Text:Rudolf von Tavel/D’Frou Kätheli und ihri Buebe/Kapitel 1.2

Zweites Kapitel

Es het wyter gschneit, wie wenn der Schnee o no wetti derfür sorge, daß emel ja Vatter und Tochter der Wäg zu-n-enandere nümme sötte finde. Und eso isch es der Frou Kätheli o uf em Gmüet gläge. E großi Scheidmuure het sech zwüschen ihre-n-und dem Herr Seckelmeischter ufgrichtet. Si het sech vo neuem ygredt, es heigi wyt und breit niemer öppis vo ds Oberschte schöner Dänkwys begriffe, und so müessi si allei derfür sorge, daß si ihri Bueben uf d’Fährte vo ihrem Ma bringi. Di nächschte Stunden und Tage het si zwüsche große pädagogischen Alöufen und halb verzwyfletem Briegge zuebracht. Nid nume het si jitze gmerkt, wie schwär es isch, höchi Ziel z’verfolge, ohni daß eim derby öpper a d’Hand geit; ds Böschten an der ganze Sach isch äbe gsi, daß si im Grund sälber gar nid heiter gseh het über di wahre Ziel vom Oberscht Wendschatz. Aber das hätt si um ds Töde niemer welle la merke. Si het wohl bättet, der lieb Gott söll nere der Wäg zeige; aber Lüt mit herte Chöpf chönne lang bätte, bis si afa heiter gseh. Der Frou Kätheli isch es halt gange, wie de meischte Lüte: was si i menen einzigen Ougeblick hätti chönne ha, wenn si ganz eifach gfolget hätti, das het si i mene Kampf müessen erobere, wo ihres ganze Läbe lang het sölle duure. Glücksälig der Möntsch, wo ’s z’rächter Zyt über sech bringt, vor sich sälber yz’gstah, daß hinden und vorne nüt mit ihm sygi, und di subere lääre Händ eifältig zum Himmel ufstreckt!

Us em ganze Wäse vo ihrem Ma sy der Frou Oberschti einschtwyle nume zwee Züg dütlech vor der Seel gstande: Sy Widerwille gäge die, wo z’Bärn inne gregiert hei, und sy Härzesgüeti für di Undergäbene. Si het gwüßt, daß der Oberscht im stille fescht ghoffet het, mit der Zyt di eigesinnige Regänte dervo chönne z’überzüge, wettig fruchtbari Underlag ds blinde Vertroue vom Volk sygi. Und het er öppe nid rächt gha? Stüends nid besser i der Wält, wenn der lieb Gott e größeri Mängi vo Lüt fänd, wo-n-ihm blind vertroue? Aber so wyt het d’Frou Kätheli jitze nid gsuecht. Der Nächi nah het si probiert, i ihrne Buebe d’Liebi zu den Undergäbene z’wecke, und daß si näbezuechen ihre Chyb gäge Bärn albeneinisch het la vüregüggele, isch nid z’verwundere. Beides het bi de Bueben ygschlage.

A mene laue Morgen im Merze — es isch no stockfyschter gsi, und keim Möntsch isch der Sinn dra cho, ufz’stah — het men undereinisch vom Dorf här es Horn ghört blase. D’Frou Kätheli het ihrnen Ohre no nid rächt trouet und gmeint, si heig öppis dernah troumet. Aber no gäb nere di müeden Ougsdechle, wo nächti keinisch hei welle Fyrabe mache, wieder zuegfalle sy, het si das Horn wieder ghört. Dür March und Bei gfahren isch nere dä Notruef. Wie ne Schyn isch si uuf gsi und am Fänschter, i der Meinung, si müeß e Brandröti gseh. Aber nüt vo däm. Wo si ds Fänschter ufgrisse het, isch alles stockfyschter und still da gläge, chuum daß me di schwarze Firschte vo de Burehüser vom Bärg derhinder het mögen underscheide. Es isch eso still gsi, wie wenn d’Wält über Nacht gstorbe wär. Und wieder fahrt dür di Totestilli e mißtönige Hornstoß. Ändlech het es se dunkt, si ghöri im Dorf änen uf der Straß loufe.

Und jitze schlat undereinisch ganz en andere Lärmen a ihres Ohr. Es dumpfs Ruusche, es Rumplen und Bole chunnt us der Fyschteri derhär, geng nächer a ds Schloß, geng wilder und uheimeliger, und bald tönt’s us em Rosegarten ufe, wie wenn es Unghüür dranne wär, alles z’verschlücke, was da unden i stillem Tryben uf e Früehlig gwartet het. Jitz erscht isch der Frou Kätheli ufgfalle, daß ja der Schnee über Nacht sozsäge verschwunde gsi isch, und jitz het si das Unghüür, wo i der Fyschteri der Garte verhergget het, erchennt, es isch d’Chise gsi. Jitz wolle, jitz het müesse Liecht gmacht und d’Schloßmannschaft gweckt sy!

