Quälltext vu Bilateria aaluege

{{Taxobox
| Taxon_WissName  = Bilateria
| Taxon_Rang      = Unterabteilung
| Taxon_Autor     = [[Berthold Hatschek|Hatschek]], 1888
| Taxon2_Name     = Gwääbdierer
| Taxon2_LinkName     = Gewebetiere
| Taxon2_WissName = Eumetazoa
| Taxon2_Rang     = Abteilung
| Taxon3_Name     = Vylzälligi Dierer
| Taxon3_LinkName     = Vielzellige Tiere
| Taxon3_WissName = Metazoa
| Taxon3_Rang     = Unterreich
| Taxon4_Name     = Dierer
| Taxon4_LinkName     = Tiere
| Taxon4_WissName = Animalia
| Taxon4_Rang     = Reich
| Taxon5_Name     = Eukaryote
| Taxon5_LinkName     = Eukaryoten
| Taxon5_WissName = Eucaryota
| Taxon5_Rang     = Domäne
| Taxon6_Name     = Läbewäse
| Taxon6_LinkName     = Lebewesen
| Taxon6_Rang     = Klassifikation
| Bild            = Animal diversity October 2007 with Trilobite.jpg
}}

D '''Bilateria''' oder '''Zwoosytedierer''' sin die [[Gewebetiere|Gwääbdierer]] (Eumetazoa), wu bilateralsymmetrisch böue sin un drei Chyymbletter hän (triploblastisch). Dr wisseschaftli Name vum [[Taxon]] isch vu [[Lateinische Sprache|latynisch]] ''bi'' „zwai“ un ''latus'' „sytig“.

== Merkmol ==
D Bilateria zaige zmindescht im [[Larve]]stadium e Bilateralsymmetri, des haißt, di link Lyybhelfti isch spiegelbildlig ufböue zue ddr rächte Lyybhelfti. Wyteri Lyybhelftine sin nit symmertrisch zuenenander. Im Erwachsenestadium chenne ainzelni Organ nit symmetrisch uusbildet syy, zum Byschpel d Läbere vum Mänsch oder d Vorderscheere vu dr Winkerkrabbe. Di erwachsene [[Stachelhäuter|Stachelhyter]] sin sekundär radiärsymmetrisch.

Alli Bilateria verfiege urspringlig iber e Vorder- un e Hinteränd un e Muul. Im Verlauf vu dr stammesgschichtligen Entwicklig chenne die Merkmol aber reduziert syy, zem Byschpel bi Parasite. D Hauptachse vum Lyyb verlauft dur s Vorder- un s Hinteränd. Bi ne Dail Gruppe vu dr Bilateria isch die urspringli Bewegigsrichtig aber abgänderet, zum Byschpel schwimme [[Tintenfische|Dintefisch]] morfologisch gsääne no obe oder no unte.

Di erwachsene Bilateria läbe zmaischt solitär un frei bewegli. D Hauptachse lyt zmaischt in dr Furtbewegigsrichtig. Si sueche zmaischt aktiv no Nahrig, doderby spilt d Entwicklig vun eme Chopfabschnitt mit eme ibergordnete Dail vum Nervesyschtem, also eme Cerebralganglion oder Hirni ne wichtigi Roll. Die Cephalisation gnännt Entwicklig isch in dr Evolution bi verschidenen Linie vu dr Bilateria ufdrätte.  
[[Datei:Bilaterian-plan.svg|miniatur|330px|Allgmaini Anornig vu dr nervale Strukturen im ''Böublan'' vun eme bilaterale Dier.]]
Bi dr Bewegig isch zmaischt e bstimmti Lyybsyte zum Bode grichtet. Die wird Buuch- oder Ventralsyte gnännt. Si wyyst entsprächendi Strukture fir d Bewegig vum Lyyb uf, wie Chriechsohle oder Extremitete. Dr Ventralsyte entgegegsetzt lyt d Rucke- oder Dorsalsyte. D Sagittalebeni lyt in rächtem Winkel zue dr Dorsoventralebeni, also vu rächts no links dur dr Lyyb.

