Quälltext vu Le Mans aaluege

{{Infobox Gemeinde in Frankreich
| nomcommune = Le Mans
| nomalsacien = Le Mans
| insee = 72181
| cp = 72000
| alt moy = 38-134
| km²= 52.81
}}

'''Le Mans''' {{Audio-IPA|Fr-Paris--Le_Mans.ogg|[ləˈmɑ̃]}} (Ywooner: ''Manceller'') isch è [[Gemeinde (Frankreich)|Stadt]] mit 144.244 Ywooner im Nordweschtè vo [[Frankreich|Frankrych]]. Si lyt am Zämmèfluss vo dè [[Sarthe (Fluss)|Sarthe]] un dè [[Huisne]] un isch d Hauptschtadt vum [[Département]] [[Département Sarthe|Sarthe]] i dè [[Regionen Frankreichs|Region]] [[Pays de la Loire|Loire-Bièt]].

D Stadt mit dè gotischè [[Kathedrale von Le Mans|Kathedralè Saint-July du Mans]] isch vo allem durch s [[24-Stunden-Rennen von Le Mans|24-Stundè-Rènnè vo Mans]] (24 Heures du Mans) wältwit bekannt worrè.

== Gschichtè ==
D Gründung vo dè Stadt Le Mans isch uff è ''[[Oppidum]]'' vo dè [[Kelten|keltischè]] [[Cenomani]] zruggzfüürè. D Sidlung isch 56 v. Chr. vo dè [[Römisches Reich|Römer]] eroberèt un ''Suindinum'' benamst worrè. Im [[3. Jahrhundert|3. Johrhundert]] isch d [[Römische Stadtmauer von Le Mans|Stadtmuèr]] baut worrè, wo zum Deil no hüt erkennbar isch. I dè spòtrömischer Zit isch s [[Bistum Le Mans|Bischtum vo Mans]] gründet worrè (als èrschtè Bischof gildèt dè [[Julianus von Le Mans|Heilige Julianus]]), wo schpôter im [[Erzbistum Tours|Ärzbischtum z Tours]] unterschtellt worrè isch. Znägscht hèt Mans zuè dè Hèrrschaft vom [[Syagrius|Sǜarius]] ghört un isch 486 vo dè [[Franken (Volk)|Frankè]] eroberèt worrè. Spôter isch Mans s Zèntrum vo dè Grõfschaft [[Maine (Frankreich)|Maine]] worrè, wo vor allem im 11. un früènè 12. Johrhundert zwǜschè dè Herzög vo dè Normandy un dè Grõfè vo [[Anjou]] immer widder umkämpft gsi isch. 1110 hèt sich Anjou endgültig d Obberhoheit übber s Land gsicherèt, wo mit èm Uffschtyg vo dè [[Plantagenet]] zuè dè Könnig vo Ängland 1154 Deil vom [[Angevinisches Reich|Angevinischè Reich]] worrè isch. [[Johann Ohneland]] hèt dè Feschtlandbsitz nördlich vo dè [[Loire]] allerdings widder a diè französischi Kronè volorè, welli dõdemit 1204 au Mans widder unter iri Hèrrschaft brocht hèn. Im Volauf vom [[Hundertjähriger Krieg|Hundertjöhrigè Chrièg]] isch Maine denn widder zwǜschè Ängländer un Franzosè umkämpft gsi, einèwäg hèt au d Bvölkerung vo Le Mans dõdrunter z lydè ghaa, wo sich hinter iri Stadtmuèrè zruggziè hèn müèsè un diè mittlerwyl aagsidlètè Vorort uffgää hèn müèsè. 1443 sin d Ängländer denn endgültig uss Maine vodribbè worrè. Nõchdèm dõ zwǜschèzitlich widder è eignes Grõfègschlecht ghèrrscht hèt, isch Maine 1480 dè französischè Kronè zuègschlagè worrè. Nõch dè Reformation hèt Maine zuè dè [[Hugenotten|hugenottischè]] Provinzè ghört, ergo isch es dõ widder zuè bluètigè Usènandersetzungè chò; èrscht 1589 isch ès im [[Heinrich IV. (Frankreich)|Heinrich IV.]] au dõ glungè, für Friddè z sorgè, wo sich als rächt duèrhaft erwysè hèt söllè.

