Zweisprochiga Stroßatàfla ìm Elsàss

Dialäkt: Mìlhüüserisch

Zitter a pààr Johrzehnta gìtt's ìm Elsàss ìmmer mehr zweisprochiga Stroßatàfla ("zweisprochig" heisst do: uf Frànzeesch, d offiziella Sproch, un uf Elsassisch, dr regionàla Dialekt).

S elsassischa Sprochàmt (s OLCA) un verschìedena Vereiner wann durch dia Stroßanamma dr elsassischa Dialekt unterstìtza.

Dr Nàmma uf Elsassisch ìsch nìt unbedìngt d Ìwersetzung vum frànzeescha Nàmma. 's gìtt Fall wo d Stroß vu jehar a ältra Bezeichnung ghàà hàt, do ìwernìmmt s Elsassischa dr tràditionella Nàmma, aui wenn's uf Frànzeesch ìn da letschta Zitta gwachselt hàt.

Uf derra Lìscht wara dia Tàfla ufglìschtet, wo mìt em Bìld dokumentiert sìn.

Anze[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
Bockgassla	Rue du Cerf
Breitgass	Rue des Alliés
Fuchsgassla	Rue du Renard
Kerchgass	Rue de l'Église	Kirchgasse
Kerchplatz	Place de l'Église	Kirchplatz
Kronagassla	Rue Jacques Balde		Der Jacob Balde vo Anze isch im 18. Joorhundert en berüemte Dichter gsi.
Rampergassla	Rue du Rempart		D Reschte vo de alte Stadtmuure (frz.: remparts) vo Anze sind hischtoorischi Monumänt.^[1]
Schüelgassla	Rue de la Liberté
Siasswinckel	Rue de la Bonbonnière	Süß Winkel

Barge[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
Judagass	Rue des Juifs	Judengasse	Z Barge isch ziter em 14. Joorhundert e jüdische Gmeind gsi. A der Judagass Nummer 19 isch d Synagoog, wo ziter 1990 unter Dänkmolschutz als monument historique stoot.^[2]
Kerichgassel	Petite Rue de l'Eglise	Kirchgasse
Leimagass	Petite Rue du Haut Koenigsbourg

Bìschwiller[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	"Gasgässel"	Rue de l'Usine à Gaz
	"Herregass"	Rue du Château
	Mairieplätzel	Place de la Mairie
	Ràtgàss	Rue du Conseil
	"Ratzegass"	Rue des Prés
	"Rhinstross"	Rue du Rhin
	"Scheergässel"	Rue de l'Abattoir
	Söigàss	Rue des Pharmaciens
	"Spritzegass"	Rue des Pompes
	"Wawnergass"	Rue des Charrons

Buxwiller im Unterelsàss[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Elsassisch	Frànzeesch	Bemerkung
Herregass	Rue des Seigneurs	Do cha me no heerschaftlichi Hüüser sit em Middelalter gseh. Es sind schöni alte Fachwärchgebäu.
Judegass	Rue de Juifs	Sid 1300 läbe Jude z Buxwiller. Die letscht Synagoge isch jetz es Museum.^[3]
Kerichgässel	Rue de l'Église	Bi der Kerich us em Johr 1614.
Sandgass	Rue du Sable

Eerstain[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	Katzegass	Rue du Chat

Fortschwihr[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	Grossgardawaj	Rue du Grand Jardin

Hàwenàu[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
Entelach	Mare aux Canards	Entenlache
Gaertnermaerik	Place Joseph Thierry	Gärtnermarkt/Gärtnersmarkt	französisch ufe Joseph Thierry (1857–1918) vo Hàwenàu]
Landwaj	Grand'Rue	Landweg
Metzjergass	Rue du Général Gérard	Metzgergasse
Paradeplatz	Place d'Armes	Paradeplatz
Stallgass	Rue G. Clemenceau	Stallgasse	uf französisch füre Georges Clemenceau (1841–1929)

Hìrzbàch[ändere | Quälltäxt bearbeite]

S Dorf Hìrzbàch hàt zweierlei Stroßaschìlder: ältera Schìlder uf Frànzeesch un Hoochditsch, un nèiera Schìlder uf Frànzeesch un Elsassisch. D Namma uf Hoochditsch sìn Ìwerstezunga vum Frànzeescha; d Namma uf Elsassisch schiina mehr historischa Bezeichnunga z'sìì.

Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
Aneri Stross	Rue Principale		D „Aneri Stross“ ìsch a Nawagassla vu dr „Hàiptstross“. Uf Frànzeesch galta àwer dia zwei Gàssa fer a einziga Gàssa, àls „Rue Principale“.
Hàiptstross	Rue Principale	Hauptstrasse
Schlossgàrta-Allee	Rue du Château	Schloss-Strasse
Schmìdgàss	Rue de Carspach	Carspacherstrasse
Zeglaplàtz	Rue de la Gare

Ìllfert[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	Eichwàg	Rue du Chêne
	Em Winkel	Rue des Vergers
	Frippiergàsslà	Impasse du Rail
	Grossgass	Grand’Rue
	Haupstross	Route d'Altkirch
	Kerchplatz	Place de l’Abbé Bochelen
	Krummàgass	Rue de la Barrière
	Kühgass	Rue du 21 Novembre
	Nedergass	Rue de Spechbach
	Totàwàg	Rue Burnkirch

Ìngwiller[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	Röemerstross	Route des Romains

Kaiserschbàrig[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	Brunnagàssel
	Pairisgàss	Rue de Pairis

Làmpertschloch[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	Hintergàss	Rue du Général de Gaule	maanet an Charles de Gaulle (1890–1970)

Màtzene[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	d'Làndstross	Rue du Chanoine MERTIAN

Menschter[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
die àlt Stross	La vieille Rue	Alte Straße
Kupferschmedtgass	Rue des Chaudronniers	Kupferschmiedgasse
Stosswihrstross	Rue du 9^ème Zouaves	Stossweierstraße	Di alt Hauptstross uf Stosswihr isch en Deil vo der Bergstross, wo vo Colmer us em Elsass über d Vogese is Moseltaal goot. Vom Berg her isch s 9. Zuavenregiment vo der franzeesche Armee am 5. Februar 1945 uf Menschter cho.^[4]
Wàseplàtz	Place du 11 Novembre	Wasenplatz

Milhüüsa[ändere | Quälltäxt bearbeite]

→ Hauptartikel: Zweisprochiga Stroßatàfla z Milhüüsa

Ànna 1991 hàt sìch a Verein ufgstellt fer z Milhüüsa zweisprochiga Stroßaschìlder ànamàcha. D erschta Stroßaschìlder sìn àm 23. Marz 1991 ufgstallt worra. S sìn d gànz erschta zweisprochiga Stroßaschìlder ìn era großa Stàdt ìm Elsàss gsìì.

D elsassischa Tàfla steht ìmmer unter dr Frànzeescha, sa wìrd àls nochhar derzüe gmàcht. As sìn nìt unbedìngt Ìwersetzunga vum Frànzeescha, àwer aui vìelmols d historischa Namma vu da Gàssa uf Elsassisch, wia sa ìn da àlta Text ìwer Milhüüsa stehn, zum Beispiel ìn da Gedìchta vum Auguste Lustig^[5].

Ìm Novamber 2016 sìn's 215 zweisprochiga Stroßatàfla gsìì, un d Plàkàter àm Iigàng vu dr Stàdt sìn aui zweisprochig worra. Un àb un züe kämma wìder nèia Stroßa derzüe.

Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
Finster Gàsslà	Rue de la Lanterne	Laternengasse
Gàntzeplàtzle	Place des Victoires	Gänseplatz	Uf dam Plàtz hàt ma friahier d Gans zamma brocht, vor ebb ma sa uf d Wiida gfiahrt hàt.
Gàrwergass	Rue des Tanneurs	Gerbergasse	(Ìwersetzung)
Güàtàlitstross	Rue des Bonnes Gens	Guteleutstraße	Es git en alti zweisproochigi Poschtcharte vo der Strooss (rächts). Do isch bis is 19. Johrhundert s Güàtàlithuus für Ussätzigi gstande; d Brugg übere Rhy-Rhone-Kanaal het zerscht Güàtàlitbrugg (uf französisch: Pont des bonnes Gens) gheisse.
Hàfelemàrkt	Place Lambert	Lambertplatz	Uff em Hàfelemàrkt stoot zit 1828 s Dänkmool vom Milhüüser Wisseschaftler und Filosoof Johann Heinrich Lambert mit ere Steisüüle und em Himmelsglobus obedra. Vo 1858 bis 1912 ischs amen andre Ort gsi.^[6]^[7]
Hoffnungstross	Avenue Robert Schuman	Hoffnungsstraße	Hoffnungstraße (uf Ditsch) oder Rue de l'Espérance (uf Frànzeesch) ìsch dr Ursprung-Nàmma vu dara Stroß.
Kleschterlastross	Rue Saint Sauveur	Didenheimer Straße	Zitter 1856 hàt d Alphonse Marie Eppinger, Grìndera vu dr Kongregàzion du Très Saint Sauveur, s Hüss fer Krànkapflaga gfiahrt. D Milhüüser han dam eifàch s Kleschterla gsait.^[8]
Ochsegàsslà	Impasse des Boeufs	Ochsengasse
Rothüsdurgang	Passage de l'Hôtel de Ville	Rathausdurchgang
Schindergassla	Rue de la Justice	Gerechtigkeitsgasse	Friahier hàr dr Schìnder vu dr Stàdt do gwoht.
Siass Winkel	Rue Bonbonnière	Süßer Winkel	's ìsch nìt direkt a Ìwersetzung, àwer 's hàt ungfahr dr gliicha Sìnn: do ìsch friahier a Bordel gsìì.
Uf der Sinnà	Rue de la Sinne	Sinnestraße / An der Sinne	D Sinna isch e Sytebach vum Ill bi der Altstadt. Hüt isch er under der Stross ime Kanal. Das alte alemannische Wort sinne bedütet es Mässinschtrumänt für Bhälter und en Eichstett am Wasser; das het s i vil Stedt gä.^[9] Der Name Rue de la Sinne isch eso eigetlich us zwei Sprooche zämegsetzt.
Wildemanngass	Rue du Sauvage	Wildemannsgasse	Bis ànna 1870 ìsch ìn dara Stroß a Gàschthoff gsìì, wo "Zum Wìlda" gheißa hàt. Wahren dm Zweita Waltkriag ìsch dia Stroß a kurza Zitt uf "Adolf Hitlerstraße" umtaift worra, wàs zum Làcha gsìì ìsch wenn ma dr Zammahàng zwischa dr Wìldamànn un dr Adolf Hitler gmàcht hàt.^[10]
Zighüsgass	Rue de l'Arsenal	Zeughausgasse

Nìdermodere[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	Kirchgassel	Rue de l'Église

Ràppschwihr[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	Bockplatz	Place du Bouc
	Goldgass	Rue de l'Or
	Kleinkirchgass	Rue du Temple
	Rotabarigass	Rue du Rotenberg

Üffholz[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	Eichgass	Rue de la Scierie
	Turmhoffwàg	Rue des Vergers
	Verdergass	Rue du Ballon

Stroßburi[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Àm 3. Septamber 2010 ìsch z Stroßburi d Adrien Zeller-Plàtz (Place Adrien Zeller) igwèiht worra.

Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch
Adrien Zeller-Platz	Place Adrien Zeller	Adrien-Zeller-Platz
Alter Fischmärik	Rue du Vieux Marché aux Poissons	Alter Fischmarkt
Am Verbrennte Hof	Place du Marché Gayot	Auf dem Verbrannten Hof / Verbrannter Hof
Ankergässel	Impasse de l’Ancre	Ankergäßchen/Ankergässlein
Em Kleine Frankrich	Quai de la Petite France	Im Kleinen Frankreich
Fejgass	Rue des Balayeurs	Feggasse
Flachsgass	Rue du Dévidoir	Haspelgasse
Guteberriplatz	Place Gutenberg	Gutenbergplatz
Hirtegässel	Ruelle du Pâtre	Hirtengäßchen/Hirtengässlein
Judegass	Rue des Juifs	Judengasse
Jumpfergass	Rue des Pucelles	Jungferngasse / Jungfrauengasse
Kuppelhofgass	Rue des Couples	Kuppelhofgasse
Langstross	Grand’Rue	Lange Straße / Langstraße
Mählgass	Ruelle de la Farine	Mehlgäßchen/Mehlgässlein
Müensterplatz	Place de la Cathédrale	Münsterplatz
Nejer Fischmärik	Place du Marché aux Poissons	Neuer Fischmarkt
Nejer Märik	Place du Marché Neuf	Neumarkt / Neuer Markt
Nussbaumgass	Rue du Noyer	Nussbaumgasse
Riebisegass	Rue de la Râpe	Reibeisengasse
Rosebadgass	Rue du Bain-aux-Roses	Rosenbadgasse
Sandplätzel	Quai au Sable	Sandplätzchen / Sandstaden
Schnidergrawe	Rue du Fossé des Tailleurs	Schneidergraben
Spittelgässel	rue du Vieil-Hôpital
Wasserzoll / Brischstade	Quai de la Bruche	Wasserzoll/Breuschstaden

