Quälltext vu Erde aaluege

{{Dieser Artikel|behandlet dr Planet Erde. Für anderi Bedütige vom Wort «Erde» lueg [[Erde (Begriffsklärung)|doo]].}}
{| {{Prettytable-R}}
|-----
! bgcolor="black" colspan="2" | |[[Datei:The Blue Marble (remastered).jpg|260px|D'Erde, ufgnumme vu Apollo 17 im Dezember 1972]]
|----
| align="center" colspan="2" | <small>''D’Erde, ufgnumme vu [[Apollo 17]] im Dezember 1972''</small>
|----
! bgcolor="#c0c0ff" colspan="2" | Eigeschafte vum [[Orbit (Himmelsmechanik)|Orbit]]
|-----
| align="left" | [[Apsis (Astronomie)|Aphel]]
| align="right" | 152,1 Mio. km<br />1,017 [[Astronomische Einheit|AE]]
|-----
| align="left" | [[Große Halbachse|Grossi Bahnhalbax]]
| align="right" | 149,6 Mio. km<br />1 AE
|-----
| align="left" | [[Apsis (Astronomie)|Perihel]]
| align="right" | 147,1 Mio. km <br />0,983 AE
|-----
| align="left" | [[Exzentrizität (Mathematik)|numerischi Exzentrizität]] || align="right" | 0,0167
|-----
| align="left" | Bahnumfang <!-- des Orbits (siehe Spaltenkopf) --> || align="right" | 939,9 Mio. km
|-----
| align="left" | [[Siderische Periode|Siderischi Periode]]
| align="right" | 365 d 6 h 9 min 9,54 s<br />(365,256 Däg)
|-----
| align="left" | [[Jahr|tropischi Periode]]
| align="right" | 365 d 5 h 48 min 45,46 s<br />(365,242 Däg = 1 Johr)
|-----
| align="left" | Ø [[Orbitalgeschwindigkeit|Orbitalgschwindigkeit]]
| align="right" | 29,783 km/s
|-----
! bgcolor="#c0c0ff" colspan="2" | Physikalischi Eigeschafte
|-----
| align="left" | [[Äquator]]-[[Durchmesser|Durmesser]] 
| align="right" | 12.756,274 km
|-----
| align="left"  | [[Pol (Geographie)|Pol]]-[[Durchmesser|Durmesser]]
| align="right" | 12.713,504 km
|-----
| align="left"  | Middlere-[[Durchmesser|Durmesser]]
| align="right" | 12.745,591 km
|-----
| align="left"  | Äquatorumfang
| align="right" | 40.076,004 km
|-----
| align="left"  | Polumfang
| align="right" | 40.018,638 km
|-----
| align="left"  | Middler Umfang
| align="right" | 40.041,455 km
|-----
| align="left" | [[Volumen]]
| align="right" | 1 083 206 246 123 km<sup>3</sup>
|-----
| align="left" | Oberflächeinhalt
| align="right" | 510 065 284,702 [[Quadratkilometer|km<sup>2</sup>]]
|-----
| align="left" | [[Masse (Physik)|Masse]]
| align="right" | 5,9736 × 10<sup>24</sup> kg
|-----
| align="left" | Middleri [[Dichte|Dichti]]
| align="right" | 5,515 g/cm<sup>3</sup>
|----- valign="top"
| align="left" |Ø [[Fallbeschleunigung|Fallbeschlünigig]]
| align="right" | 9,80665 m/s<sup>2</sup>
|-----
| align="left" | [[siderische Periode|siderischi Periode]]
| align="right" | 23 h 56 min 4,09 s
|-----
| align="left" | [[synodische Periode|synodischi Periode]]<br /> (Middelwert iber 1 Johr)