Aber wie erstuunet d’Frou Oberschti, wo si d’Türe vo der Buebestube hindena offe gseht und kei Möntsch uf ihre Ruef antwortet! «Si wärde mer doch will’s Gott nid däm Wasser nachegloffe sy!» seit si, hänkt e warme Mantel um und zieht sech es Tuech über e Chopf, für i Hof abe ga z’luege, ob niemer umewäg sygi. Da het sech niemer grüehrt als der Brunne, wo gschwätzt und brodlet het, wie öppe geng. Aber jitz ghört si uf em Fäld usse Stimme, und bald kennt si die vom Schloß-Fritz ume, wo vo der Stullebrügg här chunnt und eis Gurts ufbegährt: «Di tuusigs donnersch Buebe! Es häicht my Tüüri ds Rad uus u verhergget di ganzi Mühli u der Garte derzue. Pressierit, pressierit!» En anderi Stimm antwortet druuf, «mir sy my Tüüri scho z’spät. Es isch scho da, losit, wie das rumoret u der Sagi zuechätzeret!» Jitz isch d’Schloßherri dem Fritz i Wäg graten und het ne chönne z’Red stelle.

«D’Chisen isch übergheit», seit er. «Es hätt üs nüt ta. D’Brütsche vom Mühlibach isch ja zue gsi. Es isch alles zsäme der Läärlouf abcho u het si bi der Stullebrügg gstouet. Mer hei grad bloß no möge gcho, für se z’bschwaare. Mer hei grad juscht dem Sager sy Wage mit der großen Eich, wo si nöchti vom Gmeiß zuehegfüehrt hei, uf d’Brügg möge gstoße, süsch hätt es se glüpft, u de wär’s de dene wyter niden übel gange. U wär weiß, es hätt se no däwäg möge verspränge, es isch gar unerchannt cho u het grobs Holz mitbrunge. Aber juscht, wo mer is dra gmacht hei, ob der Brügg zuehe Loch z’mache, isch ungereinisch ds Wasser gheit. ’s isch nid gsi, daß es öppen ungerdür möge hätti. Es mueß öpper d’Brütschen ufta ha. Losit, wie’s der Garten ab chutet!»

«Ja», brummlet en anderi Stimm derzwüsche, «wenn es se nid öppe het möge verspränge!»

«Nei, nei», bhertet der Fritz, «si geit ja sytligen uuf. Da isch gwüß, gwüß öpper derhinger gsi.»

«E wie cha das jitz o tue!» ghört me wieder en anderi Stimm.

Mit däm sy di Manne wieder i d’Fyschteri use verschwunde, hinder der Mühli düre dem Bach zue. D’Frou Kätheli isch mit däm Bscheid nid zfride gsi und wär ihrne Manne gärn nachegloffe; aber i dene schuehtiefe Charrglöis vom Fäldwäg wär si mit ihrne Pantöffeli nid wyt cho, und so isch si vertschuderet under em Vorschärme vo der Mühlischüür blybe stah, het ihres Chopftuech uf der Bruscht fescht zsämezogen und mit ängschtleche Blicke gsuecht, d’Umrisse vo dene Mannen i der Fyschteri z’underscheide. Si sy nere no nid ganz us em Gsicht verschwunde gsi, so ghört si ganz dütlech d’Stimm vo ihrem Chrischtöphi de Mannen etgägerüefe: «Der Töldi! der Töldi! Z’Hülf!»

Das ghören und, ohni uf e Wäg z’luege, de Lüte nachespringen isch eis gsi. D’Frou Oberschti het sech nid Zyt gnoh, di verlorene Pantofflen ufz’läse und isch barfueß über ds Fäld uus der Brütsche zuegstüüret. So isch si grad derzue cho, wo si der Töldi bachnaß us der Chise zoge hei. Hätt er nid im Etschlipfe no grad e Wydestumpe mögen erwütsche, so wär der Töldi Wendschatz i der Chisen eländ um ds Läbe cho. Währed der ganze Zyt, sitdäm d’Frou Kätheli erwachet isch, isch er jitz scho a der Wyden im Bach ghanget.

«Aber um ds Himmels Gotts Wille, Bueb, was isch dir o z’Sinn cho?» het ne d’Mama gfragt und ne mitsamt dem Chrischtoph heizue gmuschteret. Bis zur Schloßtüre het si ne nid la zum Wort cho. Erscht a der Wermi het er du dörfen antworte. «E, i ha halt gseh, wie di Manne gewärchet hei, für d’Brügg z’retten und wie si nid hei möge gcho, wil ds Wasser geng höcher worden isch und nümmen under der Brügg düre chönne het. Hätt si la gah, so hätt es nen alli ihri Plätzen und Ächer bis zu Stulle-Hans Uelis Matten aben überfüehrt. Da han i halt dänkt, üs tüei’s weniger, oder, wem’s öppis verderbi, so möge mer’s besser verlyde. Hätti’s d’Brügg versprängt, so hätt es se mänge Tag Gmeinwärch gchoschtet. Drum bin i ga d’Brütschen ufzieh, und derby het’s mi halt unden uus gnoh, wil i im Wasser gstande bi und nid gseh ha, wo-n-i trappe.»

«Du dumme Bueb, und wenn de jitz ertrunke wärisch?»

«E nu, heit Dir is nid geng gseit, me söll sys Läbe nid schone, für de Lüte z’zeige, wie guet me’s mit ne meini? Der Papa hätti’s gwüß nid anders gmacht.»

«Ja, Chind, aber einschtwyle han i no z’befäle, und du sott eso öppis nid ga mache, ohni mi z’frage! Wenn du ertrunke wärisch, so hättisch nume kei Dank derfür gha, und mir hättisch es Leid anegmacht, wo-n-i gar nid möcht usgstah. Dänk doch o, du Chind!» Mit dene Worte het d’Frou Kätheli der Töldi wieder a sech zogen und ihm es Müntschi gä. Wie hätti si o anders chönne, wo är nere-n-uf die Manier zeigt het, wettigs Echo ihri Lehren i sym Härz gfunde hei?