Im Zitaalter vom [[Absolutismus]] hèt s örtliche Handwärch èn Uffschwung erläbt, bsunders d Hèrschtellung vo Kleider, Stoff un Wachs. 1740 sin zwei Drittel vo dè Textilbroduktion vo dè Stadt i dè Export gangè. D Vobesserung vo dè Vokeerswäg hèt dè wǜrtschaftliche Uffschwung zu dè Zit vo dè Induschtrialisyrung zuèsätzlich gschtärkt: 1844 hèt Mans èn Ysèbaaaaschluss a d Streggi Paris-Rennes chriègt. Vill für d Stadt bedütet hèn au d Aktivitätè vo dè Familiè Bollée, wo i dè 1840er Johr dõ znägscht Dampfmaschinnè broduzyrt hèn, ab 1887 denn vo allem Autos baut hèn.
Vom 10. bis 12. Januar 1871 hèt dõ d [[Schlacht bei Le Mans|Schlacht bi Mans]] zwǜschè dè französischè [[Loirearmee]] un dè zweitè Armee vom Kronprinz [[Friedrich Karl von Preußen (1828–1885)|Fridrich]] wôrend èm [[Deutsch-Französischer Krieg|Dütsch-Französischè Chrièg]] stattgfundè. Sèlli hèt mit èm dütschè Syg uffghört. 1893 isch Le Mans au a s Delefonnetz aaghängt worrè. D Tradition als Automobilrènnschtadt hèt mit ènèm èrschtè Grand Prix im Johr 1911 aagfangè. 1936 hèt sich d Firma [[Renault]] z Mans aagsidlèt, wo bis hüt gröschtè Arbètgeber vo dè Stadt isch, abber au großi Vosicherungsunternämmè hèn Le Mans als Standort gwäält. Zwǜschè 1940 un 1944 isch Mans vo dè Dütschè bsetzt gsi, d Zerschtörungè durch dè Chrièg hèn sich dõ abber in Gränzè ghaaltè. S höchere Bildungswesè, wo lang ehnder vonõchlässigt worrè isch, hèt 1960 mit èm Bau von èrè Universidät è vomeerti Förderung chriègt, allerdings isch sèlli èrschti Hochschuèl znägscht vo dè Universidät Caen abhängig gsi. Bedütender isch diè 1969 gründeti Technischi Hochschuèl vo Mans.

== Bevölkerigsentwicklig ==
{| class="wikitable"
|- class="hintergrundfarbe5"
! 1962 !! 1968 !! 1975 !! 1982 !! 1990 !! 1999 !! 2005
|-
|132.181 || 143.246 || 152.285 || 147.697 || 145.502 || 146.105 || 175.433
|}
<small>Quelle: http://www.insee.fr/fr/ffc/docs_ffc/psdc.htm</small>

== Bolitik ==
Bürgermeischter vo dè Stadt isch sit 2018 dè Stéphane Le Foll ([[Parti socialiste (Frankreich)|PS]]). D Stadt isch in nüü [[Kanton (Frankreich)|Kantön]] gliderèt.

== Städtepartnerschaftè ==
D Stadt Le Mans unterhaaltet, wegè m gmeinsamè Patron, im Heiligè [[Liborius]], schu sit 836 ängi Bezièungè zuè [[Paderborn]] z [[Nordrhein-Westfalen|Weschtfalè]]. Diè offizièll [[Städtepartnerschaft]] bschtòt abber èrscht sit 1967.

{{Hauptartikel|Städtepartnerschaft Le Mans–Paderborn}}

Total hèt Le Mans sechs Partnerschtädt:
* {{JPN|#}} [[Suzuka]] (Japan, 182.600 Ywooner)
* {{DEU|#}} [[Paderborn]] (Dütschland, 143.000 Ywooner)
* {{ESH|#}} [[Haousa (Westsahara)|Haousa]] ([[Westsahara|Weschtsahara]], 8769 Ywooner)
* {{RUS|#}} [[Rostow am Don]] (Russland, 1.200.000 Ywooner)
* {{GRC|#}} [[Volos]] (Grychèland, 78.000 Ywooner)
* {{GBR|#}} [[Bolton (Greater Manchester)|Bolton]] (Ängland, 265.400 Ywooner)

== Wǜrtschaft ==
Wichtigschti Wǜrtschaftszweig sin näbbè dè Landmaschinnèinduschtry, vodrèttè durch s Unternämmè [[Claas]], wo z Mans [[Traktor]]è baut, vo allem diè metallvoschaffendi un d Elegtroinduschtry, sowiè dè Diènschtleischtungsberych (Vosicherungè, öppè MMA, ''Mutuelles du Mans Assurances'').

[[Datei:Tramway-lemans.jpg|mini|hochkant=1.1|s neue Tram bi nèrè Probefaart am Place de la République]]
== Vokeer ==
* '''Öffentlichè Naavokeer:''' Sit èm 17. Novembèr 2007 vofüègt Le Mans übber è neui, moderni [[Straßenbahn Le Mans|Tram]]. D Tramway, wiè s Tram z Frankrych heißè duèt, gòt uff èrè Längi vo guèt 15 km durch s Stadtgebièt vo Nordweschtè (Universidät) gu Südoschtè (Sport- un Kulturzèntrum Antarès). 30 Halteschtellè wyst sèlli èrschti Linniè uff. Am 29. Auguscht 2014 isch diè zweit Strõßèbaalinniè vo dè Stadt eröffnet worrè. Sèlli vobindet dè Nordoschtè (Bellevue) mit èm Südweschtè (Espal). S Strõßèbaanetz isch dõdurch um ca. 4 km uff rund 19 km aagwachsè.