| align="right" | 24 h 00 min 0 s<br />(= 1 Dag)
|-----
| align="left" | Rotationsgschwindigkeit<br />am Äquator
| align="right" | 465,12 m/s
|-----
| align="left" | Neigig vu dr [[Drehachse|Drillax]]
| align="right" | 23° 26' 21,5"<br /> (23,44°)
|-----
| align="left" | [[Albedo|geometrischi Albedo]] || align="right" | 0,367
|-----
| align="left" | [[Fluchtgeschwindigkeit|Fluchtgschwindigkeit]]
| align="right" | 11,186 km/s
|-----
| align="left" | [[Temperatur]]<br />an dr Oberflächi
| align="right" |
{| cellspacing="0" cellpadding="2" border="0"
! Min
! Mittel
! Max
|-----
| 183 [[Kelvin|K]] || 288 K || 331 K
|-----
| -90&nbsp;°C || 15&nbsp;°C || 58&nbsp;°C
|}
|-----
| align="left" | Sunneistrahlig
| align="right" | 1,5 x 10<sup>18</sup> kWh / Jahr<br />1,4 kW/m² (im Weltruum)<br />ca. 1,0 kW/m² (bi 90°<br /> Istrahlwinkel an dr Oberflächi)
|-----
! bgcolor="#c0c0ff" colspan="2" | Energiverbruch vu dr Mensche
|-----
| align="left" | Primärenergi
| align="right" | 1,0 x 10<sup>14</sup> kWh / Jahr
|-----
! bgcolor="#c0c0ff" colspan="2" | Zämmensetzig vu dr Erde ([[Gewichtsprozent|Gew.-%]])
|-----
| Sürstoff ([[Sauerstoff|O]]) || align="right" | 32,44
|-----
| Iise ([[Eisen|Fe]]) || align="right" | 28,18
|-----
| Silicium ([[Silicium|Si]]) || align="right" | 17,22
|-----
| Magnesium ([[Magnesium|Mg]]) || align="right" | 15,87
|-----
| Calcium ([[Calcium|Ca]]) || align="right" | 1,61
|-----
| Nickel ([[Nickel|Ni]]) || align="right" | 1,61
|-----
| Aluminium ([[Aluminium|Al]]) || align="right" | 1,51
|-----
| Schwäfel ([[Schwefel|S]]) || align="right" | 0,70
|-----
| Chrom ([[Chrom|Cr]]) || align="right" | 0,43
|-----
| Mangan ([[Mangan|Mn]]) || align="right" | 0,26
|-----
| Natrium ([[Natrium|Na]]) || align="right" | 0,25
|-----
| Phosphor ([[Phosphor|P]]) || align="right" | 0,12
|-----
| Kobalt ([[Kobalt|Co]]) || align="right" | 0,09
|-----
| Titan ([[Titan (Element)|Ti]]) || align="right" | 0,07
|-----
| Kalium ([[Kalium|K]]) || align="right" | 0,02
|-----
! bgcolor="#c0c0ff" colspan="2" | Sustigi Date
|-----
| align="left" | Azahl vu dr [[Satellit (Astromomie)|Mönd]]
| align="right" | 1
|}

D''''Erde''' (astronomischs Sümbool: [[file:Earth symbol (fixed width).svg|16px|🜨]]; vo {{UGermS|erþō|f.;}} {{ELSalt2|ἔρα, éra;}} [[Latein|lat.]] ''terra'') isch dr Planet, wo mir läbe. Se isch dr einzig Ort im [[Universum]], wo [[Leben|Läbe]] bekannt un noochgewiise isch – zemindescht im irdische (intelligente) Läbe bekannt. Weje´m [[Wasser|Wàssr]], wie de greescht Teil vun d´Obrflächi bedeckt, nannt m’r se öi de blöi Planet.

D’Erde isch vu dr [[Sonne|Sunne]] us gsähe dr dritte Planet in ihrem (unserem) [[Sonnensystem|Sunnesystem]]. Se isch dr fümftgrösst Planet drvo un dr gröscht, wo kei [[Gasriese|Gasriis]] isch, sundern in dr Hauptsach us [[Fels]]e un [[Metall]]e bestoht. Sonigi Himmelschörper werre au als ''terrestrisch'' oder ''erdähnlich'' bezeichnet. Dr Erde het vu allene bekannte Himmelschörper iber 500 km Durchmesser im Sunnesystem die höchst middler [[Dichte|Dichti]].

