Quälltext vu Ariel Scharon aaluege

[[Datei:Ariel Sharon, by Jim Wallace (Smithsonian Institution).jpg|mini|Dr Ariel Scharon (2004)]]
[[Datei:Ariel Sharon signature.svg|rahmenlos|rechts|Underschrift]]

Dr {{Audio|He-Ariel Sharon.ogg|'''Ariel Scharon'''}} ({{heS|אריאל שרון}}, bekannt as {{lang|he|אריק}} ''Arik''; * [[26. Februar]] [[1928]] as ''Ariel Scheinermann'' z [[Kfar Malal]] im [[Völkerbundsmandat für Palästina|Britische Mandatsgebiet Palestina]]; † [[11. Januar]] [[2014]] z [[Ramat Gan]]) isch en [[israel]]ische [[Politiker]] und [[General]] gsi. Vo 2001 bis 2006 isch er Ministerbresidänt gsi. Vom 4. Januar 2006 bis zu sim Dood het er sich im [[Wachkoma]] befunde.<ref>zeit.de 2. Januar 2014: [http://www.zeit.de/gesellschaft/zeitgeschehen/2014-01/scharon-israel-koma ''Scharon in kritischem Zustand.'']</ref>


== Lääbe ==

[[Datei:PikiWiki Israel 2693 People of Israel אריק שרון ואביו.JPG|miniatur|Dr Scharon as 14-Jöörige (2.v.r.)]]
Dr Ariel Scharon isch z [[Tel Aviv-Jaffa|Tel Aviv]]  uf s Gümnasium gange. 1942 isch er Mitgliid in dr paramilitäärische Undergrundorganisazioon [[Hagana]] worde. Noch dr Matur isch er zur Siidligsbolizei gange. 

===Bim Milidäär===
Im [[Palästinakrieg|israelische Unabhängigkäitschrieg]] vo 1948 isch er Lütnant in ere [[Infanterie|Infanterii]]kompanii gsi und isch in dr erste Schlacht um Latrun (26. Mai 1948) schwer verwundet worde. Spööter het er im Norde gege [[Irak|irakischi]] Drubbe kämpft, und spööter im Süde gege [[Ägypten|egüptischi]]. Noch em Chrieg het er in dr [[Golani-Brigade]] Karriere gmacht.  Im Novämber 1952 het dr Scharon under dr Füerig vom [[Mosche Dajan]] in dr legendääre Äihäit 101 Kommandoakzione hinder de findlige Linie afo mache. Denn het er Gschicht und Kultur vom [[Naher Osten|Nooche Oste]] an dr [[Hebräische Universität Jerusalem|Hebräische Uniwersidäät Jerusalem]] studiert.
In dr [[Suezkrise]] het dr Scharon mit sinere 202. Fallschirmjeeger-Brigade dr strategisch wichdig [[Mitla-Pass]] erooberet, au wenn er im Befääl nooch nume Ufkläärigsarbet hätt sötte mache. Erst wo am Ändi vo 1963 dr [[Jitzchak Rabin]] zum [[Generalstab]]sschef ernennt worde isch, het dr Scharon wider aktivi Offiziersböste überchoo.  1966 het en dr Rabin zum [[Generalmajor]] (Aluf) beförderet.

Bi dr Blaanig vom Säggsdaagchrieg het dr Scharon sofort alli verfüegbare Chreft welle iisetze und die ganzi [[Sinai-Halbinsel|Sinaihalbinsle]] welle eroobere. Wo dr Dajan Verdäidigungsminister worde isch, isch das die akzeptierti Konzepzioon worde. Im Chrieg het dr Scharon e Panzerdivision an dr Sinaifront kommandiert und die 6. egüptischi Division vernichtend gschlaage.  1969 isch er dr Schef vom [[Israelisches Südkommando|Südkommando vo dr israelische Armee]] worde. Wo 1973 dr [[Jom-Kippur-Krieg|Jom-Kippur-Chrieg]] usbroche isch, isch dr Scharon reaktiwiert worde. Wie scho im Sinaichrieg het er wider nid uf d Befääl vo sim Vorgsetzte, em Generallütnant [[Chaim Bar-Lew]], gloost und het mit sinere Panzerdivision die egüptische Linien im Sinai durchbroche, het die 3. egüptischi [[Armee]] iizukesslet und und isch denn e [[Sueskanal]] und het öbbe 100 km vor Kairo aaghalte. Eso het er us ere Situazioon, wo seer gföörlig für Israel gsi isch, en enorem Siig gmacht.