* '''Ysèbaan:''' [[Bahnhof Le Mans|Le Mans]] isch sit 1989 [[Train à grande vitesse|TGV]]-Station. D TGV-Züüg, won am [[Bahnhof Le Mans|Baanhof Le Mans]] haltend, faarèd d Zyl [[Paris]], [[Rennes]], [[Angers]] un [[Nantes]] aa.

* '''Strõß:''' S bschtôn Autobaavobindungè nõch Paris un Nantes (Autoroute A11|A 11) un i dè Weschtè Richtung Rennes (A 81) sowiè i dè Südweschtè vo Frankrych nõch Angers un [[Bordeaux]].

* '''Luftvokeer:''' Dè chlyne [[Flughafen Le Mans|Flughaffè vo Mans]] hèt hüt im Zitaalter vom TGV nu no è untergordneti Bedütung.

== Stellè, wo n-è Luègi machèt ==
[[Datei:Le Mans muraille nord.JPG|mini|links|d Altschtadt un [[Römische Stadtmauer von Le Mans|römischi Stadtmuèr vo Mans]]]]
[[Datei:Cath saint julien.JPG|mini|hochkant=1.1|d [[Kathedrale Saint-Julien|Kathedralè vo Saint-Juliè]]]]
[[Datei:Organ in the cathedral.JPG|mini|d Orglè i dè Kathedralè]]
[[Datei:Muraille Gallo-Romaine.JPG|mini|di [[Römische Stadtmauer von Le Mans|gallo-römischi Stadtmuèr]]]]
Well d Stadt im Zweitè Wältchrièg witgehend ganz blibbè isch, hèt sich au diè historischi Altschtadt erhaaltè. Am bedütendschtè sin d [[Römische Stadtmauer von Le Mans|Stadtmuèr im gallo-römischè Bauschtyl]], wo gegè Èndi vom 3. Johrhundert baut worrè isch un bemerkenswärt guèt erhaaltè isch, sowiè d [[Kathedrale von Le Mans|Kathedralè Saint-Juliè]] im romanisch-gotischè Bauschtyl, d Kirchè Eglise de la Couture uss èm 13. un 14. Johrhundert, s Musée de Tessé, s Maison d'Adam et Ève, s Hôtel de Clairaulnay un s Hôtel de Vaux.

Abber au Aahänger vom Motorschport chömmèd uff iri Koschtè: In uumittelbarer Nôchi wörd s 24-Stundè-Rènnè vo Le Mans uusdrait. Im Innèberych vo dè Rènnschtreggi git s sit 1991 s Automobilmuseum vom Département Sarthe. Unter dè mee wiè 100 uusgschtelltè Fahrzüüg sin au Sygerfaarzüüg vom 24-Stundè-Rènnè z besichtigè, dõdrunter èn Bentley (Syger [[24-Stunden-Rennen von Le Mans 1924|1924]]) un èn Ferrari (Syger [[24-Stunden-Rennen von Le Mans 1949|1949]]). I dè Fuèßgängerzonè vo Mans hän erfolgrychi Faarzüügpilotè iri Hand- bzw. Fuèßabdrügg hinterlõ: Si sin uff Messingblattè im Strõßèbelag bzw. an èm Brunnè aabrocht.

== Sport ==
=== Motorschport ===
Wältberüèmt isch Le Mans durch sini Motorschportvoaaschtaltungè, bsunders durch s [[24-Stunden-Rennen von Le Mans|24-Stundè-Rènnè vo Mans]] mit èm wältwit schwerschtè Uufall vo 1955. S Vorbild vo-nèm Huufè [[Langstreckenrennen|Langschtrèggèrènnè]] wörd sit [[24-Stunden-Rennen von Le Mans 1923|1923]] alljöhrlich Mitti Juni uff dè 13,5&nbsp;km langè Streggi [[Circuit des 24 Heures]] uff Landschtrõßè im Südè vo Le Mans uusdrait. Schu 1906 hèt z Mans unter Beteiligung vo 32 Automobyl s èrschte Grand-Prix-Rènnè vo dè Wält stattgfundè.

Witter git s es [[24-Stunden-Motorradrennen von Le Mans|24-Stundè-Rènnè für Motorräder]] sowiè diversi witteri Motorschportvoaastaltungè, unter andrem dè [[Großer Preis von Frankreich (Motorrad)|Grand Prix vo Frankrych]] i dè [[Motorrad-Weltmeisterschaft|Motorrad-Wältmeischterschaft]], wo uff dè chürzerè Variantè vo dè Rènnschtreggi, im [[Circuit Bugatti]] stattfindè.

