Sudetedytschs Werterbuech

Dialäkt: Undermarkgreflerisch

Sudetedytschs Werterbuech

S Sudetedytsch Werterbuech (dt. Sudetendeutsches Wörterbuch, churz SdWb) erfasst di (ehmolige) sudetedytsche Dieläkt z Tschechie, des heißt z Behme, z Mähre un z Mährisch-Schlesie, derzue d Dieläkt vu dr dytsche Sprochinsle in dr Slowakei.

Dielektali Großlandschafte

• S Mittelbairisch (Sidmähre, untere un mittlere Behmerwald, Schönhengst, d Sprochinsle vu Budweis, Wischau, Brünn un Ölmütz).
• S Nordbairisch oder Oberpfälzisch (Weschtbehme, Iglauer Sprochinsle).
• S Oschtfränkisch (chleischti Sprochlandschaft; si goht vu NW-Behme iber s Erzgebirg bis in d Gegnig vu Bamberg un isch au no im Schönhengst un im mittlere Nordmähre verdrätte).
• S Schlesisch (Oschtbehme, Nordmähre).
• S Thüringisch-Obersächsisch (Nordbehme un as Mischdieläkt mit em Nordbairisch in dr Iglauer Sprochinsle).

Berucksichtigt wäre alli in dr Verzetelig dokumäntierte Sozioläkt (z. B. au s Sudetejiddisch, Beruefs- un Gaunersproche), derzue dr dytsch-slawisch Lähnwortuusdusch. D Beleg stammen us em Zytruum 1910-1940, historischi Quällen un etymologischi Notize finde (primär us pragmatische Grind) nume in Uusnahmefäll Berucksichtigung un sin fir speteri Folgebänd vorgsäh.

Gschicht

S SdWb isch anne 1957 dur dr Franz J. Beranek aagfange in dr Nochfolg vu dr Sammlige zuen eme Wörterbuch der sudetendeutschen Mundarten, wu vum Ernst Schwarz un em Erich Gierach an dr Karls-Universität Prag aagfange wore sin un hite verscholle sin. Noch em Dod vum Beranek 1967 hän d Herta Wolf-Beranek (bis 1977), dr Horst Kühnel (bis 1983) un dr Norbert Englisch (bis 1994) d Wyterarbet ibernuu. Hite wird s Werterbuech kollegial vum Bernd Kesselgruber (syt 1986), dr Bettina Hofmann-Käs (syt 1997) un dr Isabelle Hardt (syt 2007) bearbeitet. Di wisseschaftlig Leitig het bis 1978 dr Ernst Schwarz gha, derno dr Heinz Engels; 1994 isch dr Otfrid Ehrismann derzue chuu.

Di erscht Liferig isch 1982 erschine, dr erscht Band 1988.

Quällen un Matrialgrundlag

Zetel-Archiv, alfabetisch gordnet mit eppe 2,7 Millione Beleg, 182.000 Synonymeverwyys un 16.500 Arbetscharte.

S Archiv isch aagleit wore dur:

• hundert Frogelischte
• zwanzg Ergänzigsfrogelischte
• Sonderlischte zue bstimmte Beruefsgruppen un Sachthemene
• Heimetchronike, -biecher, -zytschriften un wisseschaftlige Publikatione
• freje Yysändige.

Uugfehr 650 Gwährslyt sin befrogt wore. Näben em Archiv git s e Zetelkatalog fir Synonymeverwyys.

Publikationsstand

• Publikationsbeginn: 1988
• Band 1 (A) 1988
• Band 2 (B/P) 1996
• Band 3 (C, D/T, E) 2002
• Band 4 (F/V, G) 2010

`Band 5 (H) am Usechoo

Literatur

• F. J. Beranek: Das Sudetendeutsche Wörterbuch. In: Jb. f. Volkskunde d. Heimatvertriebenen. 15 (1958), S. 230–233
• H. Wolf-Beranek: Das Sudetendeutsche Wörterbuch. In: Dialektlexikographie. Hrsg. v. H. Friebertshäuser, ZDL. Beih. NF 17, Wiesbaden 1976, S. 156–171
• H. Engels: Aufbau und Anliegen des Sudetendeutschen Wörterbuchs. In: Bohemia. 24 (1983), S. 348–357

Weblink

• Homepage vum Sudetedytsche Werterbuech

Lueg au

• Atlas vu dr historische dytsche Mundarte uf em Biet vu dr Tschechische Republik

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Sudetendeutsches_Wörterbuch“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.