=== In dr Politik===

Vo 1973 bis 1974 und vo 1977 bis 2006 isch er Mitgliid vo dr [[Knesset]] gsi. In dr [[Likud]]-Regierig vom [[Menachem Begin]] isch er zerst [[Landwirtschaftsminister]] (1977–1981) und denn Verdäidigungsminister (1981–83) gsi. Wo Israel milidäärisch im Süd-[[Libanon]] interweniert het, häi libanesisch-christligi [[Kata'ib|Falange]]-Milize, wo mit Israel verbündet gsi si,   1982 in de palestinensische Flüchtlingslaager [[Massaker von Sabra und Schatila|Sabra und Schatila]] e Massaker an Palestinänser usgfüert. Wil Israel zu sällere Zit die milidäärischi Bsatzigsmacht gsi isch und nid drgeege iigschritte isch, isch s z Israel und uf dr hanze Wält kritisiert worde.<ref>Zehed Schiff und Ehud Ya'ari: ''Israel’s Lebanon War''. New York 1984.</ref> Dr Scharon, wo as Verdäidigungsminister indiräkt verantwortlig gsi isch, het müesse zruggdrätte. 

In de Regierige, wo denn cho si, het dr Scharon d Ideologii vom ene [[Grossisrael|Groossisrael]] understützt und as [[Minister ohne Geschäftsbereich|Minister ooni Gschäftsberiich]] (1983–84), as Minister für Handel und Industrii (1984-1990)  und as Bauminister (1990–92). die israelische Siidlige im palestinensische Westjordanland usbaut.

1992 het d Arbetsbartei under em [[Jitzchak Rabin]] d Regierig übernoo und dr [[Oslo-Friedensprozess|Oslo-Friidesbrozäss]] iigläitet. Dr Scharon het dr Rabin dorum as Verrööter kritisiert. Er het au bi politische Demonstrazioone, wo Bilder vom Rabin in ere SS-Uniform zäigt worde si, gegen en ghetzt. Wo dr Rabin 1995 vom ene rächtsextreeme Juud ermordet worde isch, het im Joor druf dr Likud under em [[Benjamin Netanjahu]] vo däm Mord brofitiert und d Waale gwunne. Dr Scharon isch Minister für die nazionali Infrastruktur worde und het dr Usbau vo de [[Israelische Siedlung|israelische Siidlige]] in de bsetzte Palestinänsergebie witerdriibe. 1998 het en dr Netanjahu zum Usseminister ernennt. Noch em Siig vo dr Arbetsbartei under em [[Ehud Barak]] in de Waale vo 1999 isch dr Netanjahu as Bardeischef wägeme Finanzskandal zruggdräte und dr Scharon isch si Noochfolger worde.<ref>Gadi Blum, Nir Hefez: ''Ariel Scharon. Die Biografie.'' Verlag Hoffmann & Campe, Hamburg 2006.</ref>

Am 28. September 2000 het dr Scharon begläitet vo öbbe 1000 Schurnaliste, Boliziste, Soldaate und Politiker dr [[Tempelberg|Tämpelbärg]] bsuecht, wo für d [[Muslim]], d [[Juden|Juude]] und au d [[Christ]]e häilig isch. D Palestinänser häi das as Usreed für die [[Zweite Intifada|Zwäiti Intifada]] brucht.

[[Datei:Ariel Sharon 2004.jpg|mini|hochkant|Ariel Scharon (2004)]]
Am 6. Februar 2001 isch dr Scharon zum Ministerbresidänt gweelt worde, vor allem wil er versproche het, hert gege dr Terror duurezgriffe. Dä isch aber witer gange und dr Scharon het dr palestinensischi Füerer [[Jassir Arafat]] in sim Amtssitz, dr [[Muqataa]] under Huusarrest gstellt.

