Franzeescha Werter im Elsàssische

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Dialäkt: Elsàssisch
Zruck zum alemannische Wiktionary

Wenn Elsàsser ehra Dialekt reda, nutza sa viil franzeescha Werter, mettla im Elsàssische. (Zum Bispil : "ech gang uf d’Kassa a neier chéquier ge hola". Oder erger : "ech han a rendez-vous fer a prêt immobilier".)

S’esch meistens a Schwecha vu der Sproch : ma esch’s nemm so gwehnt, Elsàssich hera und reda ; no falle eim d’franzeescha Werter schnàller i.

Awer s’gebt noch a bsunderer Fall, wo mehr ufmerksam esch. Teil franzeescha Werter ghera sitter sehr lang zum elsàssische Dialekt.

Gschecht[Quälltäxt bearbeite]

Am Afang vum Johrhundert 1900, wo fascht noch kei Elsàsser franzesch hat kenna, hat’s im elsàssische Dialekt scho a baar franzeescha Werter gàà.

Niema hat salamols gweßt as die Werter vum franzeescha kumma. D’Litt senn ewerrascht gse wenn sa d franzeescha Sproch entdeckt hann : sa hann derno erst igsa wie die Werter ufmerksam senn. Mangmol esch’s gar net uffallend gse, denn d’Ussproch hat sech kenna viel àndra met der Zitt, em Mül vu da Elsasser (zum Bispil : une tranche de jambon esch wora : "a Transcha Schambung"). Die Werter folga de elsàssischa Regel vu der Grammatik (zum Bispil : "ech han a Làderschipla gschwasiert" esch uf franzeesch : j’ai choisi une petite jupe en cuir).

Zwescha 1870 und s'ànd vum erschta Wàltkrieg hat ma praktisch ke franzeesch me gredt im elsàssischa Sprochrum. Also vel vu dana alta franzeescha Werter kumma vu der Perioda vor 1870.

D Harkunft vu dana Werter esch, wia velmols en Etymologie, net gànz eifach. D Werter sen net unbedingt direkt vum Franzeescha ens Elsassischa kumma; mehrera vu dana Werter gett's aui en dr ditscha oder alemannischa Sprochrüüm - oder 's hat sa gaa un sa sen speeter därt verschwunda. Em XX. Johrhundert, noh dr ditscha Zitt, esch d Ifiahrung vu franzeescha Werter in dr elsassischa Dialekt emmer stärker worra - dia nèia franzeescha Werter sen vu da ältera aui net emmer eifach z'unterscheda.


Teil Litt hann sech salamols amusiert fer die bsundra Werter ufschriwa; do esch eina vu dana Lista:

