Gomarët e Kufirit
| Filmdate | |
|---|---|
| Dütsche Titel | Esel an der Grenze |
| Originaltitel | Gomarët e Kufirit |
| Produktionsland |  Kosovo |
| Originalsprooch | Albanisch, Serbisch |
| Erschiinigsjoor | 2009 |
| Lengi | 97 Minute |
| Stab | |
| Regie | Jeton Ahmetaj |
| Dräibuech | Jeton Naziraj |
| Produktion | Filmmission |
| Muusig | Mendi Mengjici |
| Kamera | Afrim Spahiu & Shukri Kaçaniku |
| Schnitt | Agron Vula |
| Bsetzig | |
Gomarët e Kufirit (‚d Esel vo de Gränz‘, änglische Filmtitel Donkeys of the Border) isch e kosovarischi Komödie ussem Joor 2009 vum Regiseur Jeton Ahmetaj. Gschribe worde isch s Manuskript vùm Jeton Neziraj. Si spiilt in de 1970er aa de Gränz zwüsche Albanie ùn em Kosovo, wo dertemool zue zwei verfeindete kommunistische Staate ghört hen. De Film parodiert de jugoslawische Titoismus glych wie de albanische Hoxhaismus, Nationaliste, Militärs ùn Bürokrate. Es isch de erschti Film ussem Kosovo nooch de Unabhängigkeitserklärig gsi, ùn het Pryys aa mehrere kosovarische ùn albanische Filmfestival gwùnne. D Erstuffierig het im Juni 2010 z Prishtina stattgfùnde, ùn d Erstuffierig in de Schwyz isch am Internationale Filmfestival vo Frybùrg im März 2011 gsi.
De Dialog isch zum gröschte Deil in de gegische Mundart vùm Albanische, einzelni Persone wie de Lehrer ùn de Gränzkomisar schwätze dergege Standardalbanisch, ùn di jugoslawische Gränzwächter Serbisch.
Handlung[ändere | Quälltäxt bearbeite]
De Film spiilt in de spoote 70er Joor aa de Gränz zwüschem Kosovo, wo zum Jugoslawie vo Tito ghört, ùn em kommunistische Albanie vùm Enver Hoxha. Di beide kommunistische Staate sin syt Joore verfeindet, ùn Gränzsoldate uff beidene Syte beobachte d Gägesyte, ùn ihri eigni Lüt. Uff de albanische Syte macht de „Komisari“ (Hysen Binaku) jede Daag syn Kontrolritt ùff sym Esel „Zeus“, derwyyl ùff de andre Syte de jugoslawische Gränzoffizier (Enver Petrovci), wo vo allene nùmme „Genosse Kommandant“ gnännt wird, mit syne Soldate syni Rundgäng macht. Abweggselnd beobachte sich de Kommandant ùn de Kommisar mit ihrene Ferngläser, numme dass de eini de „stalinistische Hoxhist“ verfluecht, derwyyl sich de andri über de Raki-Konsum vùm „revistionistische Titoist“ empört. D Bewohner vo de beide Gränzdörfer Gurisha ùn Malina sin relativ glychgültig gägenüber ihrene beide Regim, für si isch vorallem de Zuegang zur einzige Wasserquel wichtig, wo im Niemandsland lait, ùn nùmme zue willkürlich feschtgsetzte Zyte derf uffgsuecht wärde.
Derwyyl trifft uff de jugoslawische Syte de neui Dorflehrer yy, wo en glüende albanische Patriot isch, un heimlich Lobgedicht uff d Berg vo Albanie, s Schwert vum Skanderbeg un s kommunistischi Paradis vum Enver Hoxha verfasst. Sofort versuecht de Dorfbewohner Niku, em Lehrer syni hübschi Dochter Bukurishja (Arta Muçaj) z vermittle, was de Lehrer aber wenig intressiert, wo numme Leideschaft für Albanie het. De Bukurishja dergäge gfällt de bildeti Lehrer un syni Gedicht. Glychzitig muess si de Aanööcherigsversuech vum Kommandant entgoo. Mee Sorge macht em Niku syn Sohn Lilushi (Shkumbin Istrefi), wo nit hüürote wott, un d Schoofherd immer wiider in d Nööchi vo de Gränz tryybt. Bal luege de Lehrer un de Lilushi gmeinsam heimlich über d Gränz nooch Albanie, aber uss unterschidlichi Gründ: derwyyl de Lehrer Gedicht über di albanischi Berg verfasst, beobachtet de Lilushi syni heimlichi Liebi, e vollbusigi Büürin uff de albanische Syte vo de Gränz. Die aber wird regelmässig vum Komisar uffgsuecht, un wo sich beidi emool in de Nacht vergnüge, jagt de alkoholischi Maa vo de Büürin, Koqi (Bajrush Mjaku), uss Yyversucht de Esel vum Komisar devo. Am näggschte Daag sin beidi Syte in Alarmstellig. De Esel het d Gränz überquert, un di jugoslawische Soldate sin sich nit sicher, ob de Esel en Spion isch, e Ablenkig oder vilycht sogar Dynamit im Füdli versteggt het. Uff jede Fall cha es sich numme um e albanischi Aggression handle! Zur glyche Zit isch de Komisar niidergschlo vum Verluscht vo sym gliebte Esel Zeus, un informiert sofort syni Vorgsetzte z Tirana: di revisionistische Jugoslawe hätte d Gränz überquert un de treue Kamerad Zeus entführt. Beidi Syte verkünde jetz ihrene Dorfbewohner, dass „zu ihrem Schutz“ vor de Agression vum jewiils andre, d Gränz bis uff wytres gsperrt isch, un niemer mee zur Quelle derf go Wasser hole. En Dorfbewohner froogt de Komisar, was si jetz trinke sötte, woruff de Komisar en aber numme froogt, ob er de am Urteilsvermöge vo de Partei dät zwyyfle, un droht em mit Arrescht. D Dorfbewohner murmle numme, jetz miesste si wohl ihre eigne Urin trinke, aber „wo's kei Wasser git, gits au kei Urin“.
