Komi (Sproch)

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Komi
коми кыв
Verbreitig: RusslandRussland Russland (Republik Komi Republik Komi)
Sprecher: 311'600 (devo 94'328 Komi-Permjakisch)
Linguistischi
Klassifikation
:
Unterteilige:

10 Dialäkt

Offizieller Status
Amtssprooch vo: Republik Komi
Sproochchürzel
ISO 639-1

kv

ISO 639-2

kom

SIL

koi

Komi (Eigebezeichnig коми кыв – komi kyv) ghört zum permische Zwyg vo de finno-ugrische Sproche und isch dodemit e Uralischi Sproch. Es wird vor allem in de Republik Komi (re Deilrepublik im Nordweste vo Russland) gschwätzt, wo's e regionali Amtssproch isch, z Nordeuropa und Nordsibirie wird's aber (bsunders vo de Chante, Manse und Nenze) als Verchehrssproch benutzt. Di nöchste Verwandte sin s Permjakisch und s Udmurtisch. Im Johr 2002 hät's z Russland zämme mit em Komi-Permjakische 311'600 Komi-Sprächer gee; dodevo hän 217'316 Komi und 94'328 Komi-Permjakisch gschwätzt.

D'Sproch hät sich uss em Altpermische entwickelt; im 14. Johrhundert isch si zum erschte Mol als Liturgysproch benutzt worre und mer hät e Rächtschrybig festglegt. Im 17. Johrhundert isch di kyrillischi Schrift ygfiehrt worre; si wird sither und bis hüt benutzt (abgseh vo-n-re churze Periode, wo s latynisch Alphabet benutzt worre isch). Literatur uff Komi git's sit em 19. Johrhundert.

D'Sproch hät 10 Dialäkt; vo sälle isch s Prisiktivkarisch, wo in de Umgebig vo de Hauptstadt Syktywkar gschwätzt wird, d'Schriftsproch. Underschyd git's bi de Phonem l und v und bi de palatale d/t.

Alphabet[ändere | Quälltäxt bearbeite]

S Altpermisch Alphabet

Im 14. Johrhundert isch für s Komi s altpermisch Alphabet ygfiehrt worre, wo de Stefan vo Perm ygfiehrt hät. Dodemit hät s Komi abgseh vom Ungarische di ältsti Schribdratition vo de finno-ugrische Sproche.

S hüttig (kyrillisch) Alphabet:

А/а, Б/б, В/в, Г/г, Д/д, Е/е, Ё/ё, Ж/ж, З/з, И/и, І/і, Й/й, К/к, Л/л, М/м, Н/н, О/о, Ӧ/ӧ, П/п, Р/р, С/с, Т/т, У/у, Ф/ф, Х/х, Ц/ц, Ч/ч, Ш/ш, Щ/щ, Ъ/ъ, Ы/ы, Ь/ь, Э/э, Ю/ю, Я/я

Usserdem git's d'Digraphe Дз/дз, Дж/дж und Тш/тш.

Ussproch[1][ändere | Quälltäxt bearbeite]

Büechstabe Latynischi
Dranskription
Ussproch
(IPA)
А/а a a
Б/б b b
В/в v v
Г/г g g
Д/д d d
Е/е e je, e
Ё/ё ë jo, o
Ж/ж ž ʒ
З/з z z
И/и i i
І/і ï i
Й/й j j
К/к k k
Л/л l l
М/м m m
Н/н n n
О/о o o
Ӧ/ӧ o ə
П/п p p
Büechstabe Latynischi
Dranskription
Ussproch
(IPA)
Р/р r r
С/с s s
Т/т t t
У/у u u
Ф/ф f f
Х/х x x
Ц/ц c ts͡
Ч/ч č ts͡ ʲ
Ш/ш š ʃ
Щ/щ šč ʃtʃ͡
Ъ/ъ   -
Ы/ы y ɨ
Ь/ь ' -
Э/э è e
Ю/ю ju ju
Я/я ja ja
Дз/дз dz dz͡ ʲ
Дж/дж dʐ͡
Тш/тш tʂ͡

Wortschatz[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Underschyd zwüsche Komi und Udmurtisch[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Zwüschem Komi und de nöcher verwandte Sproche folge d'Underschyd bstimmte Regle. Dodurch chönne d'Sprächer vo verschydene Sproche enand verstoh.

  • S v uff Komi entspricht im Udmurtische eme l:
Komi кыв [kɨv] - Udm. кыл [kɨl] "Sproch"
Komi ныв [nɨv] - Udm. ныл [nɨl] "Meidli"
Komi ньӧв [ɲʌv] - Udm. ньӧл [ɲʌl] "Uffmache"
Komi пӧв [pʌv] - Udm. пал [pal] "halb"
  • Säll v uff Komi entspricht vor me Terminativsuffix eme l, wenn d'Ändsilbe mit me Vokal afangt.
вӧв [vʌv] - Udm. вӧлӧн [vʌlʌn] "Ross" - "mit me Ross"
тӧв [tʌv] - тӧлӧдз [tʌlʌdz] "Winder" - "bis zum Winder"
  • Komi isch e "o-Sproch" und Udmurtisch e "u-Sproch":
Komi овны [ovnɨ] - Udm. улыны [ulɨnɨ] "läbe"
Komi морт [mort] - Udm. мурт [murt] "Mänsch, Ma"
Komi лов [lov] - Udm. лул [lul] "Geist"
  • Anstell vom Udmurtische e und o stoht uff Komi e ӧ:
Komi мӧлӧт [mʌlʌt] - Udm. молот [molot] "Hammer"
Komi тӧв [tʌv] - Udm. тол [tol] "Winder"

Gmeinsamkeite zwüschem Ungarische und em Komi[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Es git no öbbe 2000 Wörter, wo d'Verwandtschaft vom Ungarische mit em Komi zeige. Di beide Sproche hän sich vor 2000 bis 3000 Johr vo-n-enand abgspalte.

мунны колӧ [munnɨ kolʌ]menni kell [ˈmɛnːi kɛlː]
(er/mer müeß goh)
тӧлын [tʌlɨn] - télen [ˈteːlɛn]
(im Winder)
вит пи олӧ [vit pi olʌ]öt fiú él [øt ˈfiuː eːl] (fümf Büebe läbe/wohne)
моньыд корсьӧ [moɲɨd kors̡ʌ]menyed keresi [ˈmɛɲɛd ˈkɛrɛˌʃi]
(dini Schwygerdochter süecht [öbbis/'s])

Extärni Site[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Wikipedia uff Komi

Einzelnochwys[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  1. www.omniglot.com. Archiviert vom Original am 1. März 2009; abgruefen am 4. Juli 2009.
Finno-ugrischi Sproche
Ugrisch Ungarisch | Chantisch (Ostjakisch) | Mansisch (Wogulisch)
Finnopermisch Permisch Komi | Komi-Permjakisch | Udmurtisch
Wolgafinnisch Mari | Mordwinisch
Samisch Inarisamisch | Kildinsamisch | Lulesamisch | Ostsamisch | Pitesamisch | Skoltsamisch | Südsamisch | Tersamisch | Umesamisch
Ostseefinnisch Estnisch | Finnisch | Meänkieli | Ischorisch | Karelisch | Livisch | Wepsisch | Wotisch | Võro


Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Komi_nyelv“ vu de ungarische Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.