Franzeescha Werter im elsàssische Dialekt
Franzeesches Wort Elsassisches Wort Ditsches Wort Bispil
Person
cavalier, cavalière Cavalier Tänzer Der Jules esch mi Cavalier am Bal
client Client Kunde Da Gschàftsmann hat jetzt a Client verlora !
conscrit Conscrit Rekrut Er geht met da Conscrit das Johr
cousin Kusin Vetter Alla Kusin senn iglada
crapule Krapül Schuft En dàra Stroß wohnet nur Krapül
gourmand Gourmand Fresser Mi Suhn esch a Gourmand
guignol Guignol Hanswurst Das Kend esch a Guignol !
madame Madam Frau a schena Madam
mademoiselle Mamsell Fräulein a schena Mamsell
marraine Marraine Patin D'Marraine werd iglada
monsieur Monsieur Herr A Grüeß em Monsieur Meyer !
mouchard Mouchard Angeber Ar hàt uns verrota, wie n'a Mouchard
paillasse Paillass Clown Der Paillass macht alla Kender lacha
parrain Parrain Pate Der Parrain werd iglada
polichinelle Polichinelle Hanswurst S'Biewala spelt gàrn met sim Polichinelle
Hor
chignon Chignon Haarknoten
favori Favori Backenbart
Sacha
abat-jour Abaschur Lampenschirm
acajou Acaschu Mahagoni
agrafe Agrafe Spange
annuaire Annuaire Telefonbuch
bâche Bâche Plane
bagage Bagasch Reisegepäck
biberon Biberon Saugflasche
bidon Bidon Kanne
billet Billet Fahrkarte
bon Bon Schein Ech han a Bon gwunna fer a Reis umasunscht
bonbonne Bonbonne Korbflasche
bonde Bonde Spund
bordure Bordüre Rahmen
bouchon Buschung Zapfen
bougie Buschi Kerze a Buschi lo brenna
bouquet Bouquet Strauß
bracelet Bracelet Armband
briquet Briquet Feuerzeug
cache-pot Cache-pot Übertopf
ceinture Ceinture Gürtel
charge Charge Last a schwara Charge
coffre-fort Coffre-fort Geldschrank
collier Collier Halsband
couvert Couvert Gedeck
crayon Crayon Bleistift
eau de Cologne Eau-de-Cologne kölnisch Wasser met Eau-de-Cologne der Recka iriwa
enveloppe Enveloppe Hülle
épuisette Epuisette Kescher
filet Filet Lendenstück
gamelle Gamelle Kochgeschirr
hotte Hotte Tragkorb
housse Housse Überzug
insigne Insigne Abzeichen
jumelle Schumelle Fernglas
lamelle Lamelle Blättchen
manège Manesch Karussel Kender ritta gàrn uffem Manesch
martinet Martinet Klopfpeitsche
médaille Medaille Medaille
monte-charge Monte-charge Lastenaufzug
nacre Nacre Perlmutter
parapluie Barabli Regenschirm Nemm a Barapli, s'ràgnet
parasol Parasol Sonnenschirm
pelote Pelote Knäuel
plumeau Plumeau Federwisch
porte-cigare Porte-Cigare Zigarrentasche
portefeuille Portefeuille Brieftasche
porte-monnaie Borbonnai Geldbeutel
pot de chambre Potschamber Nachttopf Ech müeß der Potschamber lahra
poudre Puder Pulver Pudermelech
punaise Punaise Wanze
quenouille Quenouille Spinnrocken
râpe Rapa Reibe
réservoir Reservoir Behälter
réticule Reticüle Handtäschchen
sacoche Sacoche Satteltasche
saladier Saladier Salatschüssel
sautoir Sautoir Halskette
store Store Rollvorhang
timbre Timbre Briefmarke
toupet Toupet Haarschopf
tranche Transcha Schnitte a Transcha Spàck
triage Triage Auswahl
trottoir Trottoir Bürgersteig Lauf uffem Trottoir, net en der Stroß !
un reçu a reçu Quittung
vernis Vernis Lack
Warkzig
bascule Bascüle Schaukel
bâti Bati Gestell
bielle Bielle Pleuelstange
bobine Bobine Spule
boulon Boulon Bolzen
bride Brise Zügel
chassis Chassis Rahmen
cheville Cheville Pflock
cône Cone Kegel
coussinet Coussinet Lagerschale
filière Filiere Gewindeeisen
levier Levier Hebel
manette Manette Handhebel
manivelle Manivelle Kurbel
passe-partout Passe-partout
piton Piston Ringschraube
poulie Püli Rolle
rondelle Rundel Scheibe
transmission Transmission
vilebrequin Vilebrequin Bohrwinde
Plunder
boléro Bolero
bottines Bottines Halbstiefel
cache-nez Kaschne Halstuch
capote Capote Feldmantel
casque Casque Helm
chaussettes Schossett Socke
corset Korse Schnürbrust S'trajt a Korse fer finer ussaa
foulard Fular Halstuch a Fular abenda
galoches Galosch Holzsohlenschuh
gibecière Gibecière Jagdtasche
giberne Schibara
gilet Schile Weste a warmer Schile
guêtres Guêtres Gamasche
