Quälltext vu Brasilien aaluege

{{DISPLAYTITLE:Brasilie}}
{{Infobox Staat
|NAME = <span style="font-size:1.4em">'''República Federativa do Brasil'''</span><br />
Föderative Republik Brasilien
|BILD-FLAGGE = Flag of Brazil.svg
|BILD-WAPPEN = Coat of arms of Brazil.svg
|TEXT-FLAGGE = Fahne vo Brasilie
|TEXT-WAPPEN = Wappe vo Brasilie
|BILD-WAPPEN-BREITE = 120px
|WAHLSPRUCH = ''Ordem e Progresso''<br />
([[Portugiesische Sprache|Port.]] fir ''„Ornig un Furtschritt“'')
|AMTSSPRACHE = [[Portugiesische Sprache|Portugiisisch]]
|HAUPTSTADT = [[Brasília]]
|STAATSFORM = Bresidiali Bundesrepublik
|STAATSOBERHAUPT = {{#property:P35}}
|REGIERUNGSCHEF = 
|FLÄCHE = 8.545.215
|EINWOHNER = 200,123 Mio. (DSW-Datenreport Sept. 2007)
|BEV-DICHTE = 22
|BIP = 3.067 Mrd [[US-$]] <small>(2006)</small>
|BIP/EINWOHNER = 38716 [[US-$]] <small>(2007)</small>
|WÄHRUNG = Real
|UNABHÄNGIGKEIT = vu [[Portugal]], 1822 erklert, 1825 anerkännt
|NATIONALHYMNE = ''Hino Nacional Brasileiro]''
|ZEITZONE = [[Coordinated Universal Time|UTC]] -2 bis -5
|KFZ-KENNZEICHEN = BR
|INTERNET-TLD = .br
|TELEFON-VORWAHL = +55
|BILD-LAGE = LocationBrazil.svg
}}
'''Brasilie''' ({{PtS|''Brasil''}}, [{{IPA|bɾaˈziu̯}}] {{Audio|Pt-br-República Federativa do Brasil.ogg|Uussproch}}) isch vu dr Flechi un dr Bevelkerig här dr fimftgreescht Staat uf dr Ärd. Är isch dr greescht un bevelkerigsryychscht Staat z [[Südamerika|Sidamerika]] un nimmt mit sine 8.514.215&nbsp;km² Flechi 47 % vum Kontinent yy.

Dr Name ''Brasilie'' goht uf dr portugiesisch Name ''pau-brasil'' vum Brasilholz-Baum (''Caesalpinia echinata'') zrugg, wu ne wichtig Uusfuerprodukt in dr Zyt vu dr frieje Kolonisation us dr Wälder vu dr Atantikkischte gsii isch. ''Brasa'' bedytet im Portugiesisch „Gluet“ un „gliejigi Chohle“; s Adjektiv ''brasil'' („gluetartig“) bezieht sich uf d Farb vum Holz, wu noch em Aahaue rot ychtet un z Europa zum Färbe vu Stoff bruucht woren isch. Hite isch die Baumart vum Uusstäärbe bedroht.

== Geografy ==
D Landschaft vu Brasilien isch bregt vu uusdehnte [[Regenwald|Rägewälder]] vum [[Amazonas|Amazonas-Diefland]] im Norden un Hochebene, Biel un Gebirg im Side. Derwylscht landwirtschaftli Basis vum Land im Side un in dr [[Savanne]]biet vum Mittelweschte (Cerrado) lyt, läbt e Großdail vu dr Bevelkerig in dr Nechi vu dr [[Atlantischer Ozean|Atlantikkischte]], wu s au alli Großstedt het.

Brasilie het zeh Nochberstaate. Mit Uusnahm vu [[Chile]] un [[Ecuador]] gränzt s an alli sidamerikanische Staate (vu Nordoschten uus gege dr Uhrzaigersinn): an [[Französisch-Guayana]] mit 730&nbsp;km, [[Suriname]] mit 593&nbsp;km, [[Guyana]] mit 1298&nbsp;km, [[Venezuela]] mit 1819&nbsp;km, [[Kolumbien|Kolumbie]] mit 1645&nbsp;km, [[Peru]] mit 2995&nbsp;km, [[Bolivien|Bolivie]] mit 3400&nbsp;km, [[Paraguay]] mit 1290&nbsp;km, [[Argentinien|Argentinie]] mit 1132&nbsp;km un [[Uruguay]] mit 985&nbsp;km. D gsamt Gränzlängi lyt bi 15.887&nbsp;km un isch dodermit no dr sällene vu dr [[Volksrepublik China]] un vu [[Russland]] di drittlengscht Landgränze vu dr Wält.

Dr kontinäntal Dail vu Brasilie lyt in zwoo [[Zeitzone|Zytzone]], e Dail vorglagereti Insle ghere zuen ere dritte.

=== Bärg ===
Dr hegscht Gipfel isch dr 2994&nbsp;m hoch Pico da Neblina, wu im glychnamige Nationalpark in dr Nechi vu dr Gränz zue Venezuela un Guayana lyt. Dr zweethegscht Bärg isch dr Pico 31 de Março (2973&nbsp;m), dr dritthegscht dr Pico da Bandeira (2891&nbsp;m). Am beriemteschte sin aber dr 710&nbsp;m hoch Corcovado mit dr 30&nbsp;m hoch Chrischtus-Statue un dr 395&nbsp;m hoch Zuckerhuet bi [[Rio de Janeiro]]

=== Gwässer ===
Dr wichtigscht Fluss isch dr [[Amazonas]], sy Wasserfierig vu 209.000&nbsp;m³/s macht en zum mit Abstand wasserrychschte Fuss vu dr Ärd, greßer wie di sibe negschtchainere Fiss vu dr Wät zämme. Dr lengschte Fießwäg vu sym Flusssyschtem misst 6448&nbsp;km; do wird er nume no iberdroffe vum dytli wasserermere [[Nil]]. Di wichtigschte Näbefliss, dr Rio Madeira un dr Rio Negro, sin scho vergychbar mit dr greschte Strem vu andere Kontinänt. Derno cheme dr Rio Icá un dr Rio Tapajós.

[[Datei:Iguazu Décembre 2007 - Panorama 3.jpg|mini|Iguazú-Wasserfell am Dreiländereck Argentinie/Brasilie/Paraguay]]
Dr Side vu Brasilie ghert bis uf e schmale Kischtestraife zum Yyzugsbiet vu dr Fliss Uruguay (1790&nbsp;km) un Paraná (3998&nbsp;km). Dr Paraná isch fascht uf dr ganze Lengi ufgstaut; z Itaipú lyt s zwaitgrescht Wasserchraftwärch vu dr Wält. Ain vu syne Näbefliss het em Land [[Paraguay]] dr Name gee; en andere isch dur d Iguazú-Wasserfell bekannt.

D Lagoa dos Patos bi Porto Alegre isch mit iber 10.000&nbsp;km² di greescht [[Lagune]] vu Brasilie un di zwootgreescht z Sidamerika. Derno chunt di nit emo hab eso groß Laguna Merín im Side vu dr Stadt Rio Grande.

=== Insle===
Zum Staatsbiet vu Brasilie ghere au ne baar Insle im [[Atlantischer Ozean|Atlantik]], z.&nbsp;B. d Sankt-Peter-un-Sankt-Pauls-Felse, wu rund 800&nbsp;km vor dr Kischte lige un wu s nume ne Lychtdurm druf het, un di ehmolig Sträflingskolony Fernando de Noronha, wu nit wyt ewäg lyt vu sällere Felsgruppe. Boodi ligen uf em [[Mittelatlantischer Rücken|mittelatlantische Rugge]]. E vulkanische Ursprung hän d Insle Trindade un Martim Vaz, wu zum Bundesstaat [[Espírito Santo]] ghere. S oval Rocas-Atoll goht iber e baar Kilometer un isch wäg dr ussergwehnlige Dier- un Bflanzewält in d Lischt vum Wältnaturerb ufgnuu wore.

Di grescht brasilianisch Insle isch Marajó zwische dr Mindig vum [[Amazonas]] un em Rio Pará, wu zum Minigsbiet vum Rio Tocantins ghert. Si isch mit ere Flechi vu rund 48.000&nbsp;km² greßer wie d [[Schweiz|Schwyz]]. Wel aber großi Dail in dr Rägezyt iberschwämmt sin, isch d Insle nume an e baar Ort bsidlet. Wel dr Nordstade vu Marajó ne Meereskischte isch, giltet d Ilha do Bananal im Rio Araguaia mit ere Flechi vu 20.000&nbsp;km² as greschti Flussinsle vu dr Wält. Si lyt in eme Nationalpark im Bundesstaat [[Tocantins]] un isch greßer wie zem Byschpel [[Jamaika]].

