Quälltext vu Römische Republik aaluege

{{DISPLAYTITLE:Die Röömischi Republik in dr Antike}}
{{Dieser Artikel|bezieht sich uf d Antike. Zu Röömische Republike in dr Nöizit lueg [[Römische Republik (Begriffsklärung)|doo]].}}

[[Datei:Spqrstone.jpg|mini|[[S.P.Q.R.]]: '''''S'''enatus '''P'''opulus'''q'''ue '''R'''omanus'' („Senaat und Volk vo Room“), s Hohäitszäiche vo dr röömische Republik]]

As '''Röömischi Republik''' ({{laS|''res publica''}}, wörtlig äigentlig „öffentligi Sach, öffentligi Aagläägehäit“, mäistens in dr Bedütig vo „Gmäinwääse“, uf modärni Verhältniss überdräit au „Staat“) bezäichnet mä d [[Römisches Verfassungsrecht|Verfassigsform]] vom [[Römisches Reich|Röömische Riich]] in dr Zit zwüschen em Ändi vo dr [[Römische Königszeit|Monarchii]] (aagääblig im Joor 509 v. d. Z.) und dr Iirichdig vom [[Prinzipat|Prinzipaat]] am 13. Januar 27 v. d. Z. dur dr Machtverzicht vom röömische Senat, wo d Epoche vo dr [[Römische Kaiserzeit|röömische Kaiserzit]] drmit aafoot. Die Röömischi Republik cha mä am beste as [[Mischverfassung|Mischverfassig]] mit [[Aristokratie|aristokraatische]] und gwüsse [[Demokratie|demokraatische]] Elimänt bezäichne. Im Staatslääbe vo de Röömer het au s kultische Elimänt e groossi Rolle gspiilt, wo mit [[Monarchie|monarchisch]] brägte Instituzioone Iifluss uf d ''res publica'' gnoo het.

Im ängere Sinn stoot dr Begriff „röömischi Republik“ für d Gschicht vom Röömische Riich, wo die republikaanisch Verfassig in Chraft gsi isch. Im antike latiinische Sproochgebruuch hingeege het ''res publica'' au allgemäin d röömisch Staat bezäichnet, und zwar vo dr Gründig vo dr Stadt [[Rom|Room]] bis zum Ändi vo dr [[spätantike|spootantike]] Kaiserzit. Au itaalischi Gmäinwääse, wo frei vo dr röömische Herrschaft gsi si, het mä ''res publica'' gsäit. Für d Zit vo dr äigentlige [[Republik]], also dr [[Staatsform]] zwüschen em Königdum und dr Kaiserzit, het mä zum genauer si d Bezäichnig ''res publica libera'' („freie Staat“, „Freistaat“) verwändet.

== D Verfassig ==
[[Datei:Rom.jpg|mini|Schemaatischi Daarstellig vom Staatsufbau vo dr röömische Republik sit em Sulla, also vo 78 v. d. Z. aa.]]

E schriftligi [[Verfassung|Verfassig]] im formelle Sinn het s in dr vormodärne Zit no nig gee. D Reegle vo dr Republik häi sich nodinoo bildet, und es häi sich fümf bsundrigs wichdigi Brinzip für s Regierigssüsteem vo dr röömische Republik uusekristallisiert und die si schliesslig au festgläit worde:
* D Amtszit für alli Ämter (die so gnennte [[Magistratur|Magistratuure]]) isch äi Joor gsi (s Annuidäätsbrinzip).
* Zwüsche zwäi Ämter het e Zitruum vo zwäi Joor ooni Amt müess lige (Bienniaat).
* E zwäiti Amtszit isch usgschlosse gsi (s Iterazioonsverbot).
* Alli Ämter – mit dr Usnaam vo dr [[Römischer Diktator|Diktatuur]] – si vo mindestens zwäi Persoone gliichzitig bsetzt worde (Kollegialidäät), wo sich über s Interzessioonsrächt geegesitig kontrolliert häi: Jeede Amtsdrääger het s Rächt gha, Entschäidige vo sim Kolleeg z verhindere oder rückgängig z mache.
* Wär en Amt het welle usüebe, het zerst s nöggstniidrigere Amt müesse usgüebt haa (''[[cursus honorum]]''), wobii s au Usnaame gee het.

Dr ''cursus honorum'' isch langi Zit nit gsetzlig festgschriibe gsi. Er het d Ämter undenooche umfasst, vom niidrigste zum höggste (in Chlammere d Bezäichnig für en Amtsdrääger):
* Quaestur (''quaestor''): Undersuechigsrichder, Verwaltig vo dr Staatskasse und vom Staatsarchiiv (ziviili Amtsgwalt: ''potestas'')
* Edilidäät (''aedilis''): Bolizeigwalt, Määrtufsicht, Festufsicht, Tämpelfürsorg, s Organisiere vo Spiil (Amtsgwalt: ''potestas''). D Edilidäät het nit umbedingt müesse bsetzt wärde; e Hufe Politiker häi as en Alternatiive as Volkstribuun amtiert
* Praetur (''praetor''): Rächtsprächig, Verdrätig vo de Konsul, Rächt zum äigeständige Armeekommando (Amtsgwalt: ''imperium minus'')
* Consulat (''consul''): Zwäi Konsul, verantwortlig für d Sitzigsläitig im Senaat und de Komitie (Volksversammlige), Rächtsprächig, Finanzwääse, Armeefüerig, ooni Iischränkige vo dr Amtsgwalt, s ''imperium maius''; dr zwäit Konsul und d Volkstribuune häi aber chönne e Veto iilege.