D’Erde het numme ei [[Mond]]. (Mo, Erdmo), wo sie umchreist. D’Masse vum Mo isch mit 1/81 vu dr Erdmasse rächt hoch. Dorum isch dert au 80&nbsp;% vom [[Drehimpuls|Drillimpuls]] vum Erde-Mo-System konzentriert. S’Erde-Mo-System wird oft au als ''Doppelplanetesystem'' bezeichnet.

Si isch ugfähr 4,55 Milliarde Johre alt un isch vermuetlich us dr [[Protoerde]] entstande, noochdem sälli vum e guet marsgrosse andere Protoplanet troffe worre isch. Us sällere Verschmelzig sin no die hüttig Erde wie au dr Erdmo enstande. (Lueg au: [[Entstehung des Mondes|Entstehig vum Erdmo]]).

Dr „bekannte intrgalaktisch Reisefüehrer“ ''[[Per Anhalter durch die Galaxis|The Hitch Hiker's Guide to the Galaxy]]'' bezeichnet d'Erde als ''gröschtedeils harmlos''.

== D Umlaufbaan ==

Noch em [[Keplersche Gesetze|erste keplersche Gsetz]] bewegt sich d Ärde um d Sunne uf ere [[Ellipse|elliptische]] Baan, d Sunne befindet sich in äim vo de Brennpünkt vo dr Ellipse. Dr Punkt vo dr Umlaufbaan, wo am witiste vo dr Sunne äwäg isch, s [[Apsis (Astronomie)|Aphel]], und dä wo am nöggste zur Sunne isch, s [[Apsis (Astronomie)|Perihel]], si die bäide Ändpünkt vo dr [[Halbachsen der Ellipse|Hauptaggse]] vo dr Ellipse. Dr Middelwärt vom Abstand zwüschen em Aphel und em Perihel isch die groossi Halbaggse vo dr Ellipse und isch öbbe 149,6 Mio. km. wit. Ursprünglig het mä dä Abstand brucht, zum die [[Astronomische Einheit|Astronomischi Äihäit]] (AE) z definiere, wo as astronomischi Lengiäihäit hauptsächlig verwändet wird, zum Distanze innerhalb vom Sunnesüstem aazgee.

S Perihel lit bi 0,983 AE (147,1 Mio. km) und s Aphel bi 1,017&nbsp;AE (152,1 Mio. km). D [[Exzentrizität (Astronomie)|Exzentrizidäät]] vo dr Ellipse isch also 0,0167. D Ärde goot dur e Perihel öbbe am 3. Januar und dur e Aphel am 5. Juli. Für äi Runde um d Sunne brucht si 365 [[Tag|Dääg]], 6 [[Stunde]], 9 [[Minute]] und 9,54 [[Sekunde]]; dere Zit säit mä au s [[siderisches Jahr|siderische Joor]]. Daas isch 20 Minute und 24 Sekunde lenger as s [[Tropisches Jahr|dropische Joor]], wo d Basis für s bürgerlige Joor vo dr Kaländerrächnig isch. D Baangschwindigkäit isch im Durchschnitt 29,78&nbsp;km/s, im Perihel 30,29&nbsp;km/s und im Aphel 29,29&nbsp;km/s; dr Blanet brucht also öbbe siibe Minute, zum e Strecki vo dr Gröössi vo sim Durchmässer zrugzleege.

E chli nööcher zur Sunne isch d Baan vo dr [[Venus]], won e middlere Abstand vo 0,28&nbsp;AE (41,44&nbsp;Mio. km) zur Ärdbaan het und d Nochberbaan vom Mars isch im Durchschnitt no 0,52&nbsp;AE (78,32&nbsp;Mio. km) witer vo dr Sunne äwäg. Uf dr Ärdbaan befinde sich meereri [[Koorbitales Objekt|koorbitali Objekt]].

Dr Umlaufsinn vo dr Ärde isch [[rechtläufig|rächtshändig]], das häisst, ass si sich noch dr Reegle vo dr [[Drehrichtung|Drüllrichdig]] im Sunnesüstem, vom Nordpol vo dr Ärdbaanebeni us gsee, gegen e Uhrzäigersinn um d Sunne bewegt.

