Quälltext vu Appenzeller Alpen aaluege

{{DISPLAYTITLE:Appezäller Alpe}}
{{Infobox Gebirgsgruppe
|NAME=Appezäller Alpe
|KARTE=Appenzeller Alpen.png
|KARTENBESCHREIBUNG=
|BILD=Alpstein.jpg
|BILDBESCHREIBUNG=Blick vum Hoche Chaschte in Alpstei mit em Säntis.
|LAGE-POLITISCH={{CHE|2=CH}} / [[Kanton (Schweiz)|Kanten:]]<br />{{CH-SG|2=SG}}, {{CH-AI|2=AI}} & {{CH-AR|2=AR}}
|EINTEILUNG NACH=
|LAGE-GEBIRGE=[[Westalpen|Weschtalpe]]
|LAGE-GEBIRGE-BEZ=
|HÖCHSTER GIPFEL=[[Säntis]]
|MAX-HÖHE=2502
|MAX-HÖHE-BEZUG=CH
|BREITENGRAD= 47.24942
|LÄNGENGRAD= 9.34315
|REGION-ISO=CH-SG/CH-AR/CH-AI
|MAX-LÄNGE=
|POSKARTE=
|ALTERNATIVKARTE=
|TYP=
|GESTEIN=
|ALTER=
|FLÄCHE=1800
|BESONDERHEITEN=
}}

D '''Appezäller Alpe''' sin e [[Gebirgsgruppe]] vu dr [[Westalpen|Weschtalpe]]. Si lige in dr [[Schweiz|Schwyz]] in dr [[Kanton (Schweiz)|Kanten]] [[Kanton St. Gallen|St. Galle]], [[Kanton Appenzell Innerrhoden|Appezäll Innerrhode]] un [[Kanton Appenzell Ausserrhoden|Appezäll Usserrhode]] un hän e Flechi vu rund 1800&nbsp;km².<ref name="Höh" /> Si sin dr nordeschtli Eckpunkt vu dr Weschtalpe. D Gränze vu dr Gebirgsgruppe im Oschte, s [[Alpenrheintal|Alperhydal]], isch glychzyti au d Gränze zwische dr [[Ostalpen|Oscht-]] un dr Weschtalpe.

Dr hegscht Bärg vu dr Appezäller Alpe isch dr [[Säntis]] mit ere Hechi vu {{Höhe|2502|CH-m}}. D Appezäller Alpe bstehn us verschidene Bärgmassiv, wu dur markanti Däler drännt sin. Mer chännt vor allem dr [[Alpstein|Alpschtai]] (mit em Säntis) un d [[Churfirsten|Churfirschte]].

D Gebirgsgruppe wird gärn brucht vu Wanderer un Chlätterer. In di hechere Regione fiere e baar Bärgbahne. Fir großi Glätscher sin d Bärg nit hoch gnue, nume am Säntis git s zwee chlaini [[Gletscher|Glätscher]].

D Nechi zue dr Schwyzer un siddytsche Balligszäntre fiert derzue, ass d Appezäller Alpe vyl bsuecht wäre. Dur d Lag am Alpenordrand isch d Region dr Wescht- un Nordweschtwätterlage, wu s do vylmol het, voll uusgsetzt. Des fiert derzue, ass es dert vylmol weniger ginschtig Wätter het wie in dr zäntrale un sidlige Alpedail. Derzue git s mee Niderschleg.

== Umgränzig un Nochber-Gebirgsgruppe ==
Fascht kai anderi Gebirgsgruppe vu dr Alpe isch eso dytli vu dr Nochber-Gebirgsgruppe abgränzt wie d Appezäller Alpe. Nume im Norde bim Ibergang in s Alpevorland in Richtig [[Bodensee|Bodesee]] un [[Rhein|Rhy]] fählt e dytligi Gränze.