Gäge den achte, wo me sech du z’grächtem us der gstörte Nachtrueh erhobe het, isch es merkwürdig still gsi im Schloß. Hinder der Wand vom Saal het me kei Mühli ghört surre. Das Mal het si nid gschwige, wil me der Müller furtgschickt hätti, sondere wil der Sohn vom Herr Oberscht Wendschatz i der Absicht, ds Vertroue vom Volk dür Ufopferung z’gwinne, im eigete Huus Schaden agrichtet het. Wo-n-er, für de Herrschaftslüte Gmeinwärch, Verdruß und Überschwemmung z’erspare, d’Brütsche vom Mühlibach isch ga ufwinde, het ds Wasser nid nume mit allem, was es us den Ämmetalerbärgen abe bracht het, dä neu Wäg bruucht, es het alles mit sech grisse, was nid niet- und nagelfescht gsi isch, het Steine, Grien und halbi Tannen under ds Mühlirad gschleipft, ds Rad us de Lager glüpft und dermit di ganzi Mühli zum Stillstand bracht. Bösdings het me chönne verhüete, daß es ds Triebwärk vo der Sagi o no verhergget het.

Der halb Vormittag sy der Schloß-Fritz, der Sager, der Schmied, der Müller, der Mahlchnächt, der Stallchnächt, der Jeger und e guete Teil vo der Dorfmannschaft um ds usghänkte Mühlirad umegstanden und hei d’Händ verworfe. Am rumpelsurrigschten isch der Schloß-Fritz gsi. Er het ta, wie wenn er der ganz Schaden us sym eigete Sack zale müeßti, het ufbegährt und alles abrüelet, was ihm i Wäg cho isch. Der Müller het dry gluegt, wie wenn er verhürschet wäri und nid gwüßt, wo me zerscht söll agryfe. Ändlech seit der Sager zum Schloß-Fritz: «Du bruuchsch di nüt z’ergelschtere, der Schaden isch ja nid dyne!» — «Du hesch guet pfyffe», antwortet ihm der Schloß-Fritz, «du chunnsch de nid cho darha, wenn der Alt vo Bärn uehe chunnt!» Der Reschpäkt vor em Herr Seckelmeischter isch niemerem meh i de Glider gsässen als dem Schloß-Fritz. Är het sech nid nume für die Sache verantwortlech gspürt, wo men apartig ihm het avertrouet gha, er het mängisch sogar gmeint, er müessi no für alles ystah, wo d’Frou Oberschti und di beide Junker uf ihri Fuuscht hi agstellt hei. Er het a mängem Ort syni Nyder gha, und die hei sech im stille geng drüber gfreut, wenn er vor em Seckelmeischter so rächt i Täber yne cho isch.

Natürlech isch du o der Töldi zum Vorschyn cho. Es het nen interessiert, z’gseh, was er dä Morgen agrichtet heig. Wenn er aber gmeint het, di Lüt wärde ne mit dankbarer Bewunderung epfah und nen als ne zwöiten Oberscht Wendschatz anerchenne, so isch er ganz lätz drinne gsi. Er het uf de Gsichter vo allne dene Lüte nid viel anders gseh z’läsen als ne schlächtversteckte Spott über die ungschickti Art, wie der jung Herr sy eigete Vorteil uf ds Spiel gsetzt heig. Er het sech e chly gschämt, nid über sy guetgmeinti Tat, aber wil er jitz eso ungschickt dagstanden isch. Zum erschtemal het er öppis dervo gmerkt, daß me mit bloßer Guetmüetigkeit no lang ekei Achtung eroberet und het sech du vorgnoh, er well di Bure vo neren andere Syte luege z’näh.

Der Früehlig het Läbe ga Hünige bracht, und di täglechi Arbeit i Hof und Herrschaft het über Tag wenig Zyt gla zum Philosophiere, und am Abe het me keis anders Verlange treit als mit de Hüehner z’Sädel z’cho, für am Morge mit der Sunne wieder uufz’möge. Und vo Bärn het sech nöue niemer zeigt als öppe hie und da e Fründ, wo über Land gritten isch. Und so isch es der Summer düre wyter gange, bis daß me d’Sichle zur Ärnt gwetzt het. Ds Jahr isch nid schlächt gsi, und d’Bure hei bi guetem Luun ihri Garben under Dach bracht. Mängi dervo isch vo ds Töldis Hand bunde gsi, mängi vo ihm uf e Wage gleit worde, und niemer het ihm derby gwehrt. Im Gägeteil, sobald d’Lüt gmerkt hei, daß si am Töldi ne guete Fürspräch bi der Frou Oberschti gwinne, hei si ne nümme mißtrauisch agluegt und hein ihm’s o nid gwehrt, wenn er öppeneinisch ds eint oder ander Meitschi obenyne gnoh het. Und het er öppeneinisch vo so mene Meitschi anders usen übercho, als ihm lieb gsi isch, so het men o ds Lache nid versteckt, het ihm sy Tätsch gönnt, so guet wie amene Burebueb, und sech wyter nümme drum gkümmeret. Was Wunder, daß es dem Töldi bi där Läbtig wohl gsi isch und daß er sech bi de Burelüte je länger descht meh daheim gspürt het. Derby isch er nid nume vürcho, er het trüeit, gwachsen und isch alles in allem e schöne gfreute Bursch gsi. Es isch sälten a menen Ort e Sichlete gsi, wo me nid di beide Junker vom Schloß hätti gheiße cho. Der Chrischtöphi het settigne Sache nid viel dernah gfragt, wil es ihm ender z’ruuch zuegangen isch derby, und dem Töldi isch es rächt gsi, wenn er alleini het chönne gah, wil er descht minder sech het bruucht zsämez’näh.

