämmegschlosse go d Birte un d Afrikaaner versehne. Die Gmeinschaftsbartei het sich aber scho anne 1939 wider ufgspalte, wel s kei Einigkeit gee het iber dr Yydritt in dr [[Zweiter Weltkrieg|Zwet Wältchrieg]] an dr Syte vu Großbritannien. Di ender rächtsgrichtet ''National Party'' het mit em nationalsozialistische Dytschland sympatisiert un het s Ziil vun ere radikale Rässedrännig gha.

Noch em Änd vum Zwete Wältchrieg het di wyss Bevelkerigsminderheit unter dr bolitische Fierig vu dr ''National Party'' ihri Macht chenne erhalte un het s Syschtem vu dr ''Apartheid'' yygrichtet doderdur, ass si e Reihe vu Gsetz dur s Parlemänt het verabschide loo, wu s Land un s Läbe im Alldag sträng no dr verschidene Hutrfarbe drännt het. Lychter gmacht wore isch des dur di ryymlig Drännig vu dr wyyse un schwarze Bevelkerigsgruppe. S Ziil isch d Abschiebig vu dr Schwarze in bsundersch uusgwiseni Biet (''Homelands'' oder ''Bantustans''). D Apartheid isch e große Strytpunkt in dr zwote Helfti vum 20. Johrhundert gsi, wu zue wyte wirtschaftlige Sanktione gfiert het un zum Ruckzug vu vile Unternämme us Sidafrika. Derzue isch d Wuet vu dr unterdruckte Bevelkerigsschichte gwagse. E Hesschtpunkt isch dr ''Ufstand vu Soweto'' am 16. Juni 1976 gsi, wu Bolizischte e Studäntedemonschtration nidergschosse hän, doderbyy sin 176 schwarzi Schieler un Studänte gstorbe.

Noch eme johrzehntelange Widerstand mit Streiks, Proteschtmärsche, Sabotasch un au Terroraagriff vu verschidene Anti-Apartheid-Bewegigege – di bekanntescht isch dr ''African National Congress (ANC)'' gsi – isch d Regierig vu dr National Party e erschte Schritt in Richtig vu ihre eigene Entmachtig, wu si anne 1990 s Verbot vum ANC ufghobe un ein vu dr bekannteschte Widerstandskämpfer, dr ''Nelson Mandela'', no 27 Johr us em Gfängnis frej gloo het. D Apartheid isch Schritt fir Schritt us dr Verfassig verschwunde un het eso di erschte freje Wahle fir alli Yywohner vum 26. bis zum 29. April 1994 meglig gmacht. Dr ANC het die Wahl gwunne mit 62.6 % vu dr Stimme. Syterhär stellt dr ANC d Regierig vu Sidafrika. Dr Nelson Mandela isch dr erscht schwarz Pesidänt vum Land wore un het zämme mit em letschte Presidänt vu dr National Party, em ''Frederik Willem de Klerk'', dr [[Friedensnobelpreis|Fridensnobelpryys 1994]] fir d Byydreg zum Änd vu dr Apartheid iberchuu. 

Noofolger vum Mandela isch 1999 dr Thabo Mbeki wore, 2009 dr Jacob Zuma un 2018 dr Cyril Ramaphosa.

Drotz ass d Apartheid abgschafft wore isch, läbe am Aafang vum 21. Johrhundert alliwyl no Millione Sidafrikaner, in dr Hauptsach Schwarzi, in Armuet.


== Verwaltigsgliderig ==
=== Provinze ===

Am Änd vu dr Apartheid anne 1994 hän di ehmolige quasi-unabhängige Homelands in di politisch Struktur vu Sidafrika miesse integriert wäre. Des het derzue gfiert, ass di bishärige vier Provinze (Kapprovinz, Natal, Oranje-Frejstaat un Transvaal) ufglest un dur nyyn Provinze ersetzt wore sin, wu jetz s gsmat Staasbiet vu Sidafrika umfasse. D Provinze sin in insgsamt 52 Distrikt unterdeilt. 

[[Datei:Map of South Africa with English labels.svg|right|250px|Di nyyn Provinze vu Sidafrika]]
[[Datei:South Africa Districts April 2006.png|right|250px|Distrikt vu Sidafrika]]
{| class="prettytable"
! Nr.
! Provinz
! Ehmoligi Homelands un Provinze
! Hauptstadt
! Flechi (km²)
! Bevelkerig (2001)
|-
| align="left" |1 || Western Cape (Weschtkap) || Kapprovinz || Kapstadt || 129.370 || 4.524.335
|-
| align="left" |2 || Northern Cape (Nordkap) || Kapprovinz || Kimberley || 361.830 || 822.726
|-
| align="left" |3 || Eastern Cape (Oschtkap) || Kapprovinz, Transkei, Ciskei || Bisho || 169.580 || 6.436.761
|-
| align="left" |4 || KwaZulu-Natal || Natal, KwaZulu || Pietermaritzburg || 92.100 || 9.426.018
|-
| align="left" |5 || Free State (Frejstaat) || Oranje-Frejstaat, QwaQwa || Bloemfontein || 129.480 || 2.706.776
|-
| align="left" |6 || North West (Nordwescht) || Transvaal, Kapprovinz, Bophuthatswana || Mafikeng || 116.320 || 3.669.349
|-
| align="left" |7 || Gauteng || Transvaal || Johannesburg || 17.010 || 8.837.172
|-
| align="left" |8 || Mpumalanga || Transvaal, KwaNdebele, KaNgwane, Bophuthatswana, Lebowa || Nelspruit || 79.490 || 3.122.994
|-
| align="left" |9 || Limpopo || Transvaal, Venda, Lebowa, Gazankulu || Polokwane || 123.900 || 5.273.637
|-
|}