Dr Ebeni, wo d Baan vo dr Ärde din lit, säit mä [[Ekliptik]]. Zwüsche dr Ekliptik und dr Ekwatorebeni vo dr Sunne isch e Winkel vo guet siibe Graad. Dr Nordpol vo dr Sunne isch am Aafang vom Septämber am nöggste zur Ärde, dr solari Südpol gege Aafang Merz. Nume um e 6. Juni und 8. Dezämber befindet sich d Ärde churz in dr Ebeni vom Sunneneqkwator.

== D Rotazioon ==
[[Datei:Sidereal day (prograde).svg|mini|Siderische Daag (1–2) und Sunnedaag (1–3)]]
[[Datei:Rotating earth (large).gif|mini|hochkant=0.8|links|D Ärdrotazioon im Zitraffer]]

D Ärde rotiert [[Rechtläufig und rückläufig|rächtlöifig]] – in Richdig [[Osten|Oste]] – in 23&nbsp;Stunde, 56&nbsp;Minute und 4,09&nbsp;Sekunde relativ zu de [[Fixstern|Fixstärn]] äimol um iiri äigeni Aggse. Analog zum siderische Joor wird die Zit as e [[siderischer Tag|siderische Daag]] bezäichnet. Wil sich d Ärde uf iirer Umlaufbaan im gliiche Dräisinn dräit, isch d Posizioon vo dr Sunne jeede Daag e chli anders. Doorum isch e [[Sonnentag|Sunnedaag]], wo as d Zit zwüsche zwäi Middääg, wenn d Sunne am höggstste stoot, definiert isch, e chli lenger as e siderische Daag und wird noch Definizioon in 24 Stunde iidäilt.

Wil sich d [[Rotation (Physik)|Ärde um sich sälber dräit]] het e Punkt uf em Ekwator e Gschwindigkäit vo 464&nbsp;m/s bzw. 1670&nbsp;km/h. Vo dere Rotazioon chunnt e [[Fliehkraft|Fluchtchraft]] und d [[Erdfigur|Figur vo dr Ärde]] an de [[Pol (Geographie)|Pol]] isch e bitzeli [[Erdabplattung|blatt]] und um en [[Äquator|Ekwator]] e chli bräiter. Im Vergliich zun ere Chuugele mit em gliiche Wolume isch dr [[Erdradius|Radius vo dr Ärde]] am Ekwator 7&nbsp;Kilometer gröösser und dr Polradius 14&nbsp;Kilometer chliiner. Dr Durchmässer am Ekwator isch öbbe 43&nbsp;km gröösser as dä vo äim Pol zum andere. Dr Gipfel vom [[Chimborazo]] isch wil er nooch bim Ekwator isch, dr Punkt vo dr [[Erdoberfläche|Ärdooberflechi]], wo am witiste vom Middelpunkt vo dr Ärde äwäg isch. 

D [[Erdachse|Rotazionsaggse vo dr Ärde]] het e Winkel vo 23°26' gegen über dr sänkrächte Aggse vo dr Ekliptik, doorum überchömme d Nord- und d Südhalbchuugele vo dr Ärde an verschiidene Pünkt uf iirer Umlaufbaan um d Sunne underschiidlig vil Sunneschiin, und vo do chunnt s zu de [[Jahreszeit|Jooreszite]], wo s Klima vo dr Ärde brääge. D Richdig vo dr Aggse zäigt uf dr Nordhalbchuugele zurzit uf s Stärnbild [[Stier (Sternbild)|Stier]]. Vo dr Ärde us gsee stoot am 21. Juni bi dr [[Sonnenwende|Summersunnewändi]] au d Sunne in deere Richdig. Wil d Ärde zwäi Wuche spööter dur iir Aphel goot, isch s uf dr Nordhalbchuugele Summer in dr Zit, wenn si am witiste vo dr Sunne äwäg isch.