Sessili Forme un sonigi, wu in Kolonie läbe, sin in wenige Gruppe vu dr Bilateria verdrätte, zem Byschpel bi [[Kamptozoa]] un [[Bryozoa]]. Die hän derzue e mit däre Läbeswyys verbundeni filtrierendi Nahrigsufnahm.

E wyter, fir alli Bilateria karakteristisch Merkmäl isch s dritt Chyymblatt (Mesoderm), wu in dr Gastrulation aaglait wird un sich zwische di baide primäre Chyymbletter Ektoderm un Entoderm schirgt. S isch zamischt mesentodermaler Härchumft, s wird also vum Entoderm bildet. Us em Mesoderm wird d Muskulatur, s Bindegwääb un s Epithel um di sekundär Lyybeshehli (Coelom) bildet. E dritt Chyymblatt hän scho die frieschte bekannte Verdrätter vu dr Bilateralia wie Vernanimalcula (580 bis 600 Millione Johr vor hite).

== Syschtematik ==
Dass s Urmuul, also dr Blastoporus vu dr Gastrula zum ändgiltige Muul oder zum After wird, het zue dr klassische Unterschaidig vu [[Urmünder|Urmyyler]] (Protostomia) un [[Neumünder|Neimyyler]] (Deuterostomia) gfiert. Nume d Neimyyler leen sich dur di aidytig Apomorfi vu dr Neiblidig vum Muul, wu uf dr Ventralsyte vum Embryo nei durebricht, em Entstoh un dr Lag vum Nervesyschtem un andere Merkmol as Monophylum kläre.

Dur neji morfologischi un molekulargenetischi Untersuechige het s in dr letschte Johre starki, aber kontrovers dischpetierti Neiornige vu dr phylogenetische Großgliderig vu dr Bilateria gee.

=== Klassischi Syschtematik uf dr Grundlag vu morfologische Date ===
{{Klade|style=font-size:75%
|label1=Bilateria&nbsp;
|1={{Klade 
   |1={{Klade
     |label1=&nbsp;[[Neumünder|Neimyyler]]&nbsp;(Deuterostomia)&nbsp;
     |1={{Klade
       |label1=&nbsp;[[Ambulacraria]]&nbsp;
       |1={{Klade
         |1=&nbsp;[[Stachelhäuter|Stachelhyter]]&nbsp;(Echinodermata)
         |2=&nbsp;[[Kiemenlochtiere|Chiimelochdierer]]&nbsp;(Hemichordata)
        }}
       |2=&nbsp;[[Chordatiere|Chordadierer]]&nbsp;(Chordata)
      }}
     |2=[[Pfeilwürmer|Pfyylwirmer]]&nbsp;(Chaetognatha)
     |label3=&nbsp;[[Kranzfühler|Chranzfieler]]&nbsp;
     |3={{Klade
       |1={{Klade
         |1=&nbsp;[[Hufeisenwürmer|Huefyysewirmer]]&nbsp;(Phoronida)
         |2=&nbsp;[[Moostierchen|Mieschdierli]]&nbsp;(Bryozoa)
        }}
       |2=&nbsp;[[Armfüßer|Armfießer]]&nbsp;(Brachiopoda)
      }}
    }}
   |2={{Klade
      |1={{Klade
       |label1=&nbsp;[[Nemathelminthes]]&nbsp;
       |1={{Klade
         |1={{Klade
            |1=&nbsp;[[Bauchhärlinge|Buuchhoorlig]]&nbsp;(Gastrotricha)
            |label2=&nbsp;[[Cycloneuralia]]&nbsp;
            |2={{Klade
              |label1=&nbsp;[[Nematoida]]&nbsp;
              |1={{Klade
                 |1=&nbsp;[[Fadenwürmer|Fadewirmer]]&nbsp;(Nematoda)
                 |2=&nbsp;[[Saitenwürmer|Saitewirmer]]&nbsp;(Nematomorpha)
                }}
              |label2=&nbsp;[[Scalidophora]]&nbsp;
              |2={{Klade
                 |1=&nbsp;[[Priapswürmer|Priapswirmer]]&nbsp;(Priapulida)
                   |2={{Klade
                     |1=&nbsp;[[Hakenrüssler|Hookeriessler]]&nbsp;(Kinorhyncha)
                     |2=&nbsp;[[Korsetttierchen|Korsettdierli]]&nbsp;(Loricifera)
                    }}
                 }}
              }}
           }}
        }}
     }}
      |label2=&nbsp;[[Spiralia]]&nbsp;
      |2={{Klade
       |1={{Klade
          |1=&nbsp;[[Schnurwürmer|Schnuerwirmer]]&nbsp;(Nemertini)
          |2={{Klade
             |1=&nbsp;[[Spritzwürmer|Spritzwirmer]]&nbsp;(Sipuncula)
             |2=&nbsp;[[Kelchwürmer|Chelchwirmer]]&nbsp;(Kamptozoa)
             |3=&nbsp;[[Weichtiere|Waichdierer]]&nbsp;(Mollusca)
             |label4=&nbsp;[[Gliedertiere|Gliiderdier]] (Articulata)&nbsp;
             |4={{Klade
                |1=&nbsp;[[Ringelwürmer|Ringelwirmer]]&nbsp;(Annelida)
                |2=&nbsp;[[Gliederfüßer|Gliiderfießer]]&nbsp;(Arthropoda)
               }}
            }}
         }}
       |2={{Klade
         |label1=&nbsp;[[Gnathifera]]&nbsp;
         |1={{Klade
           |1={{Klade
             |1=&nbsp;[[Kratzwürmer|Chratzwirmer]]&nbsp;(Acanthocephala)
             |2=&nbsp;[[Rädertierchen|Rederdierli]]&nbsp;(Rotatoria)
            }}
           |2=&nbsp;[[Kiefermündchen|Chiifelmyyli]]&nbsp;(Gnathostomulida)
          }}
         |2=&nbsp;[[Plattwürmer|Plattwirmer]]&nbsp;(Plathelminthes)
        }}
      }}
    }}
 }}
}}