=== Klima ===
S Klima Brasilie, wu zwische 5° nerdliger un 34° sidliger Braiti lyt, isch in dr Hauptsach [[Tropen|tropisch]] mit gringe johreszytlige Schwankige vu dr Tämperature. Numen im [[Subtropen|subtropische]] Side herrscht e gmäßigter Klima. Bsundersch im Amazonasbecki git s e Hufe Niderschleg, s het aber au relativ druckeni Landstrich mit dailwys lange Deerine, vor allem im Nordoschte vum Land. In dr hechere Lage im Side schneit s au ab un zue. Im Side git s an dr Gränz zue [[Bolivien]] un [[Paraguay]] en uusdehnt Fychtbiet, s Pantanal.

<gallery>
Klima riodejaneiro.png|Rio de Janeiro
Klima belem.png| Belém
</gallery>

=== Flora un Fauna ===
No vor [[Kolumbien|Kolumbie]], [[Mexiko]] un [[Indonesien]] isch Brasilie s arterychscht Land vu dr Ärd. Entdeckt wore sin bishär unter anderem rund 55.000&nbsp;[[Samenpflanzen|Blietebflanzen]]-, iber 3000&nbsp;Sießwasserfisch-<ref>Fishbase: [http://fishbase.org/Country/CountryChecklist.php?c_code=076&vhabitat=fresh ''List of Freshwater Fishes for Brazil'']. Abgruefen am 30.&nbsp;Oktober&nbsp;2012</ref>, 921&nbsp;[[Amphibien|Amphibie]]-,<ref>[http://amphibiaweb.org/cgi-bin/amphib_query?rel-common_name=like&rel-family=equals&rel-ordr=equals&rel-isocc=like&rel-description=like&rel-distribution=like&rel-life_history=like&rel-trends_and_threats=like&rel-relation_to_humans=like&rel-comments=like&rel-submittedby=like&query_src=aw_search_index&max=200&orderbyaw=Family&where-scientific_name=&where-common_name=&where-subfamily=&where-family=any&where-ordr=any&where-isocc=Brazil&rel-species_account=matchboolean&where-species_account=&rel-declinecauses=equals&where-declinecauses=&rel-iucn=equals&where-iucn=&rel-cites=equals&where-cites=&where-submittedby= Artelischt vu dr Amphibie vu Brasilie bi Amphibiaweb]. Abgruefen am 30.&nbsp;Oktober&nbsp;2012</ref> 749&nbsp;Reptilie-<ref>[http://reptile-database.reptarium.cz/search.php?taxon=&genus=&species=&subspecies=&author=&year=&common_name=&location=brazil&holotype=&reference=&submit=Search Artelischt vu dr Reptilie vu Brasilie bi Reptile Database]. Abgruefen am 30.&nbsp;Oktober&nbsp;2012</ref> un 51&nbsp;[[Primaten]]-Arte. Wel d Waldflechi allmee verchlaineret wird, isch e hoche Aadail vu däne Dierarte in sym Bstand gefehrdet.

Dr immergrien [[Tropischer Regenwald|tropisch Rägewald]] vum Amazonasbiet isch di grescht Waldflechi uf dr Ärd, wu zämmehangt. Bishär sin dert iber 2.500 Baumarten entdeckt wore. Fascht alli vu däne bis zue 60&nbsp;m hoche Baim findet mer im vu Iberschwämmige verschonte Eté-Wald vu dr ''Terra firme'', wu 98 % vum Amazonasbiet umfasst. In däm Biet wachsen u.&nbsp;a. dr Gummibaum (''caucho''), verschideni Farb- un Edelhelzer (z.&nbsp;B. Palisander), Fruchtbaim (z.&nbsp;B. Paranussbaum) un Hailbflanze. Uffellig sin di eppe 1.000 verschidene [[Farne|Farn]]- un [[Orchideen]]arte. Näbe dr Terra firme git s d ''Várzea'', wu bi Hochwasser iberschwämmt isch. Dert wachse Jupati- un Miriti-Palme. S ''Igapó''-Biet isch dergege ständig iberschwämmt. As typischi Bflanze in diedäm Biet giltet d Açaí-Palme. Uf em Amazonas, aber vor allem uf syne Näbefliss, wachse [[Seerosen|Seerose]] mit bis zue 30 bis 40&nbsp;cm große Bliete. An dr Kischte vu Amazonie lang (mit Uusnahm vu dr aigetlige Amazonasmindig) finde si uusdehnti [[Mangrove (Ökosystem)|Mangrovewälder]], wu aber mit sechs Mangrovebaum-Arte verhältnismeßig artenarm sin.

[[Datei:Jaguar head shot.jpg|mini|Jaguar]]
Bsunders bekannt sin im gsamten Amazonasbiet vor allem [[Papageien|Babegeie]], [[Tukane|Tukan]] un [[Kolibris|Kolibri]]. S sin extrem vyl [[Insekten]]- un [[Schmetterlinge|Schmetterlingsarte]] bekannt. Greßeri Walddier sin dr [[Tapir]], s [[Pekaris|Pekari]], dr [[Jaguar]] un dr [[Puma]]. Dernäbe bevelkere chlaineri [[Wildkatze|Wildchatze]], [[Eigentliche Affen|Affe]], [[Faultier|Fuuldier]], [[Gürteltier|Girteldier]] un [[Ameisenbär|Omaisebäre]] dr Rägewald. An dr Staden un Flachgwässer läbe [[Anakondas|Anakonda]], [[Kaimane|Kaiman]] un [[Capybara|Wassersei]] (di greschte Chnagdier vu dr Wält) un anderi Suuger wie [[Riesenotter|Risenotter]], [[Amazonasdelfin|Flussdelfin]] un [[Seekühe|Seechie]] im diefere Wasser. Au ne Hufe [[Fische|Fischarte]] (rund 1.500) hän im Amazonas ihri Haimet. Dodrunter ain vu dr greschte bekannte Sießwasserfisch, dr Pirarucú wird 2&nbsp;m lang un wigt rund 100&nbsp;kg. Ussergwehlnli sin au dr [[Zitteraal|Zitterool]], wu 800-[[Volt]]-Stromschleg uusdailt, un d [[Piranhas|Piranha]].

Dr usserscht Nordoschte vu Brasilie, wu firjer au us Rägewald bstanden isch, wird mittlerwyli fascht uusschließli fir [[Zuckerrohr]]-Plantasche un dr Aaböu vu [[Baumwolle|Böuwulle]] brucht. Verainzelt findet mer no Mangroven un Palmehain.

Di typisch Vegetation vum [[Arides Klima|semiaride]] Bärg- un Hochland im Zäntrum (Cerrado) un im Nordoschte vum Land (Sertão) isch d [[Savanne]], vu [[Trockenwald|Baum-]] un [[Grassavanne]], no Nordoschte zues mit [[Strauchsavanne|Hurschtsavanne]] mit ainzelne Laubbaim. Typischi Bewohner vu däne Druckezone sin dr [[Großer Ameisenbär|Groß Omaisebär]], dr [[Mähnenwolf|Mähnewolf]], dr [[Pampashirsch]], dr [[Nandu]] un verschideni Girteldier. Dr Emas-Nationalpark, wu s au großi Raubchatze wie Jaguar un Puma, isch [[UNESCO-Welterbe|Wältnaturerb]].

Im Pantanal het s no ne greßeri Dier- un Bflanzevylfalt. Karakteristisch sin näne zahlryche Vogelarte Flachlandtapir, Sumpfhirsch, Wassersöu un Kaiman. D Sumpfregion im Mittelweschte vum Land stoht sibe Monet im Johr unter Wasser. Hecher glägeni Biet vu dr Region sin in dr Hauptsach [[Savanne]]. Wie au im Cerrado un sogar im Amazonasbiet mache sich dert Waide brait fir [[Hausrind|Rinder]] breit.

In dr kischtenoche Gebirg vum Side un Sidoschte lige d Biet, wu am dichteschte bsidlet sin. Statt em urspringlige [[Atlantischer Regenwald|atlantische Rägewald]], Läbesraum fir Affen un zahlrychi anderi Dierarte, dominiere hite [[Kaffee]]plantasche. Di urspringli Vegetation git snume no in e baar Nationalpark.