=== Prezessioon und Nutazioon ===
[[Datei:Praezession.svg|miniatur|Prezessioonsbewegig vo dr Ärdaggse]]
[[Datei:NASA Earth from Orbit 2012.webm|miniatur|thumbtime=96|Satelliteufnaame vo dr Ärde, wo 2012 gmacht worde si. (in HD)]]

D [[Gezeitenkraft|Chreft vo de Gezite]] vom [[Mond]] und vo dr Sunne verursache am Ekwatorwulst vo dr Ärde e [[Drehmoment|Dräimomänt]], wo brobiert d Ärdaggse ufzrichde. Wäge däm chunnt s zun ere Kräiselbewegig vo dr Rotazionsaggse. E vollständige Chäigelumlauf vo dere lunisolare [[Präzession|Prezessioon]] brucht öbbe 25'700 bis 25'800&nbsp;Joor. Mit däm [[Zyklus der Präzession|Züklus vo dr Prezessioon]] verschiebe sich d Jooreszite. Dr Mond verursacht mit dr Prezessioonsbewegig vo sinere äigene Umlaufbaan, won e Periode vo 18,6 Joor het, e zuesätzligi „nickende“ Bewegig vo dr Ärdaggse, wo as [[Nutation (Astronomie)|Nutazioon]] bezäichnet wird. Es isch dank em Iifluss vom Mond, ass sich d Näigi vo dr Ärdaggse stablisiert, ooni dr Mond chönnt dr Winkel vo dr Ärdaggse wäge de Aaziejigschreft vo de Blanete bis zu 85° vergröössere.<ref>[http://www.nzzfolio.ch/www/d80bd71b-b264-4db4-afd0-277884b93470/showarticle/44fcf917-97c6-482a-87fd-1bb54b886382.aspx Herbert Cerutti: ''Was wäre, wenn es den Mond nicht gäbe''.] In: NZZ Folio 08/08</ref>

===D Rotazioonszit und d Chreft vo de Gezite ===
D [[Gravitation|Grawitazioon]] vom Mond und vo dr Sunne verursacht uf dr Ärde d Gezite. Dr Iifluss vo dr Sunne isch drbii öbbe halb so grooss wie dä vom Mond. Doodrmit isch au d [[Gezeitenreibung|Geziteriibig]] vo dr [[Ebbe]] und [[Flut|Fluet]] vo de Meer verbunde. Die brämst d [[Erdrotation|Ärdrotazioon]] und doorum wärde zur Zit d [[Tag|Dääg]] öbbe 20 Mikrosekunde im Joor lenger. D Gezite häi au Iifluss uf d Landmasse, wo öbbe e halbe Meter uufe und aabe gönge. D [[Rotationsenergie|Rotazioonsenergii]] vo dr Ärde wird drbii in [[Wärme|Wermi]] umgwandlet. Dr [[Drehimpuls|Dräiimpuls]] wird uf e Mond überdräit, und wäge däm wird däm si Distanz vo dr Ärde jeedes Joor vier Santimeter gröösser. Mä het dä Effekt scho lang vermuetet, aber erst sit öbbe 1995 met män en mit Leiserdistanzmässige chönne bewiise. Wemm mä das Abbrämse uf d Zuekumft [[Extrapolation|extrapoliert]], wird au d Ärde emol im Mond immer die gliichi Site zäige, und äi Daag uf dr Ärde wird denn öbbe siibenevierzig Mol so lang si wie hüte. So wie dr Mond in dr Vergangehäit in dr Zuestand vo dr [[Gebundene Rotation|bundnige Rotazioon]] ''(Korotazioon)'' cho isch, wird das emol au mit dr Ärde bassiere.

''Abständ zwüsche dr Ärde und de [[Unterer und oberer Planet|untere Blanete]] vo dr Sunne:''

[[Datei:De-earth venus mercury sun.svg|miniatur|zentriert|800px|Die middleri Distanz (Pfiil) und dr Beriich vom Umlaufbaanradius für d Ärde, d Venus und dr Merkur vo dr Sunne. D Distanze zur Sunne und deren iiri Gröössi si do maassstaabdröi, aber d Blanete müesste weniger as 0,06 Pixel grooss si.]]

== Dr Ufbau ==
Eme dreidimensionale Modäll vo dr Ärde, wie au vo andere Wältkörper, säit mä [[Globus]].

