Quälltext vu Bengalische Sprache aaluege

{{DISPLAYTITLE:Bengalischi Sproch}}
{{Dialekt|Markgräflerisch|Markgräflerisch|Undermarkgreflerisch}}
{{Infobox_Sprache|
 Sprache=Bangla ({{lang|bn|বাংলা ভাষা}})
|Länder=[[Bangladesch]], [[Indien|Indie]]
|Sprecher= 215 Millione (gschetzt)
|Klassifikation=*[[Indogermanische Sprachen|Indogermanischi Sproche]]
*: [[Indoiranische Sprachen|Indoiranischi Sproche]]
*:: [[Indoarische Sprachen|Indoarischi Sproche]]
|KSprache=Bengalisch
|Amtssprache=[[Bangladesch]], [[Indien|Indie]] (Bundesstaate Weschtbengale un Tripura)
|ISO1=bn
|ETHNO14=BNG
|ISO3=ben
|ISO2=ben
}}
D '''bengalisch Sproch''' ({{lang|bn|<big>বাংলা ভাষা</big>}}, Bāṃlā bhāṣā, ''Bangla bhasha'') ghert zum [[Indoarische Sprachen|indoarische Nascht]] vu dr [[Indoiranische Sprachen|indoiranische Untergruppe]] vu dr [[Indogermanische Sprachen|indogermanische Sproche]].

Si wird vu zmindescht 215 Millione Mänsche as [[Muttersprache|Muetersproch]] gschätzt (Stand: 2005). Dodervu läbe iber 140 Millione z [[Bangladesch]], wo Bengalisch [[Amtssprache|Amtssproch]] isch. Derzue wird s vu rund 75 Millione Sprächer z [[Indien|Indie]] gschwätzt, wu s aini vu 22 offiziäll anerkännte Sprochen, Amtssproch vu dr Bundesstaate Weschtbengale un Tripura un di zwotgreescht yyhaimisch Sproch no [[Hindi]] isch. 

Dr Räscht vu dr Sprächer verdailt sich uf [[Malaysia]], [[Nepal]], [[Saudi-Arabien|Saudi-Arbabie]], [[Singapur]], d [[Vereinigte Arabische Emirate|VAE]], [[Vereinigtes Königreich|Großbritannie]] un d [[Vereinigte Staaten|USA]].

Noch e Dail Statischtike isch Bengalisch no [[Hochchinesisch]], [[Englische Sprache|Änglisch]], [[Hindi]], [[Spanische Sprache|Spanisch]], [[Russische Sprache|Russisch]] un [[Arabische Sprache|Arabisch]] di sibtmaischtgschätzt Sproch uf d rWält. Doderby sin fir alli Sproche näbe dr Muetersprochler au no Zwaitsprochler mitzellt.

== Schrift ==
[[Datei:Bengalispeaking region.png|thumb|Verbraitigsbiet vum Bengalisch z Sidasie]]
[[Datei:Bengali-I love you.png|gerahmt|„Ich haa di gäärn“ in [[Bengalische Schrift|bengalischer Schrift]], transkribiert: ''Ami tomake bhalobashi'']]

Bengalisch wird in ere aigene Schrift gschribe. S handle sich um e Brahmi-Schrift, wu mit dr Devanagari verwandt isch, wu u.&nbsp;a. [[Hindi]] un [[Sanskrit]] dermit gschribe wäre. A Alphabet bstoht us 11 Vokal un 36 Konsonante. Näbe 10 Vokalchurzzaiche, wu in silbische Verbindige dr Vokal chännzaichne, wu noch em Konsonant chunnt, git s 3 sekundäri Lutzaiche fir d Chännzaichnig vu dr Uussproch vum Vokal (nasaliert, ghucht). S het iber 200 wyteri Schriftzaiche fir Konsonant-Vokal-Verbindige un Konsonantecluster us zwee oder drei Konsonante, wu sich us dr Form dervu Art un Abfolg vu dr Ainzellut aber erschließe leen.

Bengalischi Ziffere wäre mit aigene Zahlzaiche gschribe, s wäre aber allmee au di [[Arabische Ziffern|Arabische Ziffere]] brucht.

== Grammatik ==
Bengalisch folgt dr Subjäkt-Objäkt-Verb-Satzstellig. S het Poschtpositione statt [[Präposition|Prepositione]]. S git kai [[Genus|grammatikalischs Gschlächt]].

[[Adjektiv]] un [[Nomen]] verändere sich wenig. Verbe verändere sich vilmol je no Person, Zyt un Hefligkaitsform, aber nit noch em Numerus (Aizahl/Meezahl).