* Im Oschte bildet dr [[Rhein|Rhy]] vu dr Mindig in [[Bodensee|Bodesee]] dr Fluss ufezues bis [[Sargans]] d Gränze zum [[Bregenzerwaldgebirge|Breagazerwaldgebirg]] un em [[Rätikon]]. Baidi sin Gebirgsgruppe vu dr Oschtalpe. S Breagazerwaldgebirg lyt in dr [[Nördliche Ostalpen|Nerdlige]], dr Rätikon in dr [[Zentrale Ostalpen|Zäntrale Oschtalpe]]. Dr Rhy isch do d Gränze zwische Wescht- un Oschtalpe.
* D Gränze im Side zue dr [[Glarner Alpen|Glarner Alpe]] verlauft am [[Walensee|Walesee]] lang vu [[Sargans]] iber dr ''Sarganser Sattel'' am Flissli [[Seez]] lang bis zue dr Mindig in Walesee.
* Uf dr Weschtsyte vum Walesee goht d Gränze im Sidweschte wyter zue dr [[Schwyzer Alpen|Schwyzer Alpe]] am Linthkanal lang bis zum ''Obersee'' (Dail vum [[Zürichsee|Zürisee]]).
* Im Nordweschte un Norde git s verschideni Variante fir e Gränze vu dr Appezäller Alpe zum [[Appenzellerland|Appezällerland]] un em [[Toggenburg|Toggeburg]], also dr Schwyzer Voralpe: D Gränze noch em Fierer vum [[Schweizer Alpenclub|Schwyzer Alpeclub]] verlauft an ere Linie vu [[Uznach]] iber d [[Rickenpass|Rickepass]] uf [[Wattwil]]. Vu dert goht s s Toggeburg ufezues bis [[Nesslau]] un iber dr [[Chräzerenpass|Chräzerepass]] bi dr [[Schwägalp]] uf [[Urnäsch]]. Vu dert uus verlauft d Gränze diräkt no Oschte no [[Appenzellerland|Appezäll]] un wyter nerdli am Fähneregipfel verby ins Rhydal. Ainewäg lige au nerdli vu däre Gränze no Gipfel, wu bi dr Hochalp no uf e Hechi vu {{Höhe|1528|CH-m}} cheme.

== Untergruppe ==
[[Datei:Churfirsten (ws).jpg|mini|Uusschnitt vu dr Churfirschte – Toggenburger Syte]]

D Appezäller Alpe duet mer in d segs Untergruppe ufdaile:
* ''Alpschtai'', sidligi Chette, hegschte Bärg: Roslen- oder Saxerfirscht, {{Höhe|2151|CH-m}}
* ''Alpschtai'', mittleri Chette, hegschte Bärg: Alte Maa, {{Höhe|2435|CH-m}}
* ''Alpschtai'', nerdligi Chette, hegschte Bärg: Säntis, {{Höhe|2501|CH-m}}
* ''Speer – Mattstock'', hegschte Bärg: [[Speer (Berg)|Speer]], {{Höhe|1950|CH-m}}
* ''[[Churfirsten]]'', hegschte Bärg: Hinterrugg, {{Höhe|2306|CH-m}}
* ''[[Alviergruppe]]'', hegschte Bärg: Gamsberg, {{Höhe|2385|CH-m}}

Vu dr nerdlige zur mittlere Chette verlauft dr [[Lisengrat|Linsegrat]]<ref>[https://map.wanderland.ch/?layers=Wanderland,Wanderwegnetz&bgLayer=pk&scale=50000&X=744657.15625&Y=234872.5703125&lang=de Lisengrat in SchweizMobil-Karte]</ref>.

== Gipfel ==
[[Datei:SäntisLuftbild.JPG|mini|Säntis]]
[[Datei:Picswiss AI-04-35.jpg|mini|Hoche Chaschte]]
[[Datei:Altmann from Lisengrat.jpg|mini|Altmann]]

Di acht hegschte Gipfel vu dr Appezäller Alpe:
# [[Säntis]], {{Höhe|2502|CH-m}} (Alpschtai, nerdligi Chette)
# [[Girenspitz (Säntis)|Girespitz]], {{Höhe|2448|CH-m}} (Alpschtai, nerdligi Chette)
# [[Altmann (Berg)|Altmann]], {{Höhe|2435|CH-m}} (Alpschtai, mittleri Chette)
# [[Gamsberg (Ostschweiz)|Gamsberg]], {{Höhe|2385|CH-m}} (Alviergruppe)
# [[Gross Fulfirst|Gross Fulfirscht]], {{Höhe|2383|CH-m}} (Alviergruppe)
# [[Wildhauser Schafberg|Wildhuuser Schafberg]], {{Höhe|2373|CH-m}} (Alpschtai, mittleri Chette)
# Chli Fulfirscht, {{Höhe|2368|CH-m}} (Alviergruppe)
# [[Alvier (Berg)|Alvier]], {{Höhe|2343|CH-m}} (Alviergruppe)

== Natur ==
=== See ===
Im Side vu dr Appezäller Alpe lyt dr [[Walensee|Walesee]] in ere Hechi vu {{Höhe|419|CH-m}}, e fjordartig glägene See, wu vu dr Churfirschte iberragt wird.