Dr Side zaigt subtropischi Vegetation. Di urspringlige Wälder (Floresta ombrófila mista) us Araukarie, wu uf e Hechi vu bis zue 40&nbsp;m chemme, sin zum große Dail zum Holz mache abgholzt wore. Hite git s in däre Regione mee Nidergrassteppe.

=== Naturschutz ===
Z Brasilie git s 62 Nationalpark (Parques Nacionais). Schutzbiet mit eme ähnlige Karakter git s unter em Name Estação Ecológica. S het au Schutzbiet vu dr Bundesstaate (Parques Estaduais) un uf Gmaiebeni. Die un anderi Flechine sin wäge ihre ekologische, wisseschaftlige, turistische un erzieherische Bedytig unter Schutz gstellt wore.

Organisatione, wu sich em Natur- un Arteschutz verschribe hän, sin<ref>[http://www.brasilien-reisen-amazonas.de/index.php/artenschutz-und-naturschutz-in-brasilien Arteschutz un Naturschutz z Brasilie] {{Webarchiv|text=Archivlink |url=http://www.brasilien-reisen-amazonas.de/index.php/artenschutz-und-naturschutz-in-brasilien |wayback=20130901172748}}</ref>:
* Instituto Onca-Pintada (IOP): brasilianischi NGO zum Schutz vum Jaguars (Jaguar Concervation Fund – JCF)
* Wal- un Delfinschutzorganisation (WDC): internationali Organisation fir dr Schutz vu Delfinen im Amazonas
* Amazonas Region Protected Areas Programm (ARPA): Schutzbietprogramm zum Erhalt vum Rägewald

=== Umwält ===
==== Rägewaldzersterig ====
Derwylscht dr atlantisch Kischterägewald scho zue rund 93 % zerstert isch un d Räscht seli fragmäntiert sin, isch dr [[Tropischer Regenwald|tropisch Rägewald]] vum Amazonasbiet ais vu dr greschte no verblibene Urwaldbiet vu dr Wält. Bis zue dr Aachumft vu dr Europäer isch er vu dr indigene Urbevelkerig extensiv gnutzt wore. Di maischte vu dr modärne Landnutzigsänderige hän dr Wärlder riisigi Schäde zuegfiegt, vor allem d Ryti fir neji landwirtschaftligi Flechine, d plantaschenartig Land- un Forschtwirtschaft, aber au Infrastrukturprojäkt wie Stroße, Minen un Großstaudämm. Nit nume dr Flechineverbruuch dur d Projäkt sälber wirke sich uus, d Stroße derfir mache d Biet au verfiegbar fir legale un illegale Holzyyschlag.

S Holz us däne Wälder wird nume zum Dail vu dr lokale Bevelkerig bruucht (z.&nbsp;B. zum Fyyren oder fir hecherwärtige Produkt, wu scho z Brasilie härgstellt wäre, wie Speerholz, Zällstoff oder Böuholz). E große Dail vum Holz wird aber international ghandlet. Z Brasilie git s rund 2.500&nbsp;Unternämme, wu tropisch Hertholz chaufen un verchaufe. Di meeschte vun ene sin uusländischi Großunternämme. E Dail Tropehelzer wie z.&nbsp;B. Mahagoni sin mittlerwyli gsetzli gschitzt, dr Handel goht aber illegal wyter.
 
No dr [[Ernährungs- und Landwirtschaftsorganisation|FAO]] sin anne 2010 no 60,1 % vu dr Landesflechi mit Urwald deckt gsi, im Verglych zue 66,9 % anne 1990 (ohni ufgforschteti Flechine). Im Zytruum 2000–2005 isch dr Urwaldverluscht bi 32.000&nbsp;km² im Johr gläge.<ref name="Waldbedeckung">{{cite web|title=Rainforest loss slows | url=http://news.mongabay.com/2010/1006-fao_forest_cover.html | format=HTML | date=2010-10-07 | publisher=mongabay.com | author=Rhett A. Butler mit Daten der FAO | accessdate=2010-07-22}}</ref> Vu dr Gsamtflechi vu dr Wälder sin in dr letschte zwanzg Johr alljohr rund 0,5 % verlore gange.

Vu 2004 (ca.&nbsp;27.000&nbsp;km² alljohr<ref name="BMZ">[http://www.bmz.de/de/publikationen/reihen/infobroschueren_flyer/infobroschueren/Materialie215_Informationsbroschuere_06_2011.pdf Informationsbroschüre „Ready for REDD“] {{Webarchiv|text=Archivlink |url=http://www.bmz.de/de/publikationen/reihen/infobroschueren_flyer/infobroschueren/Materialie215_Informationsbroschuere_06_2011.pdf |wayback=20131204054754}} (PDF; 3,1&nbsp;MB) – REDD-Aktivitäten des Bundesministeriums für wirtschaftliche Zusammenarbeit (BMZ), Stand Augschte&nbsp;2011</ref>) bis 2012 sin d Rote rugglaifig gsii. Anne 2005 sin s no offiziällen Aagabe 18.793&nbsp;km² gsii, 2006 14.039&nbsp;km². Noch em dytsche [[Bundesministerium für wirtschaftliche Zusammenarbeit und Entwicklung|BMZ]] isch d Entwaldigsrot 2012 bi rund 4.570&nbsp;km² oder 0,09 % vu dr gsamte Rägewaldflechi vu Brasilie gläge. Vu Augschte 2012 bis Juli 2013 het d Ryti aber wider uf 5.800&nbsp;km² zuegnuu.<ref>[http://www.heise.de/newsticker/meldung/Karte-zeigt-erstmals-detailliert-Entwaldung-der-Erde-2047423.html ''Karte zeigt erstmals detailliert Entwaldung der Erde'']. Heise Newsticker vum 15. Novämber 2013</ref>

Dää Rugggang vum Primärwaldverluscht fiert di brasilianisch Regierig uf d Dursetzig vu ihre Umwältstandard zrugg, Umwältschitzer sään ender d Sterki vum Real, dr brasilainische Wehrig, un Sojaprys, wu in dr letschte Johr aabegange sin, as Grind.<ref>n-tv.de: [http://www.n-tv.de/wissen/Regenwald-stirbt-langsamer-article226614.html ''Soja-Preise fallen – Regenwald stirbt langsamer''], 11.&nbsp;Augschte&nbsp;2007</ref> Zum Probläm vu dr Zersterig vu dr Rägewälder het im Jänner 2008 e Notfallkabinett vu dr Regierig iber Maßnahme berote.<ref>BBC: [http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7207803.stm ''Brazil vows to stem Amazon loss''], 24.&nbsp;Januar&nbsp;2008</ref> D Beherde zum Schutz vum Rägewald hän z kämpfe mit Gäld- un Personalmangel un au mit Korruption. Numen im Ramme vu Schutzbiet isch dr Amazonaswald relativ sicher. Anne 2002 het s wältwyt grescht Schutzbiet (Tumucumaque) vun eme tropische Rägewald im Norde vu Brasilie chenne grindet wäre.

Mitti 2008 het Brasilie ne Fond zum Schutz vum Amazonas-Rägewald in s Läbe gruefen un zum erschte Mol d Zämmehang zwische däm Schutz un dr [[Globale Erwärmung|globale Ufwermig]] akzäptiert.<ref>Umwältschutzorganisation Greenpeace</ref> D Regierig blant bis anne 2021 Inväschtitione vu mehrere Millione [[Euro]], go ne noohaltigi wirtschaftligi Grundlag fir d Amazonasbevelkerig z schaffe statt dr Ryti vum Rägewald. S Land lähnt aber e Yyflusnahm vum Uusland in sy Amazonas-Bolitik ab.<ref>BBC: {{Webarchiv|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7538480.stm |wayback=20140615024602 |text=''Brazil launches rainforest fund'' |archiv-bot=2019-11-19 14:53:33 InternetArchiveBot }}, 1.&nbsp;Augschte&nbsp;2008</ref>

Rägewaldbede sin nährstoffarm, sällewääg isch d Vegetation uf d Widerverwärtig vu dr Nähr- un Mineralstoff us dr dote Biomass aagwise. Im tropisch haißfychte Klima zersetze Mikroorganisme Laubstrai in ere seli churze Zyt un fiere si dr Bflanze wider zue. Doderby chunnt s chuum zuen ere Bodebildig. Wänn dr Wald aber ewägghaue wird un d Humusschicht ohni Schutz gege d Sunne un d Niderschleg isch, no chunnt s schnäll zuen ere Erosion vu dr Bodeschicht. Wänn greßeri Flechine grytet un d Bede erodiert sin, cha si dr Wald au mittelfrischtig nimi regereriere.