=== Modärni Syschtematik uf Grundlag vu molekulare Date ===
Uf dr Grundlag vu molekulargenetische Verglych vu dr 18S-rDNA isch e zum große Dail neji Gliiderig vu dr Bilateria vorgschlaa wore<ref>Aguinaldo, A. M. A.;Turbeville, J. M.; Linford, L. S.; Rivera, M. C.; Garey, J. R.; Raff, R. A.; Lake, J. A. (1997): Evidence for a clade of nematodes, arthropods and other moulting animals. ''Nature'' 387, S. 489-493 [http://www.nature.com/nature/journal/v387/n6628/abs/387489a0.html]</ref><ref>K. M. Halanych (2004): The New View of Animal Phylogeny. ''Annual Reviews'' 35, S 229-256 [http://arjournals.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev.ecolsys.35.112202.130124?journalCode=ecolsys]{{Toter Link|date=2018-01 |archivebot=InternetArchiveBot |url=http://arjournals.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev.ecolsys.35.112202.130124?journalCode=ecolsys}}</ref>.

{{Klade|style=font-size:75%
|label1='''Bilateria'''&nbsp;
|1={{Klade 
   |label1=&nbsp;[[Neumünder|Neimyyler]]&nbsp;(Deuterostomia)&nbsp;
   |1={{Klade
     |label1=&nbsp;[[Ambulacraria]]&nbsp;
     |1={{Klade
       |1=&nbsp;[[Stachelhäuter|Stachelhyter]]&nbsp;(Echinodermata)
       |2=&nbsp;[[Kiemenlochtiere|Chiimelochdierer]]&nbsp;(Hemichordata)
      }}
     |2=&nbsp;[[Chordatiere|Chordadierer]]&nbsp;(Chordata)
    }}
   |label2=&nbsp;[[Urmünder|Urmyyler]]&nbsp;(Protostomia)&nbsp;
   |2={{Klade
       |1=&nbsp;[[Pfeilwürmer|Pfyylwirmer]]&nbsp;(Chaetognatha)
       |label2=&nbsp;[[Häutungstiere|Hytigsdierer]]&nbsp;(Ecdysozoa)&nbsp;
       |2={{Klade
         |1={{Klade
            |1=&nbsp;[[Gliederfüßer|Gliiderfießer]]&nbsp;(Arthropoda)
            |label2=&nbsp;[[Nematoida]]&nbsp;
            |2={{Klade
               |1=&nbsp;[[Fadenwürmer|Fadewirmer]]&nbsp;(Nematoda)
               |2=&nbsp;[[Saitenwürmer|Saitewirmer]]&nbsp;(Nematomorpha)
              }}
           }}
         |label2=&nbsp;[[Scalidophora]]&nbsp;
         |2={{Klade
            |1=&nbsp;[[Priapswürmer|Priapswirmer]]&nbsp;(Priapulida)
            |2=&nbsp;[[Hakenrüssler|Hookeriessler]]&nbsp;(Kinorhyncha)
            |3=&nbsp;[[Korsetttierchen|Koresettdierli]]&nbsp;(Loricifera)
           }}
         }}
       |label3=&nbsp;[[Lophotrochozoa]]&nbsp;
       |3={{Klade
          |1={{Klade