Ei Aben isch i der Chrüzbuechen obe, i mene stattleche Burehof am Soum vom Toppwald, Sichlete gsi. D’Sunnen isch hinder em Ballebüehl verschwunde gsi, und e rosigen Abedhimmel het über em Hürnbärg glachet. Di länge Schätte, wo erscht no im Chisetal vo Hüser und Böum i d’Matten use gloffe sy, hei sech scho wieder verschloffe gha. Es het gchuelet, und uf de Mööser unde het sech e fyne Dunscht us em Bode gla und het d’Umrisse vo allem, was da glägen isch, afa verwüsche. I der Chrüzbuechen obe hei Roß und Chüeh ihri Sach gha und hinder de volle Chrüpfe gschnuufet. Ds Tenn isch usgruumt gsi, für de Junge zu mene luschtige Tanz Platz z’gä. I Chuchi und Stuben isch uftreit worde, was öppen e währschafti Burehushaltig ma biete, und Alt und Jung het tapfer yneghoue, i Vorässe, Bohnen und Späck, und o für ne guete Tropf Wy isch gsorget gsi. Sobald si ds gröbschte versorget gha hei, isch gsunge worde, und derby het der Töldi ungheiße zum beschte gä, was er zringsetum i de Burehüser a länge Winterabede het glehrt gha. Sy schöni, früschi Stimm het nid nume scho mängisch der Frou Kätheli im Schloß wohlta, me het se-n-o gärn under de schwarze Stroudecher ghört. Sobald du der Gyger im Tenn het afa ufmache, isch ds ganze junge Volk dert use, und die Alte hei gfunde, «si welle e jitz grad eis no chly sy». Si sy fescht zueche ghocket, hei d’Gleser nachegfüllt und sech bhäbig über e Tisch ynegla. Dem Töldi sys Singe het se-n-uf ds Schloß bracht und uf di früechere Zyte. Es het ne wohlta, wieder einisch usz’chrame, wie-n-es doch da di Jahr gange sygi, wie der Chrischte vo der Mühli furt müesse heig, wie si du lang keine meh «funge» heige und wie du d’Oberschti z’gueter Letscht sech heig müessen yla und froh sy, daß si ne neue Müller übercho heig. «Es hätt nere no einisch nid pressiert», het eine gewüßt z’brichte, «wenn du nid der Steiger vom Schloß z’Münsigen i der Ou niden e Mühli hätti afa boue.» Das heig nere du Bei gmacht, und du syg du gleitig der Alt vo Bärn ufe cho, für ihres Mühlirächt mache z’gälte. «Ja», meint en andere, «ds sältmal hei si’s möge, der Münsiger het müesse nahgä, aber jitz hanget nere-n-en angeren am Chittel: Jitz wott der Dießbacher eini boue. Es nimmt mi wunger, wär de obenuus schwingt, das wird bigott enangere targge!»

So hei si brichtet und derzue ihri Gleser gheltet bis spät i d’Nacht yne.

Underdesse het der Töldi im Tenn usse mit dem junge Volk gjuheiet und druuflos dem luschtige Mädeli vom Ghei der Hof gmacht. Der Neueschwander Köbi isch scho füürrot gsi vor Töubi und hätti am liebschte der Junker der Bärg ab gschosse. Dem versprochene Schatz vo menen andere schönz’tue hätt sech kei Burebursch dörfen erloube. So eine wär scho lang mit bluetigem Chopf heigschickt worde. Aber der Töldi het juscht grad ds Güegi gstoche, ’s la druuf abz’cho und z’luege, wieviel es mög erlyde. Und ds Mädeli het hütt o nüt anders im Chopf gha als sy Schatz z’fecke. Es het dänkt, e chly Yfersucht und Töubi sygi doch de ds mindischte, wo me dem Köbi dörfti zuemuete. Im Wäg gstanden isch dene Beidne ja sünsch nüt. Drum het es sech zur große Freud vo allnen andere vom Junker Töldi la chüderle, so viel er nume het welle. Der Köbi het alles müesse verworgge, und wo-n-er z’gueter Letscht sech nümme het mögen ebha und mit mene Garbechnebel uf e Töldi z’dorf isch, wil dä sym Mädeli z’mitts im Tenn es härzhafts Müntschi gä het, het er’s müesse lyde, daß ne di andere Burschen in Egi gha und ne nume no usglachet hei.