Im Stoffchraislauf vum Rägewald isch Chohlestoff bunde. Wird dr Rägewald zerstert, wird dää Chohlestoff duurhaft as Chohledioxid (CO2) und Methan (CH4) in d Atmosphäre freigsetzt, wel dr Chohlestoffghalt vu dr Sekundärflechine (Acker, Waide oder dur Erosion degradierti Bede) dytli niderer isch wie im Primärwald. Des Chohledioxid un s Methan drage zum globale Dryybhuuseffäkt by, d Dryybhuusgas, wu z Brasilie emittiert wäre, gehn zue dreiviertel uf Brandrytine vu Wälder zrugg.

==== Anderi Umwältprobläm ====
En ander Umwältprobläm isch dr Bauxit- un Golddagböu, wu d Fliss vergiftet un di lokal Bevelkerig gfehrdet. D Goldgreber (Garimpeiros) nämme zum Uuswäsche vum Gold Quäcksilber (Amalgamverfahre). Di giftige Dämpf gehn in d Luft, un s Schwärmetall versycht Gwässer, Beden un Grundwasser un verursacht dodermit schwäri Gsundhaitsschäde bi Mänschen un Dier.

Au dur d Ärdelferderig git s Probläm: anne 2000 het s im Fluss Iguaçu ne Elpescht gee. Ai Johr speter isch vor dr brasilianische Kischte di dertemol grescht Elplattform vu dr Wält gsunke un het s dertig Ekosyschtem bedroht.

Stedt z Brasilie kämpfe mit Luftverschmutzig (Smog) un Abwasserprobläm.

==== Umwältabchuu ====
Brasilie het si däne Umwältabchuu aagschlosse: [[Ramsar-Konvention]] (1971), [[CITES|Washingtoner Arteschutzabchuu CITES]] (1973), [[Biodiversitäts-Konvention]] (1992), [[Basler Konvention]] (1989), [[Montreal-Protokoll]], [[Kyoto-Protokoll]] (1997).

== Bevelkerig ==
Urspringli vier Bevelkerigsgruppe bilde di brasilianisch Bevelkerig. Si sin hite eso stark vermischlet, ass e klari Zueornig vylmol nimi meglig isch. Die Gruppe sin:
* d [[Portugal|Portugiese]], di urspringlige Kolonialischte
* d [[Afrika]]ner, wu as [[Sklaverei|Sklaven]] uf Brasilie verschaipft wore sin 
* verschiideni Yywanderergruppe, in dr Hauptsach vu [[Europa]] ([[Italien]]er, [[Deutsche|Dytsche]], [[Spanien|Spanier]], [[Polen]] un [[Ukraine]]r) un [[Asien|Asie]] ([[Japan]]er, [[Korea]]ner, [[Libanon|Libanesen]] un [[Syrien|Syrer]]), wu si syt dr Mitti vum 19. Johrhundert z Brasilien aagsidlet hän. Syter anne 1818 sin iber 300.000 Dytschi yygwanderet, in dr Hauptsach in dr Side vum Land; in dr Staate [[Paraná (Bundesstaat)|Paraná]], [[Rio Grande do Sul]] un [[Santa Catarina]] stamme hite ca. 40 % vu dr Bevelkerig vu Dytschland. E großi japanisch Bevelkerigsgruppe läbt z Brasilie (vor allem z São Paulo), derzue e Huffe Polen un Ukrainer (in dr Hauptsach z [[Paraná (Bundesstaat)|Paraná]]).
* yyhaimischi Volksgruppe vu dr [[Tupi-Sprache|Tupi]]- un [[Guaraní (Sprache)|Guarani]]-Sprochfamilie (200 ethnischi Gruppe mit insgsamt rund 500.000 Mitglider). Eppe zwelf Brozänt vu dr Flechi vu Brasilie (zum greschte Dail z Amazonie) isch fir Indianer reserviert.<ref name="Gawora">Dieter Gawora, Maria Helena de Souza Ide, Romulo Soares Barbosa (Hrsg.), Mirja Annawald (Übers.): ''Traditionelle Völker und Gemeinschaften in Brasilien.'' Lateinamerika-Dokumentationsstelle. Kassel University Press, Kassel 2011.</ref>

Noch ere Erhebig vum Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística (IBGE) anne 2005 sääne si rund 49,9 % vu dr Brasilianer sälber as Wyssi, 43,2 % as Mischling (''pardo''), 6,3 % as Schwarzi, 0,7 % as Geeli oder Indigeni. Dr grescht Dail vu dr afrobrasilianische Bevelkerig läbt im Nordoschte.

=== Religione ===
Noch em Zensus vu anne 2010<ref name="census2010">Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística: ''[ftp://ftp.ibge.gov.br/Censos/Censo_Demografico_2010/Caracteristicas_Gerais_Religiao_Deficiencia/tab1_4.pdf Censo Demográfico 2010] (Zensus 2010, PDF, portugiesisch).</ref> bekänne si 64,6 % vu dr Bevelkerig zue dr [[Römisch-katholische Kirche in Brasilien|remisch-katholische Chilche]]. Dää Aadail goht syt Johre allmee zruck: anne 1960 isch er no bi 91 % gläge, 1985 bi 83 % un 2000<ref>Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística: ''{{Webarchiv|url=http://www.ibge.gov.br/home/estatistica/populacao/censo2000/populacao/censo2000_populacao.pdf |wayback=20150924102740 |text=Censo Demográfico 2000 |archiv-bot=2019-11-02 09:52:32 InternetArchiveBot }} (Zensus 2000, PDF, portugiesisch; 12,8&nbsp;MB)</ref> nume no bi 73,6 %. Dail vum brasilianische Katholizismus zaige starki Yyfliss vu afrobrasilianische Traditione.

22,2 % vu dr Bevelkerig sin [[Protestantismus|Proteschtante]]. Die Konfession isch syt em 19.&nbsp;Johrhundert mit dytsche Yywandere in s Land chuu. Im 20.&nbsp;Johrhundert hän aber vor allem nordamerikanischi Missionschilche Erfolg ghaa, syt uugfehr 1960 het s e starki Zuenahm vu proteschtantische Freichilche gee. Hite git s 35.000&nbsp;Freichilche z Brasilie. 2,0 % sin Aahänger vum [[Spiritismus]], 0,3 % hän si zue afro-brasilianische Religione wie Candomblé un Umbanda bekännt.

Derzue git s fascht 1.400.000&nbsp;[[Zeugen Jehovas|Zyge vu Jehova]], rund 225.000&nbsp;[[Mormonen|Mormone]], 245.000&nbsp;[[Buddhismus|Buddhischte]], zmaischt Noochuu vu japanische Yywanderer, 107.000&nbsp;[[Judentum|Jude]], iber 35.000&nbsp;[[Islam|Muslim]], zmaischt Noochuu vu syrisch-libanesische Yywanderer, un iber 5.500&nbsp;[[Hinduismus|Hindu]]. 8,0 % hän erklert, ass si kaire Religion aaghere.