            |label1=&nbsp;[[Brachiozoa]]&nbsp;
            |1={{Klade
               |1=&nbsp;[[Armfüßer|Armfießer]]&nbsp;(Brachiopoda) 
               |2=&nbsp;[[Hufeisenwürmer|Huefyysewirmer]]&nbsp;(Phoronida)
              }}
            |2={{Klade
               |1=&nbsp;[[Weichtiere|Waichdierer]]&nbsp;(Mollusca) 
               |2=&nbsp;[[Ringelwürmer|Ringelwirmer]]&nbsp;(Annelida)
               |3=&nbsp;[[Spritzwürmer|Spritzwirmer]]&nbsp;(Sipunculida)
               |4=&nbsp;[[Schnurwürmer|Schnuerwirmer]]&nbsp;(Nemertini)
              }}
            |3={{Klade
               |1=&nbsp;[[Kelchwürmer|Chelchwirmer]]&nbsp;(Kamptozoa) 
               |2={{Klade
                  |1=&nbsp;[[Plattwürmer|Plattwirmer]]&nbsp;(Plathelminthes)
                  |2=&nbsp;[[Bauchhärlinge|Buuchhoorlig]]&nbsp;(Gastrotricha)
                 }}
               |3={{Klade
                  |1=&nbsp;[[Kratzwürmer|Chratzwirmer]]&nbsp;(Acanthocephala)
                  |2=&nbsp;[[Rädertierchen|Rederdierli]]&nbsp;(Rotatoria)
                  |3=&nbsp;[[Kiefermündchen|Chiifelmyyli]]&nbsp;(Gnathostomulida)
                 }}
              }}
            }}
          |2=[[Moostierchen|Mieschdierli]] (Bryozoa)
         }}
     }}
  }}
}}

=== Externi Syschtematik ===
Im Gegesatz zue dr Bilateria sin di [[Hohltiere|Hohldierer]] primär radiärsymmetrisch böue. D [[Schwämme|Schwimm]] (Porifera) wyyse zmaischt gar kai Symmetri uf. Wäg em Spermieufböu un dr Organisation vu dr Muskelzälle wäre d Bilateria in dr Phylogenetik mit dr [[Rippenquallen|Rippequalle]] (Ctenophora) as Taxon [[Acrosomata]] zämmegfasst.

== Lueg au ==
* [[Systematik des Tierreiches|Syschtematik vum Dierrych]]

== Fueßnote ==
<references/>

=== Literatur ===
* Wehner, R.; Gehring, W.: ''Zoologie.'' 24., vollst. überarb. Aufl. Georg Thieme Verlag, New York, 2007 ISBN 978-3-13-367424-9
* Westheide, W.; Rieger, R.: ''Spezielle Zoologie. Teil 1: Einzeller und Wirbellose Tiere.'' 2. Aufl. Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg 2007 ISBN 3-8274-1575-6

== Weblink ==
{{Commonscat|Bilateria}}
[http://tolweb.org/Bilateria/2459 Tree of Life Web Project - Bilateria]

{{Übersetzungshinweis|1 = de|2 = Bilateria|3 = dütsch|4 = 110585203}}

[[Kategorie:Vilzelligi Dier]]