Di Sichleten isch trotzdäm im beschte Friden abgloffe, und der Töldi isch ganz ungschore hei cho, ja, er het ganz guet gmerkt, daß sys uverschante Dryfahren ihm i den Ouge vo syne bürschen Alterskamerade nume no meh Reschpäkt verschaffet het. Aber, es het doch anders sölle cho, als er grächnet het. Der Neueschwander Köbi het du d’Töubi a sym Schatz usgla, und ds Ghei-Änni het du das übler ufgnoh, als si erwartet hei. Si het du der Töldi uf d’Mugge gnoh und nid Rueh gha, bis d’Frou Oberschti dä ganz Handel erfahre het. Me cha dänke, daß d’Frou Kätheli übel gläbt het dranne. Si het’s nid gärn gloubt; aber nume z’bald het der Töldi es neus Wystum gä, daß ihm der wyblech Teil vo der Herrschaftsbevölkerung nid minder interessant isch gsi als ds Mannevolk. Jitz was mache? het sech d’Frou Kätheli gseit. Daß si ihre Stiefsuhn nid uf däm gfährleche Trom het dörfe la, ha si grad ygseh. Es het derfür müesse gsorget sy, daß sy goût en andere Dräj nähm. D’Rächnung isch eifach gsi: daß der Junker Wendschatz vo Hünigen einisch es Buremeitschi zur Frou nähmi, het zu dene Sache ghört, wo me damals nid het mögen ersinne, und daß sech dä Jüngling i Chopf tüej, d’Frouen und d’Meitschi vo den Undergäbene dörf me für nes Gvätterzüüg aluege, het si nid welle tole. Da het gründlech müessen abghoue sy. Numen isch es liechter gseit gsi als gmacht. Daß si-n-ihm alli Sichleten und sünschtige Dorfete verbotte het, versteit sech vo sälber, aber si het doch der Töldi nid chönnen ybschließe. Si het afange ghörig mit ihm z’Bode gstellt, aber bald gmerkt, daß dem Töldi sy Ysicht de Versuechunge nid wärdi möge d’Stange ha, und so isch nere wohl der Gedanke cho, es wäri doch villicht jitze der Momänt, dä Jüngling ga Bärn z’schicke. Aber das isch nid gangen ohni e tiefi Demüetigung vor em Papa Seckelmeischter.

Uf der Suechi na menen Uswäg, wo nere das würdi erspare, isch si uf e Pfarrer Gryph verfalle. Eigetlich isch scho das für si chly e Gang ga Canossa gsi, vowäge der Pfarrer Gryph het’s scho i den erschte Jahre nam Tod vom Oberscht mit der Frou Kätheli verchachlet gha, wil er se-n-uf nen ungschickti Art het la gspüre, daß är der Oberscht Wendschatz besser verstande heigi als si, emel was di politischen Ansichte gsi sy. Aber item, jitz het öppis müesse gah, und so het si a eim vo de nächschte Tage der Pfarrer ga Hünige bschickt.

Dä het frylech Müej gha, di heimlechi Freud, wo-n-ihm d’Verlägeheit vo der Frou Oberschti gmacht het, nid i syne Blicke z’verrate. Wie scho früecher, het er nere grate, der Bueb ga Bärn z’schicke.

«Das wär mer o z’Sinn cho», seit d’Frou Kätheli, «aber i ha myni Gründ, warum i mi dergäge wehre: Wenn er jitz scho under en Yfluß vo dene Herre z’Bärn chunnt, so chan i für d’Ewigkeit i ds Chemi schrybe, nen uf d’Fährte vo sym Vatter z’bringe, und das giben i einschtwyle no nid uuf, Herr Pfarrer.» Mit eigesinnigem Frouestolz het si das dem Pfarrer abängglet. Der Pfarrer aber het im stille dänkt: du bisch nid di erschti, wo mi wider Wille z’Rat zieht, und du söllsch o nid di erschti sy, dere-n-i nid dörfti my Meinung säge. — Der Pfarrer hätti wohl e Rat gwüßt, wo der Frou Oberschti erspart hätti, ihre Bueb ga Bärn z’schicke, aber zum zwöitemal sech i Hüniger Hüratssache mischle, het er sich im Bsinnen a sy Interlachenerfahrt wohl ghüetet. — Und der Frou Oberschti no einisch Lätzge z’machen über d’Ziel vo ihrem verstorbene Ma, het er sech wohl in acht gnoh. Da het’s numen ei Wäg gä, wo zum Ziel gfüehrt het: der Oberscht no höcher i Himmel z’erheben als er i den Ouge vo syr Frou scho gsi isch. Für sy Rat nid gar z’wohlfeil z’gä, het er zerscht mit gsänktem Chopf e chly vor sech abegluegt, d’Düümen einen um en andere trüllet und albeneinisch d’Chnöu zsämegschlage. Er het wohl gspürt, wie d’Ouge vo der Frou Oberschti ungeduldig uf ihm umegspaziert sy. Er het se-n-äxpräß es Chehrli la warte, und wo’s ne du dunkt het, es wär jitz nache zum Arichte, het er sech i sym fauteuil e chly vüregla, z’Händ uf em Tisch inenandere gleit und gseit: «Tja, wenn i so dänke, was üse liebe verehrte Herr Oberscht sälig eigetlech für ne Ma isch gsi, so mueß i mer de albe säge: so wird me halt nid vo hütt uf morn. Er isch, wenn Dir weit, no jung gsi de Jahre nah, wo-n-er gstorben isch, aber dä Ma het äbe scho öppis düregmacht gha. Er het schon e ganze Bitz Wält gseh gha und das mit offenen Ouge. Er isch früecher ryf worden als di meischten andere. Jitz isch ja wahr, der Junker Berchtold het viel vo sym Vatter; aber das mueß jitz halt no bildet sy. — Jä der tuusig, lueget, Frou Oberschti, so wie Eue Ma sälig wird me nid, ohni daß eine der lieb Gott ghörig i d’Lehr nimmt. Und a Kenntnissen und Wüsse manglet däm Jüngling no gar mängs, bis er o i däm Punkt sym Vatter cha d’Schuehriemen uflöse. Drum meinen i, Dir söttet ne doch no chly ga Bärn yne tue. Vom Suhn vom Oberscht Wendschatz erwartet me no öppis meh als eso.»