jaquette Schacket a Làderschacket
jarretelles Schartell Strumpfband Mina Strempf hewa met Schartell
jupe Schüp Rock a langa Schüp
pardessus Pardessü Uberzieher a langer Pardessü
pochette Pochette Täschchen
robe de chambre Robdeschamber Morgenrock
soquettes Socket kleine Socke wissa Socket alega, am Sundig
valise Waliss Handkoffer a belliga Waliss us Papadeckel
voile Voile Schleier A wisser Voile brucht ma an a Hochzit
voilette Voilette Hutschleier Gega d'Sunna legt ma a Huet met Voilette a
Reisa
ambulance Ambülance Krankenwagen A Ambulance hat mi ens Spital gfiert
coupé Coupé Mi nei Auto esch a Coupé
guidon Guidon Lenkstange Der Guidon hebt nemm guet am Velo
ridelle Ridelle Wagenleiter
roue-libre Roue-libre Freilauf
tramway Tramway Straßenbahn der milhüser Tramway
vélo Velo Fahrrad Er esch met dem Velo gheit
volant Volant Steuer Heb guet der Volant !
Mevel
canapé Kanape Couch Uffem Kanape ablega
chaise-longue Chaise-longue
dressoir Dressoir
étagère Etagère Wandbrett
fauteuil Fauteuil Sessel em Großvater si Fauteuil
pupitre Püpitre Schreibpilt
sommier Sommier Auflagematratze
tabouret Tabouret Schemel
Hüs
atelier Atelier Werkstatt Ar schaft em Atelier
bassin Bassin Becken
boutique Bütik Werkstatt Der Schriiner schaft en sina Bütik
cabinet Kabinä Toilette uf's Kabinä geh
cirque Cirque Zirkus
cité Cité Arbeitersiedlung
devanture Devantüre Schaufenster
gare Gare Bahnhof Ech kumm vu der Gare
mansarde Mansarda Dachstube Ar wohnt en a Mansarda
passerelle Passerelle Fußgängerbrücke
perron Perron Vortreppe
plafond Plafond Decke
quartier Quartier Viertel
remise Remise Schuppen
serre Sera Treibhaus
Blüema
coquelicot Coquelicot Klatschrose
laurier Laurier Lorbeer a Blet Laurier
marguerite Marguerite Gänseblümchen
pensée Pensee Stiefmütterchen
Beruef
acteur Acteur Schauspieler
adjoint Adschue Stellvertreter Der Adschue schaft met dem Maire
braconnier Braconnier Wilddieb
caissier Caissier Kassierer
chauffeur Chauffeur Fahrer Der Chauffeur wartet scho em Autobus
clerc Clerc Kleriker Ar esch Clerc bim a Notar
coiffeur, coiffeuse Coiffeur, Coiffeuse Friseur, Friseuse Da Coiffeur strahlt eim güet
commis Commis Angestellter Der Commis macht Leferunga fersi Patron
dentiste Dentiste Zahnarzt Ech müeß a Zahn lo üsrissa bim Dentiste
douanier Douanier Zollbeamter D'Douanier suecha ebber
épicier Epicier Krämer Bi dam Epicier fendet ma alles izkaufa
facteur Facteur Briefträger Was hat der Facteur Brocht het ?
femme de chambre
fripier Fripier Trödler
garçon Garçon Ober Garçon, ech wott noch a Glas Wi !
garde-chasse Garde-chasse Jagdhüter
graveur Graveur Schnittkünstler
greffier Greffier Gerischtschreiber
huissier Huissier Gerichtsdiener
maire Maire Bürgermeister Der Herr Maire macht vel fer s'Dorf
mairie Mairie Rathaus
maitresse Maitresse Lehrerin
mécanicien Mecanicien Mechaniker
ménage Menasch Haushalt
pâtissier Patissier Feinbäcker
planton Planton Ordonnanz
pompier Pumpie Feuerwehrmann D'Pumpie kumma s'Fiir ku lescha
portier Portier Pförtner
proviseur Proviseur Oberstudiendirektor
tripier Tripier Darmhändler
valet de chambre Kammerdiener
volontaire Volontaire Freiwilliger Ma süecht Volontaire fer am Sundig schaffa
voyageur Voyageur Reisender Alla Voyageur muen ussem Zug üsstiga
Koscht
absinte Absinte Absinte trenka seig net gsund
bain-marie (belle-marie) Belmarie Wasserbad lo kocha em Belmarie
canard canard A canard esch a Zucker im Alkool dungt
cervelas Cervelas Schlackwurst deck wie'na Cervala
champignons Champignon Pilz Fleisch met a Champignonsoßa
chapelure Chapelür Semmelmehl
charcuterie Charcüterie Wurstwaren Em Elsass eßt ma garn Charcüterie
chique Chique Priem
confiture Kumfitür Marmelade a Flada Kumfitür
cornichon Cornichon Gurke
côtelette Kotelett Rippchen
court-bouillon Kurbouillon lo kocha em Kurbouillon
crème fouettée Crem Fuattee Schlagsahne Ardbeera senn güet met Crem Fuattee
croquette Croquette Klößchen