Sulzbach[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Elsassisch	Frànzeesch	Bemerkung
d'Bàdgàss	Rue des Bains	(Ìwersetzung)
D'r Helbschta	Rue de l'Eglise	Grònd für e Name ònbekànd
d'Hendergàss	Rue du Rempart
d'Grossgàss	Grand Rue	friaïer esch's d'Verdergàss gse, wàss meder Hendergàss oï Sen màchd
d'Schlòssgàss	Impasse du Chateau	esch a Sàckgàss wora

Wàlbàch[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	Fellsackerwaj	Rue de la Grotte

Waldighooffa[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	Herrawag	Rue de la République	-	(Republikànisch Umbenennig)

Werth[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bìld	Elsassisch	Frànzeesch	Ditsch	Bemerkung
	Kirichgass	Rue de l'Église

Externa Lìnks[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Referanz[ändere | Quälltäxt bearbeite]

↑ Stadtmuure vo Anze uf culture.gouv.fr
↑ di jüdisch Gmeind z Barige uf alemannia-judaica-de
↑ Museum vo de Jude im Elsass, Buxwiller
↑ Gschicht vom 9. Zuavenregiment uf infaf.free.fr
↑ Gedìcht „Milhüse!“ vum A. Lustig (Schindergàssle, Müessbrunnegàssle, siesse Winkel)
↑ s Dänkmol vum Lambert
↑ s Lambert-Dänkmol im Patrimoine-Inväntaar vom Elsass (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2]
↑ Gschicht vum Kleschterle uf diaconat-mulhouse.fr
↑ S Wort sinne (Memento vom 14. Jänner 2017 im Internet Archive) bim Schwiizer Idiotikon.
↑ "Wildemannsgass" uf em Website ìwer d zweisprochiga Stroßatàfla vu Milhüüsa (fr) Archivlink (Memento vom 9. Dezämber 2008 im Internet Archive)

D Syte „Zweisprachige Straßennamen im Elsass“ isch eini vo de inträssante Lischte.

Churz zämmegfasst, isch die Lischt vollständig oder d Kriterie sin klar aagee, si bietet en Zuesatznutze zunere reine Uffzäälig, un si isch mit Quelle belait.

Alli sin härzlich yglade wyter aa derre Lischt z schaffe, z erwiitre un z verbessre!

[1] Stadtmuure vo Anze uf culture.gouv.fr

[2] üdisch Gmeind z Barige uf alemannia-judaica-de

[3] Museum vo de Jude im Elsass, Buxwiller

[4] Gschicht vom 9. Zuavenregiment uf infaf.free.fr

[5] Gedìcht „Milhüse!“ vum A. Lustig (Schindergàssle, Müessbrunnegàssle, siesse Winkel)

[6] s Dänkmol vum Lambert

[7] s Lambert-Dänkmol im Patrimoine-Inväntaar vom Elsass (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2]

[8] Gschicht vum Kleschterle uf diaconat-mulhouse.fr

[9] S Wort sinne (Memento vom 14. Jänner 2017 im Internet Archive) bim Schwiizer Idiotikon.

[10] "Wildemannsgass" uf em Website ìwer d zweisprochiga Stroßatàfla vu Milhüüsa (fr) Archivlink (Memento vom 9. Dezämber 2008 im Internet Archive)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]