In dr Appezäller Alpe het s wenig See, was am Chalchschtai lyt, wu do vorherrscht. Drei See zaichne si aber uus dur e bsundersch schen Lag. Alli drei wäre vu gäche Bärghaale un Felswänd yygrahmt. Dr [[Seealpsee (Appenzeller Alpen)|Seealpsee]] lyt zwische dr mittlere un dr nerdlige Chette vum Alpschtai uf {{Höhe|1141|CH-m}} Hechi. Dr [[Sämtisersee]] uf ere Heche vu {{Höhe|1209|CH-m}} un dr [[Fälensee|Fälesee]] uf {{Höhe|1452|CH-m}} Hechi lige zwische dr sidlige un dr mittlere Chette vum Alpschtai. En andere See, dr [[Voralpsee]], {{Höhe|1123|CH-m}}, lyt in eme Dalyyschnitt, wu diräkt zum Rhydal entwässeret zwische dr Untergruppe vu dr Churfirschte un dr Alviergruppe.

=== Glätscher ===
D Appezäller Alpe cheme nit uf die Hechene, wu s normalerwys brucht fir Bildig vu Glätscher. Ainewäg sin im Alpschtai bim Säntis zwee chlaini Glätscher erhalte. Si heiße ''Blau Schnee'' un ''Gross Schnee''. Dr Blau Schnee lyt im Nordoschte vum Säntisgipfel, dr Gross Schnee im Sidoschte. Dur dr Klimawandel sin die schneefälder aber scho arg chlai wore. Ass es die Gläschter in däre relativ nidere Hechelag git, lyt an dr hpoche Nidertschleg in dr Appezäller Alpe un di chlairumig Lag vu dr Schneeflechene in gäche, no Oschte uusgrichtete Hochkare. In dr [[Riß-Kaltzeit|Riss-Chaltzy]] un dr [[Würm-Kaltzeit|Wirm-Chaltzyt]] het dr [[Rheingletscher|Rhyglätscher]] vu däm Biet uus sy greschti Uusdehnig ghaa.

=== Dier ===
[[Datei:Ibex Lisengrat.jpg|mini|E Schtaibock uf em Lisegrat]]
In dr Appezäller Alpe findet mer [[Alpensteinbock|Schtaibeck]], [[Gämse]], [[Murmeltier|Murmeli]] un [[Alpenschneehuhn|Schneehiener]].

== Schutzbiet ==
=== Landschafte vu nationaler Bedytig ===

No Artikel 5 vum Bundesgsetz iber dr Natur- un Haimetschutz fiert d Schwyz e [[Bundesinventar der Landschaften und Naturdenkmäler von nationaler Bedeutung|Bundesinventar vu dr Landschafte un Naturdänkmeler vu nationaler Bedytig]].

In dr Appezäller Alpe git s zurzyt zwoo vu däne Landschafte:
* Nr. 1612, Name: ''Säntisgebiet'', Johr vu dr Ufnahm ins Inväntar: 1996, Greßi: 17.939 ha
* Nr. 1613, Name: ''Speer-Churfirsten-Alvier'', Johr vu dr Ufnahm ins Inväntar: 1996, Greßi: 30.294 ha

== Turismus ==
S Biet vu dr Appezäller Alpe bietet vylfältigi turistischi Megligkaite im Summer un Winter. D Region bietet zem Byschpel e wyt Wanderwägnetz, wu vum Flachland bis zue Bärgwanderige goht. Im Winter wird vor allem Skisport dribe.