== Kwelle ==
[[:de:Römische Republik|Dr Ardikel «Römische Republik» uf dr dütsche Wikipedia]]

== Liddratuur ==
* Heinz Bellen: ''Von der Königszeit bis zum Übergang der Republik in den Prinzipat'' (= ''Grundzüge der römischen Geschichte.'' Band 1). 2. Uflaag. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1995, ISBN 3-534-02726-4.
* Jochen Bleicken: ''Geschichte der römischen Republik'' (= ''Oldenbourg Grundriss der Geschichte.'' Band 2). 6. Uflaag. Oldenbourg, Münche 2004. ISBN 978-3-486-49666-6 
* Jochen Bleicken: ''Die Verfassung der Römischen Republik. Grundlagen und Entwicklung'' (= ''UTB.'' Band 460). 8. Uflaag, Schöningh, Paderborn 2008, ISBN 978-3-506-99405-9 
* Wolfgang Blösel: ''Die römische Republik. Forum und Expansion.'' C.H. Beck, Münche 2015, ISBN 978-3-406-67413-6.
* Klaus Bringmann: ''Geschichte der römischen Republik: Von den Anfängen bis Augustus'' (''Beck's Historische Bibliothek''). 3. Uflaag, C.H. Beck, Münche 2017, ISBN 978-3-406-71466-5 
* Robert Broughton: ''Magistrates of the Roman Republic.'' Band 1: ''509 B.C.–100 B.C.'' Band 2: ''99 B.C.–31 B.C.'' Band 3: ''Supplements'' (= ''Philological monographs of the American Philological Association.'' Band 15). American Philological Association, New York 1951–1960 (Noochdruck: Scholars Press, Atlanta 1984–1986, ISBN 0-89130-812-1).
* Karl Christ: ''Krise und Untergang der römischen Republik.'' 6. Uflaag, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2008, ISBN 978-3-534-20041-2 
* Tim J. Cornell: ''The Beginnings of Rome. Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000–264 BC)'' (''Routledge history of the ancient world''). Routledge, London/New York 1995, ISBN 0-415-01596-0, (Noochdruck 1997, 2006, 2007) 
* Harriet I. Flower (Hrsg.): ''The Cambridge Companion to the Roman Republic.'' Cambridge University Press, Cambridge u. a. 2004, ISBN 978-0-521-80794-4 (Noochdruck 2007).
* Gary Forsythe: ''A Critical History of Early Rome. From Prehistory to the First Punic War.'' University of California Press, Berkeley 2005, ISBN 0-520-22651-8.
* Erich S. Gruen: ''The last generation of the Roman Republic.'' University of California Press, Berkeley 1974 (Noochdruck 1974, 1995, 2007 ISBN 978-0-520-20153-8).
* Herbert Heftner: ''Der Aufstieg Roms. Vom Pyrrhoskrieg bis zum Fall von Karthago (280–146 v. Chr.).'' 2. verbesserte Uflaag, Pustet, Räägeschburg 2005, ISBN 3-7917-1563-1.
* Herbert Heftner: ''Von den Gracchen bis Sulla. Die römische Republik am Scheideweg (133–78 v. Chr.).'' Pustet, Räägeschburg 2006, ISBN 978-3-7917-2003-6.
* Martin Jehne: ''Die römische Republik. Von der Gründung bis Caesar'' (= ''Beck’sche Reihe. Wissen.'' Band 2362). 2. Uflaag, C. H. Beck, Münche 2008, ISBN 978-0-349-11563-4
* Andrew Lintott: ''The Constitution of the Roman Republic.'' Oxford University Press, Oxford 1999, ISBN 978-0-19-926108-6.
* Nathan Rosenstein, Robert Morstein-Marx (Uusegääber): ''A Companion to the Roman Republic.'' Blackwell, Oxford 2006, ISBN 978-1-4051-0217-9 (Nachdrucke 2007, 2008) 
* Michael Sommer: ''Rom und die antike Welt bis zum Ende der Republik'' (= ''Kröners Taschenausgabe.'' Band 449). Kröner, Stuttgart 2013, ISBN 978-3-520-44901-6.
* Uwe Walter: ''Memoria und res publica. Zur Geschichtskultur im republikanischen Rom'' (= ''Studien zur Alten Geschichte.'' Band 1). Antike, Frankfurt am Main 2004, ISBN 3-938032-00-6 (Zugleich Habilitationsschrift, Universität Köln 2002).
* Uwe Walter: ''Politische Ordnung in der römischen Republik'' (= ''Enzyklopädie der griechisch-römischen Antike''. Band 6). De Gruyter Oldenbourg, Berlin/Boston 2017, ISBN 978-3-486-59696-0.

{{Normdaten}}

{{SORTIERUNG:Romische Republik}}
[[Kategorie:Römischs Riich]]
[[Kategorie:Historische Staat]]