Gutnisch
Gutnisch (Gutamål) isch ä nordgermanischi Schprôch, wo uf dr Insel Gotland gschwätz wird.
Gschicht[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Gutnisch isch ä sehr archhaischi Schprôch, wo sich wege dr politischi Unabhängigkait vo Gotland bis 1361 hät chönne selbschtdändig entwiggle. S git au än elteri Teorii, aß Gutnisch mitem Gotischi verwandt gsi isch; wail d Gote möglicherwiis vo Gotland cho sin. Aber d Schprôchschtruktur aß ganzes isch doch klôr nordgermanisch. D‘ erschti schriftlichi Schpure vum Gutnischi schtammet usem 14te Jôhrhundert: äs Gsetzbuech (Guta Lagh), verschtreuti Rune Inschrifte, ä Chalender, un ä Beschriibig vo dr Gschicht vo dr Gotländer. Bis in 17te Jôhrhundert hät sich Gutnisch als Schriftschprôch chönne halte; danôch isch s vum Dänischi un schpöter vum Schwedischi verdrängt wore. In de näggschti Jôhrhunderte isch Gutnisch schtark vo denne Schprôche behiinflusst wore.
Schdatus[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Gutnisch isch offiziäl nüt annerchannt, un wird hüt gwönli als ä schwedischa Dialekt agsehe. D‘ Wirklichkait schaut so us, aß es traditionelle Gutnisch numme nô im Innere vo dr Insel gschprôche wird, während mer in de Schtädt äs Gotländska schwätzt, wo ä schwedischa Dialekt isch mit schtarkem gutnischem Subschrat. Richtiges Gutnisch wird numme nô im Südoschte vo Gotland gschprôche; un im Rescht vo dr Insel manchmal nô in Lieder bbruucht. Gutnisch hät kai guetes Preschtige un isch akut am Usschterbe. Text wered numme nô selte uf Gutnisch verfasst.
Biischpil[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Ä text usem Guta Lagh (vo etwa 1300)
Þa en ogutniscr maþr drepr ogutniscan mann. þa dragi so bandu sum gutniscr. En hann a boli sielfs sins bor a gutlandi. Biauþi bot manni en hann orkar sen atmeli ir ut gangit oc lati at meli a milli. oc biauþi þrysuar vm þry ar. En hinn sei mandr oc scemdr þau en hann taki at fyrsta sinni. þegar buþit verþr. ¦ Þa en hann wil ai taka at fyrsta sinni. oc ai at andrv þa taki hann at þriþia. sen þry ar iru vt gangin wil hann ai þa taka. þa scal biera a þing firi alla lyþi.
Gutnischi Wörter
| Gutnisch | Alemannisch |
| tiaud | Volk |
| löyd | Lüt |
| dotar | Tochter |
| ait | Verwandte |
| feifang | Hindernis |
| spyre | Frôge |
| modar | Muetter |
| peiko | Maidli |
| pen | ugduldig |
| skavl | Frucht |
| spaike av | Wegrenne |
| stoyt | hänsle |
| söym | Schej |
| mauso | Fliige |