=== Fußball ===
Dè Fußballclub [[UC Le Mans|''Le Mans Union Club (M.U.C.) 72'']] hèt è baar Johr i dè [[Ligue 2|zweitè französischè Liga]] gschpillt, bis er im Oktobèr 2013 uff Grund von èrè Insolvenz uffglöst worrè isch.

=== Basketball ===
D [[Basketball]]mannschaft ''[[Le Mans Sarthe Basket]]'' isch vyr Mòl französischè Meischter worrè, zletscht im Johr 2006.

=== Handball ===
Dè Vorein MSH 72 (''Le Mans Sarthe Handball 72'') gildèt als Hauptvorein vo dè Stadt un dè Sarthe für d Männer.

Dè 1957 gründete Vorein ''[[CSC Le Mans Handball]]'' bzw. ''Club Sportif des Cheminots du Mans'' „Iisèbahner-Sportvorein in Mans“ hèt im Augèbligg 13 aktivi Mannschaftè, sowoll im Jugend- als auch im Seniorèberych.

== Suschtigs ==
I dè Nöchi vo Mans bi Mayet git s èn 342 Meter hochè [[Sendemast|Sendemascht]] für [[Ultrakurzwelle|UKW]] un Fèrnsee. Er isch eins vo dè höchschtè Bauwärch z Frankrych un übberragt sogar dè [[Eiffelturm]].

Am èrschtè Fritig im Septembèr findet z Mans d Zwiblèmessi (Foire aux Oignons) statt.

== Persönlichkeitè ==
=== Söön un Döchter vo Mans ===

* [[Odo von Cluny]] (878–942), zweitè Abt vo dè Benediktinerabtei Cluny
* [[Heinrich II. (England)]] (1133–1189), änglischè Könnig
* [[Paul Scarron]] (1610–1660), Schriftschteller
* [[Michel Louis Arsène Lalande]] (1785–1852), General
* [[Julien Pierre Anne Lalande]] (1787–1844), Admiral
* [[Alexis-Armand Charost]] (1860–1930), Ärzbischof vo Rennes
* [[Joseph Caillaux]] (1863−1944), Premyrminischter vo Frankrych vo 1911 bis 1912
* [[Charles Fouqueray]] (1869–1956), Mòler
* [[Achille Souchard]] (1900–1976), Radrènnfaarer
* [[Jean Françaix]] (1912–1997), Komponischt un Pianischt
* [[Jean Lucas]] (1917–2003), Autorènnfaarer
* [[Gaston Bogaert]] (1918–2008), Architègt, Werbegrafiker un Mòler
* [[François Migault]] (1944–2012), Autorènnfahrer
* [[Claire Gibault]] (* 1945), Dirigèntin un Bolitikeri
* [[Jean Rondeau]] (1946–1985), Autorènnfaarer un Konschtrukteur
* [[Yves Courage]] (* 1948), Autorènnfaarer un Rènnschtallbsitzer
* [[Dominique Rouits]] (* 1949), Dirigènt un Musikpädagog
* [[Gérard Tremblay (Rennfahrer)|Gérard Tremblay]] (* 1950), Autorènnfahrer
* [[François Fillon]] (* 1954), Premyrminischter Frankrych vo 2007 bis 2012
* [[Laurent Brochard]] (* 1968), Radrènnfahrer
* [[Sébastien Bourdais]] (* 1979), Rènnfahrer
* [[Jimmy Engoulvent]] (* 1979), Radrènnfahrer
* [[Maryan Hary]] (* 1980), Radrènnfahrer
* [[Bastien Brière]] (* 1983), Mediziner un Autorènnfaarer
* [[Jo-Wilfried Tsonga]] (* 1985), Tennisschpiller
* [[Benoît Jarrier]] (* 1989), Radschportler
* [[Manon Houette]] (* 1992), Handballschpilleri

=== Lüt, wo z Mans gwǜrkt hèn ===
* [[Basile Moreau]] (1799–1873), Ordensgründer; Seligè

== Weblingg ==
{{Commons}}
* [http://arquivo.pt/wayback/20160515093543/http://www.ville-lemans.fr/ Ville du Mans]
* {{structurae|structures|s0016613|Sendemascht Le Mans-Mayet}}
* [https://web.archive.org/web/20170129054043/http://www.nuitdeschimeres.com/ La Nuit des Chimères]

== Einzelnochwys ==
<references />

<!--
{{Navigationsleiste Gemeinden im Arrondissement Le Mans}}
-->

{{Normdaten}}

{{Übersetzungshinweis|de|Le_Mans|dütsch|158326590}}

[[Kategorie:Stadt (Frankrych)]]
[[Kategorie:Ort (Pays de la Loire)]]