=== Dr inneri Ufbau ===

De Masse nooch bestoot d Ärde hauptsächlig us [[Eisen|Iise]] (32,1 %), [[Sauerstoff|Suurstoff]] (30,1 %), [[Silizium]] (15,1 %), [[Magnesium]] (13,9 %), [[Schwefel|Schwääfel]] (2,9 %), [[Nickel]] (1,8 %), [[Calcium]] (1,5 %) und [[Aluminium]] (1,4 %). Alli andere [[Chemisches Element|Elimänt]] mache nume 1,2 % vo dr Ärdmasse us.

Mit [[Seismik|säismische]] Mässige het mä uusegfunde, ass d Ärde hauptsächlig us drei Schaale ufbaut isch: us em Ärdkärn, em Ärdmantel und dr Ärdchruste. De Gränzflechene zwüsche dene Schale säit mä säismische [[Diskontinuität (Geologie)|Diskontinuidäätsflechene]] (Unstetigkäitsflechene). D Ärdchruste und dr obersti Däil vom oobere Mantel bilde zämmen die sogenannti [[Lithosphäre|Lithosfääre]]. Si isch zwüsche 50 und 100&nbsp;km dick und bestoot us groösse und chliinere [[Tektonik|tektonische]] Äihäite, de Blatte.

<gallery>
Aufbau der Erde schematisch.svg|Dr Schaleufbau vo dr Ärde
Jordens inre.svg|Dreidimensionali Daarstellig
</gallery>

===D Oberflechi ===
: ''Hauptardikel: [[Erdoberfläche|D Ärdoberflechi]]''
{| class="wikitable float-right" style="text-align:center"
|- style="border-bottom: 2pt black solid"
| Gsamtflechi<br />vo dr Ärde || 510.000.000 km<sup>2</sup> || 100 %
|-
| Wasserflechi || 360.570.000 km<sup>2</sup> || 70,7 %
|- style="border-bottom: 2pt black solid"
| Landflechi|| 149.430.000 km<sup>2</sup> || 29,3 %
|-
| Landwirtschaftlig<br />gnützti Flechi <small>2009</small><ref>noch dr Wältbank&nbsp;– [http://data.worldbank.org/ World Bank Data]</ref> || 48.827.330 km<sup>2</sup> || 9,6 %
|-
| Waldflechi <small>2010</small><ref>noch dr Wältbank&nbsp;– [http://data.worldbank.org/ World Bank Data]</ref> || 40.204.320 km<sup>2</sup> || 7,9 %
|}
[[Datei:Nordhalbkugel gr.png|miniatur|links|[[Nordhalbkugel|Nordhalbchuugele]]]]
[[Datei:MapS.png|miniatur|links|[[Südhalbkugel|Südhalbchuugele]]]]

Dr Umfang bim [[Äquator|Ekwator]] isch wäge dr Zentrifugalchraft vo dr Rotazion 40'075,017&nbsp;km grooss, 67,154&nbsp;km bzw. um 0,17 % gröösser as dr Umfang dur d Pol, wo 40'007,863&nbsp;km grooss isch (bezooge uf s [[Geodätisches Referenzsystem 1980|geodätische Referänzellipsoid vo 1980]]). Dr Poldurchmässer isch 12'713,504&nbsp;km grooss, 42,816&nbsp;km bzw. um 0,34 % chliiner as dr Ekwatordurchmässer, 12'756,320&nbsp;km misst (bezooge uf s Referänzellipsoid; d Zaale si in dr Wirkligkäit e chli andersch). Wäge dene Underschiid im Umfang git s kä Bärg wo äidütig dr höggst uf dr Ärde isch. Wemm mä vo dr Hööchi über em [[Meeresspiegel]] usgoot, isch dr [[Mount Everest|Montewerest]] im [[Himalaya]] am höggste, wemm mä dr Abstand vom Gipfel zum Middelpunkt vo dr Ärde as Kriterium nimmt, isch dr Vulkanbärg [[Chimborazo]] in de Ande, wo uf em Ekwatorwulst stoot, am höggste. Wemm mä vo dr Basis vom Bärg usgoot, isch s dr [[Mauna Kea]] uf de vulkanische Hawaii-Insle, wil si Basis uf em Meerboode vom Pazifik lit.