«Aber, begryfet Dir de nid, Herr Pfarrer», erwideret ihm d’Frou Kätheli, «daß es mer e große Chummer macht, dä Bueb i das Bärn yne z’la, wo-n-er mir de ganz us de Hände chunnt? Chunnt er under d’Ufsicht vo dene Herre vo der Regierung — und i will’s grad use säge: under d’Leitung vo mym Vatter — so isch es uus und Amen mit de Traditione vom Herr Oberscht sälig, und lat me ne sünsch sy Wäg gah, so geit er mer villicht erscht rächt a Lyb und Seel z’Grund.» Der Pfarrer Gryph het’s der Frou Oberschti wohl aghört, wie tief us em Härz di Wort cho sy. Es isch ihm derwyle ganz anders z’Muet worde. Wie im Flug syn ihm d’Erinnerungen a sy ritterleche Fründ dür e Chopf gange, und es isch ihm gsi, wie wenn er sys Allerbeschte müeßti gä, für der Töldi uf e rächte Wäg z’bringe. D’Frou Kätheli het ne mit ungeduldiger Erwartung agluegt, aber si hätti’s nid über sech bracht, ne mit nere neue Frag zu nere gleitigeren Antwort z’trybe. Der Pfarrer het, nadäm syni Blicke zerscht dür ds Fänschter i di großi Wyti gange sy, syni Ellbogen uf d’Chnöu und der Chopf i d’Händ gstützt, so daß di tubwyße Haar zwüschen allne zäche Finger düre wie düri Grasbüscheli vüre gluegt hei. Der Pfarrer Gryph het nid zu dene Lüte ghört, wo mit überleite gestes de Lüte geng wei gä z’verstah, was grad i ne vorgeit, wo mit de Händen adüte: jitz bätten i, oder mit menen unbändige Süüfzer verchünde, wie leid ne das und das syg, wo si grad müesse ghöre. Und für amene Möntschechind es Weh wellen usz’rede, het er afange z’viel erläbt gha i syr Seelsorg. Wie mängisch i sym Läben isch er scho amene Chummer begägnet, wo-n-är nid sälber het erläbt gha und wo ihm en unbekannti Größi gsi isch. Daß me settigs nid mit Worte cha wägruume, het er wohl gwüßt, aber äbesoguet, daß eine geng um e Wäg isch, für dän es weder im Leid no im Glück en unbekannti Größi git. Und zu däm het er o i däm Ougeblick sy Zueflucht gnoh. D’Frou Kätheli het’s gspürt, het ne nid dür Frage welle störe, sondere het o ihri Gedanke la zum Himmel flüge, und so hei di zwöi, ohni sech vorhär z’verabrede, zsämegspannet. Es isch eso muusstill gsi i der Stube, daß me dür di bschlossene Fänschter düre der Brunnen im Hof het ghöre brödele. Es isch no nes Chehrli gange, bis der Pfarrer wieder gredt het.

«I begryfen Ech gar wohl, Frou Oberschti», seit er, «es isch nid liecht, es Chind us de Hände z’gä und bsunders de no eis, wo der Wille vo mene Verstorbene drinne sötti Gstalt übercho. Da chunnt es jitz äbe druuf a, daß me der Muet het, der lieb Gott la z’mache und di eigeti Wysheit für nüt z’achte. Das, verehrti Frou Oberschti, isch äbe Gloube. I sägen Ech no einisch: der lieb Gott la mache! Daß derby es Muetterhärz nid ufhört, für so nes Chind z’schla, versteit sech vo sälber. Und wenn me vo Härzschlag redt, so sött me nie vergässe, daß das d’Voruussetzung isch vo allem Dänke, Reden und Tue.»

«Ja», het d’Frou Kätheli gseit. Für e Räschte vo däm, was si dänkt het, het si keini Wort gfunde. Das, het si gmeint, hätt ihre nid erscht der Pfarrer müesse cho säge: Me müeß am rächten Ort und zur rächte Zyt der lieb Gott la mache. Ihre-n-isch es o gange wie allne junge Lüte. Si meine, wenn Alti ne settigi Sache säge, so syge das eso allerwälts Sätz, wo jedem chönnten yfalle. Si vergässe derby nume, daß, wenn e Greis a sym Läbesaben e settigi Wahrheit no einisch mit aller Überzügung vo sech git, daß das nid en aglehrten oder nachegeseite Satz isch, sonderen öppis, wo däsälb i mene länge müehsälige Läben als Wahrheit neu eroberet het.

So het’s d’Frou Oberschti Wendschatz hütt no gar nid für nötig gfunde, wyters über d’Wort vom Pfarrer nachez’dänke. «Natürlich mueß me der lieb Gott la mache», het si im stille dublet, «was wett men o anders? Der Pfarrer isch en alte Dampi!» Ds einzige, was einschtwyle das Gspräch erwürkt het, isch d’Ysicht gsi, daß der Töldi ga Bärn müeß und daß me da nid drum ume chömm.