Nochd#m dr Likud d [[Israelische Parlamentswahl 2003|Waal vo 2003]] gwunne het, het d Regierig e 720 km langi Sperraalaag zwüsche Israel und em Westjordanland afo baue. Wil die zum Däil im bsetzte Gebiet lit, isch isch si internazional immer wider kritisiert worde.

Im Dezämber 2003 het dr Scharon si Blaan zum äisitige Abzuug vo Israel us em Gasasträife und Däil vom [[Westjordanland]], wo as „[[Israels einseitiger Abkoppelungsplan|Scharon-Blaan]]“ bekannt worde isch, öffentlig gmacht. Er het druf e [[Große Koalition|Groossi Koalizioon]] mit dr [[Awoda|Arbetsbardei]] abgschlosse. In dr Bardei het er dr Finanzminister [[Benjamin Netanjahu]], wo gege si Blaan gsi isch,  im August 2005 us em Amt drängt. Bald druf het sich Israel us em Gasasträife zruggzooge und alli jüüdische Siidlige dört zerstört. 

Am 21. Novämber 2005 isch dr Scharon as Brömiee zruggdrätte, het dr Likud verloo und e nöiji Bardei, d [[Kadima]] („Vorwärts“), gründet und bi de Waale, wo cho si, guet abgschlosse. Im Dezämber het er e [[Schlaganfall|Schleegli]] übercho, isch meemol operiert worde, isch aber nüm us em Koma uusechoo.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4613774.stm ''Sharon 'showing brain activity'.''] BBC-Meldung zur Erkrankung, 15. Januar 2006</ref> Dr stellverträtend Ministerbresidänt [[Ehud Olmert]] het d Regierig afo läite.

== Litratuur ==
* Ariel Scharon, David Chanoff: ''Warrior. An Autobiography.'' Simon & Schuster, New York 2001, ISBN 0-7432-2566-X.
* IBP USA: ''Israel Prime Minister Ariel Sharon Handbook.'' International Business Publications, USA 2003, ISBN 0-7397-6341-5.
* [[Norman Finkelstein|Norman H. Finkelstein]]: ''Ariel Sharon.'' Lerner Pub Group 2005, ISBN 0-8225-9523-0 (Biographie).
* Gadi Blum, Nir Hefez: ''Ariel Scharon. Die Biografie.'' Verlag Hoffmann & Campe, Hamburg 2006, ISBN 3-455-50002-1.
* Baruch Kimmerling: ''Politicide: Ariel Sharon’s War Against The Palestinians.'' Verso 2003, ISBN 1-844-67532-7.

== Film ==
* ''Ariel Scharons letzter Kampf. '' Dokumentarfilm, Frankreich, 2007, 93 Min., Regie: Michaël Prazan, Produktion: [[ARTE|arte]], Erstausstrahlung: 21. Mai 2008 ([https://web.archive.org/web/20131225173840/http://www.arte.tv/de/geschichte-gesellschaft/60-Jahre-Israel/Programm/2024604.html Inhaltsaagoob] vo arte).

== Weblingg ==
{{commonscat|Ariel Sharon|Ariel Scharon}}
* [https://web.archive.org/web/20180815042759/http://www.ariel-sharon-life-story.com/ Ariel Sharon - Life Story. A Biography]
* {{IMDb Name|0788956|Ariel Sharon}}

== Fuessnoote ==
<references />

{{Normdaten}}

{{SORTIERUNG:Scharon, Ariel}}
[[Kategorie:Politiker (Israel)]]
[[Kategorie:Premierminister (Israel)]]
[[Kategorie:Minister (Israel)]]
[[Kategorie:Knesset-Mitgliid]]
[[Kategorie:Bruefsmilidär]]
[[Kategorie:Jud]]
[[Kategorie:Israeli]]
[[Kategorie:Maa]]