=== Städt un Gmeine ===

In dr große Gmeireform vu anne 2000 sin vil bekannti sidafrikanischi Städt mit dr Gmeine un Twonships im Umland zämmegleit wore. E baar vu däne neje Metropole-Gmeine (ängl.: ''Metropolitan Municipality'') sin umgnännt wore, di neje Nämme sin zmeischt Bantu-Nämme un solle eso s nej Sidafrika repesäntiere. Vier vu dr zeh greschte Städt un Gmeine liege in dr chleischte un am dichteschte bsidlete Provinz Gauteng.

{| class="prettytable"
|-
! Rang
! Gmei
! Flechi (km²)
! Yywohner (2001)
! Provinz
|-
 || 1 || Johannesburg || 1.644 || 3.225.810 || Gauteng
|-
 || 2 || Durban|eThekwini (Durban) || 2.292 || 3.090.117 || KwaZulu-Natal
|-
 || 3 || Kapstadt || 2.499 || 2.893.251 || Weschtkap
|-
 || 4 || Ekurhuleni (East Rand) || 1.924 || 2.480.282 || Gauteng
|-----
 || 5 || Tshwane|| 2.198 || 1.985.984 || Gauteng
|-----
 || 6 || Nelson Mandela Bay (Port Elizabeth) || 1.952 || 1.005.776 || Oschtkap
|-
 || 7 || Buffalo City (East London) || 2.516 || 701.881 || Ostkap
|-
 || 8. || Emfuleni (Vereeniging) || 987 || 658.422 || Gauteng
|-
 || 9 || Mangaung (Bloemfontein) || 6.283 || 645.441 || Frejstaat
|-
 || 10 || Thohoyandou || 2.966 || 584.569 || Limpopo
|-
|}

== Literatur ==

* Jörg Fisch: ''Geschichte Südafrikas''. dtv, München 1990. ISBN 3-423-04550-7
* Albrecht Hagemann: ''Kleine Geschichte Südafrikas''.. 2., durchgesehene Auflage, Verlag C. H. Beck, München 2003. ISBN 3-406-45949-8
* Martin Pabst: ''Südafrika''. 2., völlig überarbeitete und ergänzte Auflage, Verlag C. H. Beck, München 2008. ISBN 978-3-406-57369-9

== Weblink ==
{{commonscat|South Africa|Sidafrika}}
* [http://www.gov.za Offiziälli Homepage vu dr sidafrikanische Regierig] (änglisch)
* [https://web.archive.org/web/20090310030032/http://www.gcis.gov.za/docs/publications/yearbook/index.html ''South Africa Yearbook.'' Offiziälle Länderbericht, uusegee vum Government Communication and Information System (GCIS) vu dr Sidafrikanische Regierig] (änglisch)
* [http://www.info.gov.za/documents/constitution/index.htm Verfassig vu dr Republik Sidafrika] (änglisch)
* [http://www.suedafrika.net Uusfierligi Informatione iber Sidafrika]
* [http://www.parliament.gov.za Offiziälli Homepage vum Sidafrikanische Parlamänt] (änglisch)
* [http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/Laenderinformationen/Suedafrika/Sicherheitshinweise.html Länder- un Reiseinformatione vum dytsche Uuswärtige Amt zue Sidafrika]
* [http://www.suedafrika.org Botschaft vu dr Republik Sidafrika z Deutschland]
* [https://web.archive.org/web/20120118065838/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Publikationen/Fachveroeffentlichungen/Laenderprofile/Content75/Suedafrika%2Cproperty%3Dfile.pdf Länderprofil (2006) vum dytsche Statistische Bundesamt]
* [https://web.archive.org/web/20120518195246/http://www.info.gov.za/otherdocs/2003/census01brief.pdf Ergebnis vu dr Volkszellig vu 2001] (PDF-Datei)
* [http://johnnyclegg.intercom-services.de/artikel/scatterlings_music.htm Website zue dr Musik vu Sidafrika]

== Fueßnote ==
<references/>

{{ NaviBlock
|Navigationsleiste Staaten in Afrika
|Navigationsleiste AU-Staaten
|Navigationsleiste Mitgliedstaaten des Commonwealth of Nations
}}
{{Übersetzungshinweis|de|Südafrika|dütsch|67672586}}

{{Koordinate Artikel|28_37_S_24_20_E_type:country_region:ZA|22°-35° S, 16°-33° O}}

{{DEFAULTSORT:Sudafrika}}

[[Kategorie:Südafrika|!]]
[[Kategorie:Staat in Afrika]]
[[Kategorie:Land]]
[[Kategorie:Mitgliid i der UNO]]