=== Färn-/Wytwanderwäg ===
* D [[Via Alpina]], e Wytwanderwäg mit fimf Dailwäg iber d Gränze dur di ganze Alpe, verlauft am Rand vu dr Appezäller Alpe lang: D Etappe C2 verlauft vu [[Vaduz]] uf [[Sargans]] iber [[Sevelen SG|Sevele]], [[Gretschins]], Fontnas, [[Azmoos]] un [[Vild]].
* Dr [[Thurweg]], e Wytwanderwäg vu dr «St. Galler Wanderwäg», fiert vu [[Wil SG]] iber [[Wattwil]] uf [[Wildhaus SG|Wildhuus]] im Toggeburg. Bi Wattwil chunnt dr Wäg in d Gebirgsgruppe vu dr Appezäller Alpe. Dr ganz Wytwanderwäg het e Dischtanz vu 60&nbsp;km un brucht e Wanderzyt vu ca. 17 Stund. Dodervu verlaufe ca. 32&nbsp;km oder ca. 9,5 Stund im Biet vu dr Appezäller Alpe.
* Dr [[Rheintal-Höhenweg|Rhydal-Hechewäg]], au vu dr «St. Galler Wanderwäg», fiert vu [[Rorschach]] uf [[Sargans]] iber [[Altstätten|Altstette]] un Wildhuus. Ab em Ort Eichberg sidli vu Altstette verlauft dr Wytwanderwäg am Rand vu dr Appezäller Alpe. Dr ganz Wäg isch 115&nbsp;km lang un brucht e Wanderzyt vu ca. 32 Stund. Dodervu verlaufe 79&nbsp;km oder ca. 22 Stund im Biet vu dr Appezäller Alpe.

=== Winterturismus ===
Dr Winterturismus isch in dr Appezäller Alpe au wichtig. Di grescht Wintersportregion isch s ober Toggeburg mit dr Ort [[Wildhaus SG|Wildhuus]], [[Unterwasser SG|Unterwasser]] un [[Alt St. Johann]] un dr Gipfel Gamserrugg un [[Chäserrugg]] in dr Churfirschte mit ere Lengi vu iber 60 Pischtekilometer. [[Amden|Amde]] un [[Krummenau SG|Chrummenau]]-Wolzenalp im Speer-Mattstock-Biet sin chlaineri Biet. Au dr {{Höhe|2502|CH-m}} hoch Säntis bietet d Megligkait vu alpine Abfahrte. Im Kanton Appezäll Innerrhode lyt au s Skibiet uf dr Ebenalp un anderi Lift. Arg gärn wäre d Appezäller Alpe au fir Skiture brucht. Dr chlai, sunscht turistisch ender weniger wichtig Ort [[Stein SG|Stäi]] wird zem Byschpel as Uusgangspunkt an sunnige Winterdäg zum Mekka vu dr Turegänger. Au Skilanglauf un Winterwandere wäre gärn gmacht.

== Weblink ==
{{Commonscat|Appenzell Alps|Appezäller Alpe}}
* [https://geofinder.ch/flaeche.php?gebirge=6 Umgränzig vu dr Appezäller un Toggeburger Alpe] uf GeoFinder.ch
* [https://www.deine-berge.de/Gebirge/111/Appenzeller-Alpen Appenzeller Alpen] uf DeineBerge.de

== Fueßnote ==
<references>
<ref name="Höh">{{Literatur |Autor=Ernst Höhne |Hrsg= |Titel=Knaurs Lexikon für Bergfreunde / Die Alpen zwischen Matterhorn und Bodensee |Auflage= |Verlag=Droemer Knaur |Ort=München |Datum=1987 |ISBN=3-426-26223-1 |Seiten=29ff}}</ref>
</references>

{{Navigationsleiste Östliche Westalpen}}

{{Übersetzungshinweis|1 = de |2 = Appenzeller_Alpen|3 = dütsch|4 = 212584821 }}

[[Kategorie:Alpe]]
[[Kategorie:Gebirg i de Schwiiz]]
[[Kategorie:Geografii vom Kanton Appezöll Inneroode]]
[[Kategorie:Geografii vom Kanton Appezäll Osseroode]]
[[Kategorie:Geografii vom Kanton Sanggalle]]
[[Kategorie:Geografii vom Kanton Zoog]]
[[Kategorie:Hochgebirg]]