So isch du a mene schöne Morge bi ds Herr Seckelmeischters z’Bärn e Bott vo Hünige mit mene Brief agrückt, wo-n-es drinne gheiße het:

«Meyne theüwre geliepte Aeltern!

Ob ich zwahr wol hette mögen meynen lieben Stifsohn, Junkeren Berchtold, bey mir bhalten, ihn als den Erstgebohrnen meynes sälig verstorbenen theüwren Ehgemahls in all Sachen der Herrschaft wohl ynzeführen und mir in schweren Tagen beyzestehen, achte ich es däm ohng’acht für nöthig, ihme in denen Wissenschaften, so der jung Herr heüttzetag nit ermanglen, insonderheyt, daß er die Schreipfedern glöüffig ze hanthäben erlehre, gan Bärn ze schicken und ewer liebden anzevertrouwen, maßen unser geistlicher Troster, der Herr Bredikant ze Dießbach äne wollbetaget und krenklech nit fast jung Volk mehr ze paschgen sich vermag.

Gott, der Allbarmhertzig meg ihn mit Ewch bhüeten all Zytt und gäben, daß er synem erleüchten Vater in Tugend und Wäsen nachschlag. Ihme hab ich es annheym gäben und überlassen Ewrer Obhuet, meyne geliepte Aeltern den Junker, aber mit deren Condition, daß der liebe Junker Berchtold in denen Fueßstapffen synes ohnvergeßlichen Vatters ze wandlen unabgwändt bleyb, welches mir ein groß Kümmernuß. Deren gnedigen Herren und Oberen ze Bärn Regiment ist streng und etlicher Ding übel bricht und mögt wohl nit lyden, daß ein Herrschaft uß gutem Herzen milt und geduldicklich walt, wo dorch die heilig Schrifft verheisset, daß die Sanfftmütigen werdend das Erdrych besitzen. Denen hohen Regierungskünsten frag ich nit fast nach, halt baß druf, daß der jung Mensch wohlanstendig und mit unverrücktem Herzen heimbkom und sich deren Dumbheiten der Studiosi und in Sonderheit alles Gschleipfs mit unehrbaren Wybervölkern müßigen tet. Allso gfallts Gott dem Allmechtigen, dem ich ihn mit Ewr liebden befelche.

Die Schnitz, Habech und Schybech, seynd gut graten, etlich Brettlin verbrönnt; aber was ich Ewch sendt, ist wohl erlesen, wie auch die Bohnen. Das Gröukt ist vom Ustagen. Der z’Dießbech ennen schicket sich an, syn Mülli wider myn Rechtsame z’bouwen.

Ewch kußt und grüßet Ewere

Kätherli Wendschatz

des Obersten Wittib,

deme von M.g.H.H. ze Bärn viel Leyds geschechen.»

Der Herr Seckelmeischter isch viel z’fascht Politiker und Regänt gsi, als daß er sech dür d’Dörn vo däm Brief hert hätti la inkommodiere. Er het sy Tochter z’zytewys geng no für nes unartigs Meitschi agluegt und dänkt, mit Zyt und Wyl falle nere de d’Stachle vo sälber ab. D’Houptsach isch ihm gsi, daß si-n-ihm z’Wille worden isch, und scho het er afa überlege, wie-n-er de dä Büebel well kuranze.

Sobald di bündigi Antwort ga Hünige cho isch, me erwarti der Töldi, het d’Frou Oberschti alles zwäg gmacht, für ihre Stiefsuhn uf ds Stadtläben usz’rüschte. Uf ds Großtue het si’s nid abgseh gha, aber der Junker vo Hünigen und no vielmeh der Suhn vom Oberscht Wendschatz het sech z’Bärn inne sölle dörfe zeige.

Und wil d’Gottfälligkeit «zu allen Dingen nütze», het si der Töldi no einisch ga Dießbach gschickt, dem Pfarrer ga d’Hand drücke. Hätti si vermuetet, was de dert gschej, so hätt si’s nid gmacht. Aber es isch derfür gsorget, daß über em churzsichtige Wille vo de Möntschen e sterkere waltet, wo übere zielet i längere Teil vom Läbe, i dä, wo furtduuret, wenn ds hiesige zsämebricht.