== Gschicht ==
Gängigerwys wäre drei Epoche unterschide:
* Altbengalisch (900/1000 bis 1400)
* Mittelnebgalisch (1400 bis 1800)
* Neibengalisch (syt 1800)

Di eltschte literarische Zyygnis vu dr bengalische Sproch sin d Charyapada, e Sammlig vu 47 Lieder vu verschidene Dichter, wu scho vor 1000 n.&nbsp;Chr. gschribe wore sin. In dtr Zyt vu 1350 bis 1800 sin vil literarischi Wärch mit religiese Theme verfasst wore.

Bis ins 18. Johrhundert het s kai ainhaitligi Standardsproch gee. E sprochwisseschaftligi Untersuechig vu dr bengalische Grammatik, ''Vocabolario em idioma Bengalla, e Portuguez dividido em duas partes'', isch erscht in dr Johr 1734-42 vum [[Portugal|Portugies]] Manuel da Assumpção verfasst wore, wu z Bhawal Missionsarbet glaischtet het.

Im 19. Johrhundert isch d Sproch in dr Hauptsach vum Ram Mohan Roy un em Ishwarchandra Vidyasagar systematisiert wore. Dr Vidyasagar het s ''Sadhu Bangla'' gschribe, wu speter s ''Barna-Parichaya'' drus entwicklet woren isch, e Text, wu allno ne großi Roll spiilt im Sprochunterricht in bengalische Schuele.

Di bengalisch Sproch het derzue byydrait, ass sich e aigeni nationale Identitet im ehmolige Oschtpakistan uusebildet un schließli zum Entstoh vun eme unabhängige Staat [[Bangladesch]] gfiert het. Bangladesch isch vu 1947 bis 1971 e Dail vu [[Pakistan]] gsii, wu us dr zum große Dail islamische Landesdail vu Britisch-Indie bildet woren isch. In dr Johr 1950-52 het d Zäntralregierig vu Pakistan versuecht, [[Urdu]] as ainzigi Amtssproch durezsetze. Am 21. Februar 1952 isch s wäge däm zue gwaltdetige Ussenandersetzige zwische proteschtierende bengalische Studänte un dr pakistanische Bolizei chuu.

Au im indische Bundesstaat Assam isch s am 19. Mai 1961 un am 21. Juli 1986 zue Uusschrytige chuu, wel do d Landesregierig vu Assam baidi Mol versuecht ghaa het, [[Assamesische Sprache|Asamiya]] as ainzigi Amtssproch au fir di bengalisch Bevelkerig vu Assam yyzfiere.

== Dialäkt ==
Dr Sprochwissenschaftler Suniti Kumar Chatterjee het im 19. Jh. d Dialäkt vum Bengalisch in vier Gruppe ufdailt: Rarh (Sidbengale), Banga (Oschtbengale), Kamarupa (Assam) un Varendra (Nordbengale).

Dr Sukumar Sen het anne 1939 s Varendra no unterdailt un het dodermit fimf Dialäktgruppe definiert: Radhi, Bangali, Kamrupi, Varendri un Jhadkhandi. S Standard-Bengalalisch basiert uf em Radhi. S Bangali wird hite vilmol no unterdailt in Nordbengalisch, Oschtbengalisch un Sidbengalisch.

E Dail Sprochwissenschaftler definiere au no wyteri Dialäkt vum Bengalisch, wu vu andre Linguischte scho as aigenständigi Sproche aagsäähne wäre: Kharia Thar, Mal Paharia, wu noch verwandt sin mit em Weschtbengalisch, Rajbangsi un Hajong, wu noch verwandt sin mit em Nordbengalisch.

== Literatur ==
* Dusan Zbavitel: ''Lehrbuch des Bengalischen.'' 2. Aufl. Heidelberg 1996, ISBN 3-87276-142-0
* Elvira Friedrich: ''Einführung in die indischen Schriften, Tl. 2. Gujarati, Gurmukhi, Bengali, Oriya''. Hamburg 2002, ISBN 3-87548-219-0
* William Radice: ''Teach yourself Bengali.'' (2003) ISBN 0-07-141368-5
* Rainer Krack: ''Kauderwelsch, Bengali Wort für Wort.'' Reise Know-How 2000, ISBN 3-89416-513-8

== Weblink ==
{{Wikipedia|bn|Bengalisch}}

{{Übersetzungshinweis|1 = de|2 = Bengalische_Sprache|3 = dütsch|4 = 101381418}}

[[Kategorie:Indoarischi Sprooch]]
[[Kategorie:Einzelsproch]]