[[Datei:MapL.png|miniatur|[[Landhemisphäre|Landhalbchuugele]]]]
[[Datei:MapW.png|miniatur|[[Wasserhemisphäre|Wasserhalbchuugele]]]]

Wie die mäiste feste Blaneete und fast alli gröössere Möönd, wie dr Ärdmond, cha mä au d Ooberflechi vo dr Ärde in zwäi Halbchuugele iidäile, wo dütlig underschiidlig usbrägt si. D Oberflechi vo dr Ärde cha mä in e [[Landhemisphäre|Landhemisfääre]] und e [[Wasserhemisphäre|Wasserhemisfääre]] iidäile. S mäiste Land lit uf dr Landhalbchuugele, wo s öbbe 47 % vo dr sichtbare Flechi usmacht. Uf dr Wasserhalbchuugele het s uf 89 Brozänt vo dr Flechi Meer und Ozean.

D Ärde isch dr äinzig Blaneet im Sunnesüsteem, wo s uf dr Oberflechi flüssigs Wasser git. 96,5 Brozänt vo allem Wasser uf em Blaneet befindet sich in de Meer. Säll [[Meerwasser]] enthaltet im Durchschnitt 3,5 Brozänt Salz.

D [[Wasserfläche|Wasserflechi]] macht in dr gegewärtige geologische Epoche 70,7 Brozänt vo dr Ärdoberflechi us, d [[Landfläche|Landflechi]] umfasst 29,3 % wo hauptsächlig vo de siibe Kontinänt usgmacht wird. Dr Gröössi nooch si das [[Asien|Asie]], [[Afrika]], [[Amerika|Nordamerika]], [[Amerika|Südamerika]], [[Antarktika]], [[Europa|Öiropa]] und [[Australien (Kontinent)|Australie]] (Öiropa isch äigentlig nume e groossi Halbinsle im Weste vo Asie und isch im Raame vo dr [[Plattentektonik|Blattetektonik]] woorschinlig nie e sälbstständigi Äihäit gsi). Ass Australie en Ärddäil isch und [[Grönland]] en Insle basiert uf ere willkürlige Konvenzion, wie au d Definizioon vo Äiropa as sälbständige Kontinänt. D Flechi vom [[Weltmeer|Wältmeer]] wird im Allgemäine in drei [[Ozean]] iidäilt, wo no [[Nebenmeer|Nääbemeer]] häi: dr [[Pazifischer Ozean|Pazifik]], dr [[Atlantischer Ozean|Atlantik]] und dr [[Indischer Ozean|Indik]]. Die diefsti Stell isch s [[Witjastief 1]] im [[Marianengraben|Marianegraabe]], wo 11'034&nbsp;m under em Meeresspiegel lit. Die durchschnittligi Diefi vo de Meer isch 3'800&nbsp;m. Das ist öbbe fümfmol sovil wie die middleri Hööchi vo de Kontinänt, wo 800&nbsp;m grooss isch.

== Literatur ==
* Cesare Emilliani: ''Planet Earth. Cosmology, Geology, and the Evolution of Live and Environment.'' Cambridge University Press 1992, ISBN 0-521-40949-7
* Kevin W. Kelley (Hrsg.): ''Der Heimatplanet.'' Zweitausendeins, Frankfurt am Main, 1989. ISBN 3-86150-029-9.
* J. D. Macdougall: ''Eine kurze Geschichte der Erde. Eine Reise durch 5 Milliarden Jahre''. Econ Taschenbuchverlag München 2000, ISBN 3-612-26673-X.
* David Oldroyd: ''Die Biographie der Erde''. Zweitausendeins 1998, ISBN 3-86150-285-2.

== Weblink ==
{{Commonscat|Earth|Erd}}

== Fuessnote ==
<references />

{{Navigationsleiste Sonnensystem}}

[[Kategorie:Planet]]
[[Kategorie:Erde| ]]