== Gschicht ==
=== Indianischi Kulture ===
[[Datei:Brazil 16thc tupinamba.gif|thumb|Danz vu dr Tupinamba, us Hans Staden ''Warhaftige Historia'' (1557)]]
[[Datei:Nau de Pedro Álvares Cabral.jpg|miniatur|Schiff vum Pedro Alvares Cabral, Zaichnig um 1565]]
[[Datei:Brazil 16thc map.jpg|miniatur|Charte vu Brasilie, um 1519]]
[[Datei:Bahía, 1625, por João Teixeira Albernaz, plataforma de D. Manuel de Meneses.jpg|miniatur|Bahía, 1625]]
[[Datei:Dutch Brazil 1630-1654 map.svg|miniatur|Charte vu Niderländisch-Brasilie]]
[[Datei:Rio de Janeiro 1711.gif|miniatur|Rio de Janeiro, 1711]]
[[Datei:024debret.jpg|mini|Sklaverei z Brasilie, Gmälde vum Jean-Baptiste Debret]]
Di eltschte Spurre vu mänschligem Läbe sin in dr Caverna da Pedra Pintada im Bundesstaat [[Piauí]] gfunde wore. Di eltschte datierte Fund stammen us dr Zyt um 11.700 [[Before Present|BP]]. Um 7580 BP isch dert Keramik brucht wore (Paituna-Phase). Au d Itaparica-Phase zellt zue dr eltschte Kulture, am Abrigo do Sol in Mato Grosso do Sul sin ähnli alti Spuren us dr Zyt zwische 11.500 un 6.000 BP (Dourado-Tradition) gfunde wore. Skelettfund belegen, ass d Kischtebiet vum hitige Brasilien um 8.000 v. Chr. bewohnt gsii sin. D Nutzig vu Nussbaim losst si bis 8500 v. Chr. z Amazonie zruggverfolge, ächti Landwirtschaft het zwische 6000 und 2700 v. Chr. yygsetzt – do isch no Vyl nit klar. Vylmol isch dur Brand s Wachstum vu bstimmte Pflanze, wu Nahrig gliferet hän, gferderet wore, wie zem Byschpel Palme, e Prozäss, wu speteschtens im 4. oder 3. vorchrischtlige Johrdöusert noowysbar isch. Derzue sin d Bewirtschaftig vu Gärte chuu un ass allmee Gruppe sässhaft wore sin. Im 2. Johrhundert n. Chr. mueß d Bodenutzig arg intensiv gsii syy, dodruf wyst d sognännt ''Amazonian Dark Earth'' hii.

Di frieje Bewohner hän dur s Setze vu bstimmte Pflanzenarten un dur Bodeverbesserig s Ekosischtem vum Amazonasbecki grundlegend veränderet. Au ihri Sidlig– wie zem Byschpel uf dr riisige Flussinsle Marajó – sin greßer gsii wie lang aagnuu. E Huffe Gruppe hän sognännti Mound böue, wu an dr Kischte vu Brasilie ''sambaquis'' gnännt wäre, wänn si us Muschle böue sin. Vylmol sin s Grabbiel gsii, anderi en Art zeremoniälli Zäntren oder Residänze. Dr Mound-Kompläx vu Ibibate im bolivianischen Amazonie umfasst 11 ha, uf Marajo sin ellai 40 Mound gfunde wore.<ref>Zämmefassig zue dr Kulture vum Amazonasbiet vgl. Clark L. Erickson: ''Amazonia - The Historical Ecology of a Domesticated Landscape'', in: Helaine Silverman, William Isbell (Hrsg.): ''Handbook of South American Archaeology'', Springer, 2008, S. 157–183 und daselbst: José R. Oliver: ''The Archaeology of Agriculture in Ancient Amazonia'', S. 185–216.</ref>

In dr Provinz Mato Grosso sin e Huffe blanti Ort fgunde wore, wu Fischzucht un Landwirtschaft bis in d Zyt um 1500 bedribe woren isch. Di bis zue 60 ha große Stedt sin dur e Stroßenetz mitenander verbunde gsii – drotz ass in dr maischte Biet s Kanu s Furtbewegigsmittel gsii isch –, s sin Dämm un chintligi Weier gfunde wore. Wie an vyl Stelle vu Amerika sin d Mänschen am Xingu wahrschyns Opfer vu Epidemie wore, vor allem vu dr Schwarze Blootere.<ref>BBC News: [http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/7586860.stm ''‘Lost towns’ discovered in Amazon''], 28.&nbsp;Augschte&nbsp;2008</ref>

=== Portugiesischi Kolonialzyt ===
Scho anne 1494 hän [[Portugal]] un [[Spanien|Spanie]] d Ufdailig vu Sidamerika im [[Vertrag von Tordesillas|Verdrag vu Tordesillas]] bschlosse. Do isch din unter dr Vermittlig vum Papscht [[Alexander VI.]] e Drännig vu dr Inträssessphäre feschtgschribe wore. Doderdur isch di ganz Weschtkischte spanischi Kolony wore, un di (zue däm Zytpunkt no allgmain uubekannte) Kischtenabschnitt vum hitige Brasilie portugiesischi. Am 22. April 1500 isch dr portugiesisch Seefahrer Pedro Alvares Cabral bim hitige Porto Seguro (im Side vum Bundesstaat Bahia) glandet un het s Land fir di portugiesisch Chrone in Bsitz gnuu. D Zyt vu 1500 bis 1530 isch bregt gsii vum Duschhandel nmit dr Yyhaimische.<ref>Alexander Marchant: ''From Barter To Slavery. The Economic Relations of Portuguese and Indians in the Settlement of Brazil 1500-1580.'' Gloucester 1966, S. 13.</ref> Wel d Franzosen aber gege dr Verdrag vu Tordesillas sälber au mit dr Indio Duschgschäft fir Rotholz aagfange hän, het di portugiesisch Chrone bschlosse, europäischi Sidler uf Brasilie z schicke.<ref>Urs Höner: ''Die Versklavung der brasilianischen Indianer. Der Arbeitsmarkt in portugiesisch Amerika im XVI. Jahrhundert.'' Zürich 1980, S. 29.</ref>

Anne 1549 isch s hitig wurde Salvador da Bahia (''São Salvador da Bahía de Todos os Santos'') zue dr Hauptstadt ernännt wore. Ab 1530 sin Indio us em Landesinneren an d Kischte brocht wore, wu as [[Sklaverei|Sklaven]] uf dr [[Zuckerrohr]]plantasche im Nordoschte hän mieße schaffe.<ref>Georg Thomas: ''Die portugiesische Indianerpolitik in Brasilien, 1500-1640.'' Berlin 1968, S. 28–29.</ref> Wäg dr herte Arbet, dr Verfolgig un dr Aafelligkait fir europäischi Chrankete, sin e Huffe vun ene gstorbe. D Kolonialherre hän derno versuecht, di verloregangen Arbetchraft dur Sklaven us Afrika z ersetze. Bis anne 1580 hän d Portugiese s ganz Land faktisch unter ihri Kontroll brocht.

Anne 1629 hän si d [[Niederlande|Niderländer]] in dr Nechi vum htige Recife nidergloo un 1637 unter dr Fierig vum Johann Moritz vu Nassau-Siegen die Aaböubiet eroberet, wu derno nomol churz ufbliet sin. Bis 1654 isch dr Nordoschte, v. a. s Biet um Pernambuco, unter niderländischer Kontroll gstande. In dr Schlacht vu Guararapes sin di niderländische Druppe im nämlige Johr gschlaa un wider verdribe wore.

Rychi [[Barock]]stedt hän si im 17. Johrhundert entwicklet, wu Bandeirantes-Expeditione s Hinterland uugchundschafte hän un näben andere Bodeschetz au [[Gold]] un [[Diamant]] entdeckt hän. Im nämlige Johrhundert hän entflocheni Sklaven aifachi Sidlige ufböue, sognännti Quilombo. Wu in dr Quilombo Ufständ gege d Unterdruckig vu dr Schwarzen uusbroche sin, het mer bis 1699 alli Sidlige wider zerstert. Anne 1763 isch [[Rio de Janeiro]] d Hauptstadt wore, wel si s wirtschaftli Zäntrum vum in Side verlageret het. 25 Johr speter het dr Offizier un Zahndokter Tiradentes en Ufstand aagfeiert, wu aber nidergschlaa woren isch. Anne 1792 isch dr hitig Nationalheld vu Brasilie hiigrichtet wore. Glychzytig het e Konflikt mit [[Spanien]] aagfange, wel d Bandeirantes-Expeditione d Weschtgränze vu Brasilie gege d Veryybarige verschobe hän.

=== Chenig- un Chaiserrych Brasilie ===
[[Datei:DpedroI-brasil-full.jpg|mini|hochkant|Pedro I. vu Brasilie]]
Anne 1807 sin [[Frankreich|franzesischi]] Druppe vum [[Napoleon Bonaparte]] z Portugal yygfalle. Dodruf isch dr portugiesisch Chenig [[Johann VI. (Portugal)|João VI.]] unter britischem Schutz uf Brasilie gflichtet, zerscht uf Bahia, speter uf Rio de Janeiro, un het dr bis dert strikt verbotten Uuslandshandel erlaubt. Mit dr Ibersidlig vum Chenig un em gsamt Hofstaat het Brasilie dr Status vun eme glychbrächtige Mitglid vum Mueterland iberchuu, un d Hauptstadt Rio de Janeiro isch faktisch s Zäntrum vum domolige portugiesische Wältrych mit Uusnahm vum franzesisch bsetzte Portugal gsii. Uf em [[Wiener Kongress]] 1815 isch Brasilie mit Portugal glychgstellt gsii.

