Maniotisch

Maniotisch (Μανιάτικα Maniátika) isch e griechische Tielekt, wo uf de Halbinsle Mani gredt werd. Er underschaidet sich starch vom Peloponnesische. Da hett scho de französischi Historiograph Georges Guillet de Saint-George im Joor 1675 bimerkt: »Le Grec vulgaire des Magnottes est beaucoup plus corrompu quʼailleurs.« (S Volks-Griechisch vo de Maniote isch vill verdorbener as anderi.)^[1].

Natüürli gits au Underschiid innerhalb vom Maniotische. Dezue chunnt no de Tielekt vo Cargèse (τὸ Καργέσι /Kargési/), e Dorf uf de französische Insle Korsika, wo vo Maniote - di maiste us Vítulo - gründet woren isch.

Aigeschafte[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Zäme mitem Altathenische und em Tsakonische bildets e Tielektgruppe, wo sich vo allne anderne noigriechische Tielekt dütli underschaidet. Die drai Tielekt hend gmainsam, as s alti /y/ (υ), wo i de anderne Tielekt immer zomene /i/ woren isch, mengisch as /u/, selte as /iu/ realisiert werd (man. ξούλο /ksúlo/, ξύλο /ksílo/ "Holz" ; man. σούκο /súko/, ngr. σύκο /síko/ "Fiige"; man. χιούνου /chiúnu/, ngr. χύνω /chíno/ "güüsse"). Im Gegesatz vom Tsakonische, isch da /u/ kan dorische Archaismus, sondern en Entpalatalisierig vom /ü/.

D Palatalisierig im Maniotische isch starch usprägt. Vor helle Vokääl wered Velar und zom Tail Dental palatalisiert: /k/ (κ) > /tš/č/; /nk/ (γκ) > /dž/ğ/; /g/j/ (γ) > /ž/; /ch/ (χ) > /š/; /sk/, /sch/ (σκ, σχ) > /śš/ (wo us zwee verschidnige sch-Luut bistoot!). (man. tšeratší, ngr. kiriakí "Sunntig"; man. žida, ngr. jída "Gaiss"; man. šóni, ngr. chióni "Schnee"; man. žáolo, ngr. diávolos "Tüüfel"; man. klišá, ngr. ekklisiá "Chile"). Au /l/ (λ) und /n/ (ν) wered palatalisiert.

Witteri Luutgesetz sind (Uuswaal):

/-s/ im Uusluut isch verschwunde (man. πέλαο /pélao/, ngr. πέλαγος /pélaγos/ "Meer")
/sm/ isch zo /zm/ wore (man. κόζμο /kózmo/, ngr. κόσμος /kósmos/ "Welt")
/rth/ (ρθ) und /rch/ (ρχ) sind zo /rt/ bzw. /rk/ wore (man. ήρτε /irte/; ngr. ήρθε /irθe/ "er isch choo" Prt.)
mengisch sind intervokalisches /β/,/γ/, /δ/, oder /λ/ verschwunde: (man. lάϊ /lái/; ngr. λάδι /láδi/ "Öl"; man. ήο /ío/; ngr. ήλιος /ílios/ "Sune")
Nasal vor /φ/, /θ/ und /χ/ isch verschwunde (man. áθropo "Mensch")
/μβ/, /νδ/ und /γκ/ sind zo /b/, /d/, /g/ bzw. /dž/ wore (man. kábo "Ebni"; péde "fööf")
Nöd betonti Vokääl im Wortafang sind zom Tail verschwunde (man. χτού /chtú/, ngr. οχτώ /ochtó/ "acht")
s Maniotische het au d Gemminate veraifacht (man. ená; ngr. ennéa "nüü")

D Zaale luutet: 1: mía, éna; 2: δío (selte au žío); 3: trí, tría; 4: téssare; 5: péde; 6: éksa; 7: ftá; 8: chtú; 9: ená.

S Maniotische chennt drai Gschlechter (Feminin, Maskulin und Neutrum) und Singular und Plural. S het drai Kasus (Nominativ, Akkusativ, Genitiv), de Vokativ wo im Noigriechische no bruucht werd, feelt im Maniotische. D Zaalwörter 1, 3 und 4 wered noch em Gschlecht flektiert. Bim Verb werd s Futur mit νά /ná/ bildet statt ngr. θά /θá/.

Uf de Mani sind ono e paar alti Ortsnäme erhalte und zwoor i de dorische Form: Die beede Ortschafte Βίτουλο /Vítulo/ und Σκαρδαμούλα /Skardmúla/ nennt de Homer, wo Ionisch gschribe hett, i de Ilias: Οἴτυλος /Oítylos/ und Καρδαμύλη /Kardamýlē/. Die hüttige amtliche Forme sind vom Homer entleent und luutet offiziell /Ítilo/ und /Kardamíli/.

de Tielekt vo Cargèse[ändere | Quälltäxt bearbeite]

De Tielekt vo Cargèse het sich zom Tail mit anderne griechische Tielekt vermischt, well nöd ali Uuswanderer Maniote gsii sind. D Grieche vo Cargèse sind trilingual. I de Famili und underenand redets Maniotisch, sös aber Korsisch, wa en italienische Tielekt isch. Schriibe aber tüends Französisch, wa au d Schuelsprooch isch.

S Französische het fast kann Iifluss uf s Maniotische, degege wered immer mee korsischi Wörter uufgnoo, wie /speráro/ "i hoff".

Maniotischi Literatur[ändere | Quälltäxt bearbeite]

S Maniotisch cha is 16.Jh. zruggverfolgt were: e Brief vo de Maniote en Poopst Gregor XIII. usem Joor 1582 zaigt dütlichi Spuure vom Tielekt, da gelt au för de Brief, wo d Maniote ane 1618 em Duc de Nevers gschickt hend. Usem 19. und 20. Joorhundert sind maniotische Myrologie und Lieder öberliferet. De Stefano Stefanopoli, Pfarrer vo Cargèse, het 1860 e Parable i sim Tielekt gschribe.

Erforschig vom Maniotische[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Forschig het sich nu wenig mit em Maniotische abgee, und maist nume wenig Biispil uufgfüert. De Tielekt vo Cargese uf Korsika isch recht guet vom Gerard Blanken erforscht wore.