dent-de-loup Dadlu Dadlu senn bredla wo an Schankala glicha
dessert Dessert Nachtisch
fécule Fecüle Stärkemehl
fondant Fondant schmelzend
gaufrettes Gaufrettes Waffelchen
glace Glace Eis
jambon Schambung Schinken a Transcha Schambung
macarons Makron Makrone
mélange Melansch Gemisch Der Metgzer verkauft güeta Melansch Werscht
pisseenlit Pissenli Löwenzahn a Pissenlitsalat
pot-au-feu Pot-au-feu
quenelles Knell Fleischklößchen a Suppa met Knell
vermicelle Vermicelle Fadennudel
vin chaud Winscho Glühwein Am Wienachta trenkt ma Winscho
vinaigrette Vinaigrette Essigsoße
vol-au-vent Vol-au-vent Als Vorgang gebt's Vol-au-vent
Najarei
baleine Baleine Stange
canevas Canevas Stickgaze
coutil Kutil Zwillich
crochet Crochet Haken
décolleté Décolleté Brustausschnitt
deux-pièces Deux-pièces zweiteiliger Anzug
empiècement Empiècement Einsatzstück
faux-cul Faux-cul Friehier han d'Fraua Faux-cul trajt, fer breiter ussah
galon Galon Borte
jour Schur Offnung
liseré Liseré Litze
molleton Molleton
pince Pince Met Pince kat ma a Rock inamma
plastron Plastron Vorhemd
revers Revers Aufschlag
taffetas Taffetas Taffet
Müsik
bugle Bügel flügelhorn Bügel esch anderscht as Trumpeta
clairon Clairon Horn
cor Cor Horn
piston Piston Kolben
répétition Repetition Probe
tambour Tambour Trommel
Tier
furet Füret Frettchen
Verscheda
abonnement Abonnement Dauerbezug
carré Carré Quadrat
concours Concours Wettbewerb
contribution Contribution Steuer
corvée Korwe Das esh a Korve wo ma wirklig net garn macht !
courage Kurasch Mut Müesch Kurasch haa !
dispute Dispute Streit
faillite Faillit Bankrott
idée Idee Idee a güeta Idee
malheur Malheur Unglück
manières Maniera Umstände Er hat schena Maniera
misère Misseer Elend Ar hat vel Misseer en sim Lawa gha
octroi Octroi Stadtzoll
service Serwiss Dienstpflischt
sous-chef sous-chef
succès Sükse Erfolg Hasch Sükse met da maidla
tournée Turnee Geschäftsreise Der Lehrbue geht uf Turnee
visite Wissit Besuch Mer kumma a kleina Wissit ku macha
Usdruck
à la chienne à la chienne Sa hat d'Hor lo schnida "à la chienne"
à part apart Was net derzue kumt leen mer apart
adieu adie lebewohl ! Adie, me sahn is weder Morn !
anté-christ Andakchrescht A Andakrescht esch gega d'Relagion
au loup au loup Ma sott net "au loup" schreia wenn's net schlem esch
bonjour buschur guten Tag ! Buschur, wie geht's ?
bonsoir Bonsoir guten Abend !
charivari Charivari Katzenmusik
compliment Kumplimant Kumplimant ! Besch schen !
enfin enfin Enfin, redde m'r nemm dervu...
excusez esküse entschuldigung ! Esküse, ech ha das net gmeint
la lune Lalüne Mond Der Lalüne esch ganz rund henecht
merci merci danke ! Merci vielmols !
pardon pardon entschuldigung !
salut salü salü binander !
service serwiss Nichts zu danken ! Merci ! - Serwiss!
tantôt dado Heutzutage Dado esch alles modern
Adjektiv
alerte alert munter Wenn ma jung esch, esch ma noch alert
capable Kapabel geeignet
courageux kuraschiert mutig S'ech a kuraschierter Büe
difficile diffisiil Ar esch diffisiil em assa
fixe Fix fest
jaloux Schalu eifersüchtig Ar esc Schalu ewer sim Brüeder
juste Schust knapp Met der Verspätung esch d'Zit schust wora
leste leste flink
maboul mabul verrückt Besch dü mabul ?!
malin malin schlau
misérable miserawel elend S'hat miserawel usgsaa
noble Nowel adlig S'esch nowel in dam Hus
sérieux Seriös ernst a seriös Maidla
Verb
amuser amusiera belustigen Amusiera'ni guet !
chagriner chagriniera betrüben
changer changiera ändern Alles changiert, met der Zitt
chicaner chicaniera meckern
choisir chwasiera auswählen Han ehr a Menü gschwasiert ?
embêter embetiera ärgern Müesch der Hund net embetiera !
empêcher empechiera verhindern
flatter flattiera schmeicheln Sa tuet garn flattiera
garnir garniera verzieren
gêner scheniera stören Schenier di numma net !
profiter profitiera ausnutzen Mer profitiera vum Schen Watter
tromper trumpiera täuschen S'esch latz : ech ha mi trumpiert