Noch em Abzug vu dr franzesische Druppe vu Portugal het dr Chenig João VI. 1821 gege sy Wille wider uf Portugal mieße retuurchehre go sy Droonaaspruch z sichere. Är het d Herrschaft iber Brasilie sym Suhn [[Peter I. (Brasilien)|Pedro]] iberloo. Dr Pedro I. het am 7. Septämber 1822 z São Paulo d Unabhängigkait vu Brasilie vu Portugal verchindet un het si am 22. Septämber zum erschte brasilianische Chaiser gmacht. Anne 1828, no drei Chriegsjohr gegen [[Argentinien|Argentinie]], het si d Provinz [[Uruguay]] glest un d Unabhängigkait vu Brasilie verchindet. Drei Johr speter isch s zum e Militerufstand chuu, wäge däm het dr Chaiser Pedro I. abdankt un d Herrschaft uf sy fimfjehrige suhn [[Peter II. (Brasilien)|Pedro II.]] iberdrait. Är sälber isch retuur gangen uf Portugal un het dert as portugiesische Chenig Pedro IV. s Erb vu sym Vater aadrätte.

E Zuesatzpunkt vu dr 1822 gschaffene Verfassig het no am Dag vu dr Abdankig vum Pedro I. e baar Reforme megli gmacht. Zem Byschpel nisch d Yysetzig vu aim ainzige Regänt bschlosse wore. In dr Farrape-Revolution 1835 het si d Provinz [[Rio Grande do Sul]] as ''Republik Piratini'' abgspalte, isch aber noch eme zehjehrige Chrieg mit dr Regierigsdruppe wider in s Chaiserrych yyglideret wore. In dr Regäntezyt het s no ne Raie vu wytere Ufständ im Norden un Nordoschte gee, wu relativ schnäll nidergschlaa wore sin un vor elm e Huffen Arme s Läbe gchoschtet hän.

Mit dr Grindig vu dr erschte Kolony São Leopoldo z [[Rio Grande do Sul]] het anne 1824 di dytsch Yywanderig uf Brasilien aagfange.

=== s Zwait Chaiserrych Brasilie ===
[[Datei:Pedro II of Brazil 1887.jpg|mini|hochkant|Pedro II. vu Brasilie]]
Anne 1840, also no vor syre Volljehrigkait, isch dr Pedro II. zum Chaiser gchrent wore. Anne 1864 het [[Paraguay]] Brasilie dr Chrieg erklert. No fimf Johr hän Brasilien, Uruguay un Argentinie d Druppe vu Paraguay im bluetigschte Chrieg vu dr latynamerikanische Gschicht bsigt. Drotz ass d Chriegsjohr em Land zuegsetzt ghaa hän, het Brasilie wäg em Kautschukboom e gueti wirschaftligi Entwicklig erläbt. Brasilie het s Monopol uf Kautschuk ghaa un het wäge däm mit em Export vu sällem gueti Yynahme ghaa.

D [[Sklaverei]] isch anne 1888 vu dr [[Isabella von Brasilien|Chronprinzässi Isabella]], ere Dochter vum Pedro II., mit em „Guldine Gsetz“ (Lei Áurea) offiziäll abgschafft wore. Drotz ass d Sklaverei scho syter anne 1853 gächtet woren isch, het s Verbot zue Ufständ vu Großgrundbsitzer un dr Armee gfiert. S Militer het si derno an d Macht [[Putsch|butscht]]. Dr Chaiserr isch derno am 15. Novämber 1889 in s Exil uf [[Paris]] gange un het dr Wäg frei gmacht fir di erscht Republik.

=== Republik un Oligarchy ===
Di erscht brasilianisch Republik mit ere [[Föderalismus|federative]] Verfassig isch am 24. Februar 1891 vum Marschall Manuel Deodoro da Fonseca as ''Verainigti Staate vu Brasilie'' (''República dos Estados Unidos do Brasil'') uusgrieft wore. In dr Zyt derno het si ne [[Oligarchie|oligarchisch]] Sischtem etabliert. Dr Wohlstand isch gsicheret gsii dur di groß [[Kaffee]]-Noofrog un d Wirtschaft het si uf dä Zwyg kunzäntriert. In dr [[Erster Weltkrieg|Erscht Wältchrieg]] isch Brasilien offiziäll uf dr Syte vu dr Alliierte gege Dytschland yydrätte, het aber nit aktiv mitgmacht. In dr Chriegsjohr isch d Noofrog no Kaffee stark zruckgange. In dr 1920er Johr hän großi Dail vu dr Bevelkerig en Änd vu dr Oligarchy gforderet.

=== Ära Getúlio Vargas un d Zyt derno ===
[[Datei:Revolução_de_1930.jpg|mini|dr Getúlio Vargas in dr Zyt vu dr Revolution vu 1930]]
Wu anne 1930 d Kaffeebryys nomol yybroche sin, het dr Getúlio Vargas, dr „Vater vu dr Arme“, ne Ufstand aagfiert un isch eso Bresidänt wore. In dr erschte Monet vu syre Regierigszyt isch d Wirtschaft vu Brasilie dytli gwachse. Anne 1937 isch d Herrschaft vum Vargas as „Diktator, wu s guet maint“ feschtgschribe wore, 1942 het er uf Druck vu dr USA dr Chrieg gege d Achsemächt erklert. Är het e 25.000 Mann stark Kontingänt (Força Expedicionária Brasileira) uf Italie gschickt, wu unter anderem in dr Schlacht um Monte Cassino yygsetzt woren isch. Noch em Änd vum [[Zweiter Weltkrieg|Zweete Wältchrieg]] isch dr Vargas vu dr Armee abgsetzt wore.

Scho fimf Johr speter isch er vum Volk wider zum Bresidänt gwehlt wore. Wel si d USA gege di [[Sozialismus|sozialistisch]] Bolitik vu Brasilie gstellt hän un derno di Rächte un d Armee em Vargas sy Ruckdritt gforderet hän, het er si anne 1954 umbrocht. Em Vargas sy Noofolger Juscelino Kubitschek het mit Hilf vu dr Partido Trabalhista Brasileiro (PTB) fir neji, uusländischi Inveschtore gsorgt, wu di di brasilianisch Wirtschaft in dr spote 1950er Johr aadribe hän. Anne 1960 isch derno dr Jânio da Silva Quadros zum Bresidänt gwehlt wore. No sym Amtsaadritt 1961 het er versuecht, d Abhängigkait vu dr USA z lesen un dr defizitär Staatshuushalt z konsolidiere. No nume wenig Monet im Amt isch er wider zruckdrätte, sy Noofolger isch dr Vize-Bresidänt João Goulart wore, churz nodäm di nei Hauptstadt [[Brasília]] no drei Johr Böuzyt yygweit woren isch. Au dr Goulart isch in dr Bevelkerig nit unumstritte gsii, sy Amtszyt isch bregt sii vun ere galoppierende Inflation un ere Polarisierig zwisch em linken un em rächte Lager.

=== Militerdiktatur ===
Anne 1964 het s Militer butscht un dr João Goulart abgsetzt. S nei Reschiim unter em Marschall Humberto Castelo Branco het di link Opposition unterdruckt un rund 300 Persone di bolitische Rächt entzoge. E 1965 verabschidet Gsetz het di burgerlige Freihaite yygschränkt, het dr Nationalregierung wyteri Machtbefugnis zuegsproche un d Wahl vum Bresidänt un em Vizebresidänt dur dr Kongräss bstimmt.

Dr ehmolig Chriegsminischter Marschall Artur da Costa e Silva, Kandidat vu dr Regierigsbartei ARENA (Aliança Renovadora Nacional; alemannisch: Allianz fir di national Erneierig) isch anne 1966 zum Bresidänt gwehlt wore. Di Brasilianisch Demokratisch Bewegig (MDB, Movimento Democrático Brasileiro), di ainzig legal Oppositionsbartei, het si us Brotescht gwaigeret, e Kandidat fir d Wahl ufzstelle, wel d Regierig alli Gegekandidate, wu mer het chenne ärnscht nee, nit zuegloo het. Anne 1966 het d ARENA au d National- un Barlemäntswahle gwunne. S Johr 1968 het Studänteuurueje un Straik brocht. S Militerreschiim het mit bolitische Syyferigsaktione un Zänsur reagiert. Im Augschte 1969 isch dr Costa entmachtet wore. S Militer het dr Gäneral Emílio Garrastazu Médici zue sym Noofolger bstimmt un dr Kongräss het e zum Bresidänt gwehlt. Unter em Médici sin d Repressione versterkt wore un doderur hän di revolutionere Aktivitete zuegnuu. Dr remisch-katholisch Klerus het allmee sy kritischi Stimm ghobe un het d Bedingige vu dr arme Bevelkerig aaprangeret.