Der Pfarrer isch vor em Pfruendhuus gsässen und het sech gsunnet, so guet das änds Wymonet no müglech isch. Büecher het er keini um sech ume gha; syni glänzigen Ouge hei i der Natur gstudiert, wo sech zum Winterschlaf zwäg gmacht het, und derby het er sech gseit, wenn’s de da usse wieder grueni, so syg er de nümme z’Dießbach. Ander Lüt syge de da, wo de nähme, was wachsi, ohni z’frage, wär’s gsäjt heig. — Da steit undereinisch der Berchtold Wendschatz vor em Pfarrer. Er hätt ihm nid liecht i mene gschickteren Ougeblick i ds Garn vo synen ärnschte Gedanke chönne loufe. Der Pfarrer het ne gheiße näbe sech sitzen und het afa brichte: «So so, du wottsch also ga Bärn? — Ja nu, es isch mer lieb, daß i jitz no eis mit der cha rede. I cha de um das liechter hei.» Da luegt der Töldi sy Underwysiger verwunderet a. Dä het’s gmerkt und fahrt wyter, so sicher, wie eine, wo seit, was er i der nächschte Halbstund well vürnäh: «Ja, so isch es. — Lue, es het villicht niemer dy Vatter besser gkennt und begriffen als i. — E was hei mir doch mängisch da brichtet zsäme, und wie mängisch het er mer sys Härz gläärt!» Der Pfarrer het du dem Töldi gseit, wie sy Vatter’s gmeint heig und wie’s ihm übel ufgnoh worde sygi und wie me du z’spät gmerkt heigi, wär uf em rächte Trom gsi syg. Es isch ihm glunge, im Härz vom Töldi Füür az’mache. Der Töldi het sech im stille gschwore, er well nid abgä, bis er für sy Vatter Rach gnoh heig. Der Pfarrer het wohl ds Lüüchte gseh i syne dunklen Ouge, aber daß er nume Rachsucht gweckt het in ihm, statt heiligi Begeischterung zum Wyterboue, das het er nid druus use gläse. «Lue», het er furtgfahre, «i weiß scho, daß d’Frou Oberschti dir mängs gseit het dervo. Aber begryf, si isch e Frou und isch no gar jung gsi, wo si ne ghüratet het. Und leider Gotts hei si enandere nid lang gha. I ha ne länger gkennt, und drum sägen i dir jitz alles no einisch. Es dunkt mi, i chönnti sünsch nid rüejig stärbe. Du muesch di jitz i d’Gedanke vo dym sälige Vatter versänke, du muesch se de neu la ufläbe. Är het ja sys Ziel nid mögen errecke, das het er dir müessen überla, und wenn du nid vollfüehrsch, was er welle het, so tuet’s niemer, und das wär truurig. Es würd mi i ds Grab yne duure. Du chunnsch jitz de z’Bärn inne zu andere Lüte, wo vo däm allem nüt wei wüsse, und du wirsch Müej ha, das fescht im Oug z’bhalte, was ds Andänken a dy Vatter dir uferleit. Du muesch de nume nid vergässe, daß mir alli — Gott Lob und Dank — nid a d’Möntsche verchouft sy. Im Gägeteil, losgchouft sy mer und frei, und wenn niemer hie uf Ärden öppis von is wott, so hei mer doch freie Zuegang zu Ihm, zu üsem Vatter im Himmel. Das, liebe junge Fründ, isch ds Erb vo der Reformation, und das wei mir Bärner als ds chöschtlechschte Vermächtnis vo üsnen Altvordere pflegen und bruuche!»

Uf das hi het der Pfarrer es Chehrli gschwige, und o der Töldi het nüt gseit. Und du steit der Pfarrer undereinisch uuf, luegt der Töldi mit menen ärnschte, fascht herten Usdruck a und seit: «Chumm, i wott der jitz no öppis cho zeige!» Er füehrt der Junker uf e Chilchhof übere, zum Grab vom Oberscht Wendschatz und seit ihm: «Lue, da ligt er. Vergiß nie, daß du sy Suhn bisch!» Und du chehrt er sech um und füehrt der Töldi zu mene zwöite Grab, wo me chuum meh het chönnen underscheide, daß es es Grab sygi, wil sit ds Oberschte Tod niemer meh öppis dranne gmacht het, und seit: «Und da isch dy Muetter begrabe.»

Was i ds Töldis Härz i däm Ougeblick vor sech gangen isch, isch nid guet z’säge. Er het sälber kei klare Gedanke gha; aber zum erschtemal i sym Läbe het’s ne dunkt, er sygi vo aller möntschleche Liebi abgschnitte. Vatter und Muetter under em Bode, d’Stiefmuetter — das het ihm ja vori der Pfarrer gseit — het der Oberscht Wendschatz no nid dür und dür begriffe gha, wo-n-er uf halbem Wäg zu sym Ziel gfallen isch, und der Pfarrer, der zueverläßigscht Züge vom Oberscht, e schittere, alte Ma, wo hütt für geng von ihm het wellen Abschied näh. Und jitz ga Bärn yne, zum Vatter vo syr Stiefmuetter, wo vo allem, däm, was me vom Töldi erwartet het, nüt het welle wüsse. Er isch da gstande, wie wenn er druuf warteti, daß zwüsche de Greber vo synen Eltere der Bode sech uftät, für ne z’verschlücke. Träne het er keini gha, aber sy hülflose Blick het dem Pfarrer ds Härz verrisse. Dä het sälber zitteret und d’Ouge gwüscht, sech aber doch zsämegnoh und jitz der Töldi wieder a sech zoge.

«I cha der nid alles säge», seit er zue-n-ihm, «was i der no säge sött und möcht. Numen eis muesch dyr Läbtig vor Ouge bhalte: es ma cho, was will — als arme Sünder, wie mir alli sy — wirsch de-n-i mängi fyschteri Tiefi abe cho, aber nie, gar nie so wyt abe, daß de nid dörftisch zu Gott schreie, zum Heiland flieh, vo wäge du bisch und blybsch — und würd sech e Bärg vo Sündestoub und Dräck uf di lege — ein teuer erkauftes Gotteschind. — Jitz bhüet di Gott, liebe Fründ!» Der Pfarrer het der Suhn vom Oberscht Wendschatz a sech zogen und ne no einisch a sys Härz drückt, währed syni Ouge zum heiterblaue Herbschthimmel ufe gluegt hei, wie d’Ouge vo eim, wo mit der ganze Chraft vo syr Seel öppis erhoffet.