Anne 1974 isch dr Gäneral Ernesto Geisel zum brasilianische Bresidänt gwehlt wore. Wäg dr relative bolitische Stabilitet un dr Ferderig vu dr Induschtry isch d Zyt vu dr Militermachthaber au ne Zyt vum Wirtschaftsboom gsii; e Huffe Inveschtore – au vu Dytschland – hän in dr 1970er Johr z Brasilien inveschtiert. Mer het gsait, ass São Paulo in sällere Zyt di „grescht dytsch Induschtrystadt usserhalb vu Dytschland“ gsii sei.

Unter em Geisel un sym Noofolger, em João Baptista de Oliveira Figueiredo (Bresidänt vu 1979 bis 1985), het d Militerjunta d Repressione allmee abgschwecht un schließlig anne 1985 freji Wahle zuegloo.

=== Demokraty ===
Dr Wahlsiig vum Tancredo Neves gege dr João Figueiredo 1985 het s Änd vu dr 21-jehrige brasilianische Militerdiktatur markiert. Dr Tancredo Neves isch 1985 unter bis hite nit gchlerte Umständ no vir sym Amstaadritt gstorbe, statt ihm isch dr José Sarney Bresidänt wore, wu bi dr Wahl as Vizebresidänt aagchindet woren isch. Im nämlige Johr isch s Wahlrächt fir Analphabeten yygfiert wore. Anne 1988 isch e neji Verfassig verabschidet wore, wu d Sozialuusgabe din hecher aagsetzt wore sin, wu s aber kai Landreform un kai Schutz vu dr indigene Bevelkerig din ghaa het. D Inflation isch in däne Johr bi bis zue 1000 % gläge. Am 26. April 1991 isch Mercosur (portugiesisch Mercosul) grindet wore, e gmainsame Binnemärt vu Brasilie zämme mit [[Argentinien|Argentinie]], [[Paraguay]] un [[Uruguay]] mit iber 230 Millionen Yywohner.

Anne 1988 isch dr Gwerkschafter un Umweltschitzer Chico Mendes umbrocht wore, ai Johr speter isch en erschte Umwältschutzplan bschlosse wore. Im Johr 1992 het dr UN-Umwältgipfel z [[Rio de Janeiro]] stattgfunde.

Dr Bresidänt Fernando Collor de Mello isch 1992 no Korruptionsvorwirf vu sym Amt zruckdrätte. Anne 1993 het si d Bevelkerig in eme Referändum aidytig gege d Wideryyfierig vu dr Monarchy uusgsproche.

Mit dr unter em Fernando Henrique Cardoso bschlossene Wehrigsreform 1994 un dr neie Wehrig Plano Real het d Hyperinflation vorerscht chenne aaghalte wäre. Go dr Huushalt saniere het s Barlemänt d Privatisierig vu Staatsmonopol bschlosse, ainewäg isch d Staatsverschuldig unter em Cardosos vu 28,1 % uf 55,5 % vum Bruttoinlandsprodukt aagstige.<ref>Geisa Maria Rocha: ''Celso Furtado and the Resumption of Construction in Brazil: Structuralism as an Alternative to Neoliberalism.'' In: ''Latin American Perspectives.'' Vol. 34, No. 5, Brazil under Cardoso (Sep., 2007), S. 132–159, S. 139.</ref>

Vu 2003 bis 2011 isch dr [[Luiz Inácio Lula da Silva]] vu dr Arbaiterbartei Partido dos Trabalhadores (PT) Bresidänt vu Brasilie gsii. Är het er Verringerig vu dr Staatsverschuldig priorisiert, aber au soziali Programm wie „Null Hunger“ (Fome Zero) un ''Bolsa Família'' umgsetzt. Anne 2004 het Brasilie zem erschte Mol in syre Gschicht UN-Fridesdruppen aagfiert, s Militär het 1.470 Soldaten uf [[Haiti]] gschickt.

Anne 2011 isch d [[Dilma Rousseff]] as erschti Frau Bresidänti vu Brasilie wore. Im Juni 2013 sin alndeswyti Brotescht gege d Uusdragig vu dr [[Fußballweltmeisterschaft 2014|Fueßballwaltmaischterschaft 2014]], Korruption un soziali Missständ uusbroche.

== Verwaltigsgliderig ==
[[Datei:Brazil, administrative divisions (regions+states) - de - colored.svg|miniatur|Bundesstaate vu Brasilie]]
Brasilien isch in 26 [[Gliedstaat|Bundesstaaten]] un ai Bundesdistrikt (Distrito Federal do Brasil) glideret, wu statistisch zue fimf Regione zämmegfasst sin. D Staate hän anne 2010 insgsamt 5565 Gmaine umfasst.

{| class="wikitable sortable" style="text-align:right"
|-
! Region !! Bundesstaat !! Hauptstadt !! Yywohner<ref name="Volkszählung2010">{{Webarchiv|url=http://www.ibge.gov.br/home/estatistica/populacao/censo2010/tabelas_pdf/Brasil_tab_1_4.pdf |wayback=20150924115400 |text=Ergebnis vu dr Volkszellig vum 1. Aug. 2010 |archiv-bot=2019-11-02 09:52:32 InternetArchiveBot }} (PDF; 74&nbsp;kB) Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística, abgruefen am 22. Septämber 2013.</ref> !! Flechi !! Gmaine<ref name="Gemeindestatistik">{{Webarchiv|url=http://www.ibge.gov.br/home/estatistica/populacao/censo2010/tabelas_pdf/Brasil_tab_1_1.pdf |wayback=20140411185329 |text=Vereffentlichung vu dr Ergebnis vu dr Volkszellig vum 1. Aug. 2010 |archiv-bot=2019-11-02 09:52:32 InternetArchiveBot }} (PDF; 55&nbsp;kB) Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística, abgruefen am 22. Septämber 2013.</ref>
|-
| rowspan="8" style="text-align:left"| Norde ''(Região Norte)''
|-
| style="text-align:left"|{{BR-RO}} || style="text-align:left"|[[Porto Velho]] || {{nts|1.562.409}} || {{nts|238.512,8}} km² || {{nts|52}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-AC}} || style="text-align:left"|[[Rio Branco]] || {{nts|733.559}} || {{nts|153.149,9}} km² || {{nts|22}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-AM}} || style="text-align:left"|[[Manaus]] || {{nts|3.483.985}} || {{nts|1.577.820,2}} km² || {{nts|62}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-RR}} || style="text-align:left"|[[Boa Vista (Roraima)|Boa Vista]] || {{nts|450.479}} || {{nts|225.116,2}} km² || {{nts|15}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-PA}} || style="text-align:left"|[[Belém (Pará)|Belém]] || {{nts|7.581.051}} || {{nts|1.253.164,5}} km² || {{nts|143}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-AP}} || style="text-align:left"|[[Macapá]] || {{nts|669.526}} || {{nts|143.453,7}} km² || {{nts|16}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-TO}} || style="text-align:left"|[[Palmas]] || {{nts|1.383.445}} || {{nts|277.620,9}} km² || {{nts|139}}
|-
| rowspan="10" style="text-align:left"| Nordoschte ''(Região Nordeste)''
|-
| style="text-align:left"|{{BR-MA}} || style="text-align:left"|[[São Luís]] || {{nts|6.574.789}} || {{nts|331.983,3}} km² || {{nts|217}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-PI}} || style="text-align:left"|[[Teresina]] || {{nts|3.118.360}} || {{nts|252.378,6}} km² || {{nts|224}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-CE}} || style="text-align:left"|[[Fortaleza]] || {{nts|8.452.381}} || {{nts|146.348,3}} km² || {{nts|184}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-RN}} || style="text-align:left"|[[Natal (Brasilien)|Natal]] || {{nts|3.168.027}} || {{nts|53.806,8}} km² || {{nts|167}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-PB}} || style="text-align:left"|[[João Pessoa]] || {{nts|3.766.528}} || {{nts|56.489,8}} km² || {{nts|223}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-PE}} || style="text-align:left"|[[Recife]] || {{nts|8.796.448}} || {{nts|98.937,8}} km² || {{nts|185}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-AL}} || style="text-align:left"|[[Maceió]] || {{nts|3.120.494}} || {{nts|27.767,7}} km² || {{nts|102}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-SE}} || style="text-align:left"|[[Aracaju]] || {{nts|2.068.017}} || {{nts|22.050,3}} km² || {{nts|75}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-BA}} || style="text-align:left"|[[Salvador da Bahia]] || {{nts|14.016.906}} || {{nts|567.295,5}} km² || {{nts|417}}
|-
| rowspan="5" style="text-align:left"| Sidoschte ''(Região Sudeste)''
|-
| style="text-align:left"|{{BR-MG}} || style="text-align:left"|[[Belo Horizonte]] || {{nts|19.597.330}} || {{nts|588.383,6}} km² || {{nts|853}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-ES}} || style="text-align:left"|[[Vitória]] || {{nts|3.514.952}} || {{nts|46.184,1}} km² || {{nts|78}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-RJ}} || style="text-align:left"|[[Rio de Janeiro]] || {{nts|15.989.929}} || {{nts|43.909,7}} km² || {{nts|92}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-SP}} || style="text-align:left"|[[São Paulo]] || {{nts|41.262.199}} || {{nts|248.808,8}} km² || {{nts|645}}
|-
| rowspan="4" style="text-align:left"| Side ''(Região Sul)''
|-
| style="text-align:left"|{{BR-PR}} || style="text-align:left"|[[Curitiba]] || {{nts|10.444.526}} || {{nts|199.709,1}} km² || {{nts|399}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-SC}} || style="text-align:left"|[[Florianópolis]] || {{nts|6.248.436}} || {{nts|95.442,9}} km² || {{nts|293}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-RS}} || style="text-align:left"|[[Porto Alegre]] || {{nts|10.693.929}} || {{nts|281.370,0}} km² || {{nts|496}}
|-
| rowspan="5" style="text-align:left"| Mittelweschte ''(Região Centro-Oeste)''
|-
| style="text-align:left"|{{BR-MS}} || style="text-align:left"|[[Campo Grande]] || {{nts|2.449.024}} || {{nts|358.158,7}} km² || {{nts|78}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-MT}} || style="text-align:left"|[[Cuiabá]] || {{nts|3.035.122}} || {{nts|906.806,9}} km² || {{nts|141}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-GO}} || style="text-align:left"|[[Goiânia]] || {{nts|6.003.788}} || {{nts|340.086,7}} km² || {{nts|246}}
|-
| style="text-align:left"|{{BR-DF}} || style="text-align:left"|[[Brasília]] || {{nts|2.570.160}} || {{nts|5.789,2}} km² || {{nts|1}}
|}

== Bilder ==
<gallery>
Image:Esplanada dos Ministérios, Brasília DF 04 2006 (modificada).jpg|[[Brasília]]
Image:Climate in Southern Brazil.jpg|[[Curitiba]]
Image:Ponte Hercílio Luz Florianopolis-edit.jpg|[[Florianópolis]]
Image:Caminhada com Maria.JPG|[[Fortaleza]]
Image:Goiania-vaca-brava.jpg|[[Goiânia]]
Image:Maceio02.jpg|[[Maceió]]
Image:Natal-Praia-do-Meio-Santos-Reis.jpg|[[Natal]]
Image:Porto601737 89.jpg|[[Porto Alegre]]
Image:Boa viagem.jpg|[[Recife]]
Image:Rio Corcovado Pain de Sucre.jpg|[[Rio de Janeiro]]
Image:Salvador BA.jpg|[[Salvador]]
Image:Jansen lagoon.jpg|[[São Luis]]
Image:Jardim Paulistano2.jpg|[[São Paulo]]</gallery>

== Literatur ==
* Ursula Prutsch/Enrique Rodrigues-Moura: ''Brasilien: eine Kulturgeschichte''. Transcript, Bielefeld 2013, ISBN 978-3-8376-2391-8.
* Moritz Lamberg: ''Brasilien: Land und Leute.'' Salzwasser Verlag, Paderborn, 2011, ISBN 978-3-86195-995-3.
* Alzamora, Geane; Gambarato, Renira & Malaguti, Simone (Hrsg.): Kulturdialoge Brasilien-Deutschland: Design, Film, Literatur, Medien. Berlin: Ed. Tranvía, Verl. Frey. 2008, ISBN 978-3-938944-19-6.
* Uwe Holtz (Hrsg.): ''Brasilien. Eine historisch-politische Landeskunde''. Schöningh, Paderborn 1981, ISBN 3-506-15507-5.
* Dietrich Briesemeister, Gerd Kohlhepp, Ray-Güde Mertin, Hartmut Sangmeister, Achim Schrader (Hrsg.): ''Brasilien heute. Politik – Wirtschaft – Kultur.'' Biblioteca Iberoamericana 53. Vervuert, Frankfurt am Main 1994, ISBN 3-89354-553-0.
* Walther L. Bernecker, Horst Pietschmann, Rüdiger Zoller: ''Eine kleine Geschichte Brasiliens''. Suhrkamp, Frankfurt am Main 2000.
* Alfredo Pinto Escoval: ''Brasilien''. In Wolfgang Gieler (Hrsg.): ''Handbuch der Ausländer- und Zuwanderungspolitik. Von Afghanistan bis Zypern''. Bonn 2006, ISBN 3-8258-6444-8.
* Maik Sadzio: ''Kulturenwende - Transkulturelle und transreligiöse Identitäten. Auswertung einer empirischen Studie unter pädagogischen MultiplikatorInnen in Belém-Pará/Brasilien, 2010. ISBN 978-3-8391-5006-1''
* Martin Coy, Florian Geipel: ''Staudämme in Brasilien.'' Geographische Rundschau 56(12), S. 28 – 35 (2004), {{ISSN|0016-7460}}
* Rosine de Dijn: ''Das Schicksalsschiff - Rio de Janeiro - Lissabon - New York 1942'', DVA, München 2009 ISBN 978-3-421-04350-4
* Christian Haußer. ''Auf dem Weg der Zivilisation. Geschichte und Konzepte gesellschaftlicher Entwicklung in Brasilien (1808–1871)''. Stuttgart, Franz Steiner Verlag, 2009 (Beiträge zur Europäischen Überseegeschichte, 96).

== Weblink ==
{{commonscat|Brazil|Brasilien}}
* {{GIGAGEO|RD04.13}}
* Offiziälli brasilianischi Portal (port.):
** [http://www.brasil.gov.br/ Regierig]
** [http://www.presidencia.gov.br/ Bresidänt]
** [http://www.camara.gov.br/ Abgordnetechammere]
** [https://web.archive.org/web/20140615162624/http://www.senado.gov.br/ Senat]
* [https://web.archive.org/web/20140704205823/http://www.brasilturismo.com/ Brasilie – Turismusamt]
* [http://www.diplo.de/Brasilien Länderinformatione] vum Uuswärtigen Amt
* [https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Internationales/Land/Amerika/Brasilien.html Länderprofil] vum Statistische Bundesamt
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/br.html CIA Factbook – Brazil] – Länderinformatione vu dr CIA (änglisch)
* [http://berlim.itamaraty.gov.br/de/ Websyte vu dr brasilianische Botschaft z Dytschland]
* [http://viena.itamaraty.gov.br/de/ Websyte vu dr brasilianische Botschaft z Eschtrych]
* [http://www.hwwi.org/uploads/tx_wilpubdb/LP_15_brasilien_01.pdf HWWI-Länderprofil zum Thema Brasilie un Migration] (PDF-Datei; 537 kB)

== Fueßnote ==
<references/>

{{NaviBlock
|Navigationsleiste Staaten in Südamerika
|Navigationsleiste Union Südamerikanischer Nationen
|Navigationsleiste Mitgliedstaaten der OAS
|Navigationsleiste Länder der CPLP
|Navigationsleiste Portugiesische Kolonien
}}
{{Koordinate Artikel|10_39_S_52_57_W_type:country_region:BR|5°N- 33°S, 35-74°W}}

{{Übersetzungshinweis|1 = de|2 = Brasilien|3 = dütsch|4 = 131392871}}
{{normdaten}}
[[Kategorie:Staat in Südamerika]]
[[Kategorie:Land]]
[[Kategorie:Brasilie|!]]
[[Kategorie:Mitgliid i der UNO]]