Beidi Gränzoffizier träffe sich aa de Gränz zu Verhandlige über de Esel. Debi wird sträng noochem Protokoll verfaare: keiner vo de beide wott de andre diräkt aaspreche. Jeds Wort vum Komisar wird vo eim vo syne Soldate wiiderholt, un de Kommandant loot syn Adjudant in s Albanisch übersetze, glychwohl dass er sälber besser Albanisch cha, un em Adjutant sogar muess s richtigi Wort zueflüschtre. Zume de Komisar z fuggse, lännt de Kommandant s Angebot ab, de Esel gäge andri Esel ussztuusche. Schliessli wott de Kommandant de Esel an öberen im Dorf verchaufe, un de Niku bietet de Esel em Dorflehrer aa. De cha syni Begeischterig gar nit verberge, „isch de Esel würkli uss Albanie?“, froogt er. Natürli, meint de Niku, wo d Soldate en gfange hätte, hät er sogar de albanische doppelchöpfige Adler uff s Füdli gmoolt gha! De Lehrer willigt sofort yy, un bestuunt de Esel, wo für ihn wie e Relique isch: „en Esel uss Albanie!“ schwärmt er.
In de Zwüschezit chunt de örtlichi Parteileiter (Luan Daka) zum Niku. Er het gueti Neuigkeite: d Partei het nämli e Bruut für em Niku syn Sohn Lilushi gfunde. De Lilushi aber wott nit hüürote, er träumt ällewell vo de Büürin hänet de Gränz. Uff de albanischi Syte vo de Gränz, hen d Lüt inzwüsche kei Wasser zum trinke mee, wyl si ällewell nonit in s Niemandsland zur Quell dürfe goo. De Maa vo de Büürin, de Koqi, bestoot druff, Wasser z hole, un wird defür vum Komisar als Volchsfeind in Arrescht gsperrt.
Am Daag vo de Hochzit vum Lilushi versammlet sich s Dorf für s Hochzitsfescht, wo nooch albanischem Bruuch gfüürt wird. Numme d Bukurishja duet nit mitsinge un tanze; si het sich yygschlosse un duet hüüle. Si isch überzüügt, dass si sälber nie wird hüürote chönne. Uffem Höchepunkt vum Fescht chunt plötzli de Kommandant, ohni Uniform, aber einewäg mit syne bewaffnete Soldate. Er setzt sich zue de Manne, un duet mittrinke un mitsinge. Mit de Ussnaam vum Niku un em Parteileiter, sorgt d Anweseheit vum serbische Offizier bi allene für zimlichi Verlegeheit, un bi de erschte Glägeheit duen sich di meischte Manne ussem Staub mache. Grössri Sorge aber macht de Lilushi: er isch devoglofe un schlyycht sich über d Gränz zur Büürin, wo grad wiider emool vum Komisar bsuecht wird. De Lilushi schloot de Komisar niider, un macht de Büürin Vorwürf für ihri Untreue: „für dich hanni myni Bruut sitze loo!“. Si sälber kennt de Lilushi aber nit, un het kei Ahnig vo was er schwätzt. Gli druff chunt de Komisar wiider zue sich, un verhaftet de Lilushi als Spion.
Am näggschte Daag loot de Kommandant alli Manne vum Dorf aaträtte: er wott wüsse, wer em Lilushi zur Flucht nooch Albanie verhulfe het. Eine nooch em andre werde d Manne verhört, un de Lehrer debi dermasse verprüglet, dass er es grad no zue sym Huus schafft, wonner zämmebricht un vo de Bukurishja miteme Chuss wiider uffgweggt wird. Schliessli loot de Kommandant d Manne wiider laufe; er glaubt em Niku, wo em versicheret, dass de Lilushi allei uff Albanie gflohe isch. In de Zwüschezit wird de Lilushi vum Komisar verhört. De Komisar wott wisse, für welle Gheimdienscht er schafft: de jugoslawische, de CIA oder beidi? Usserdäm wott er wisse, was de Tito bi sym letschte Bsuech in Ägypte besproche het, un ob Albanie erwäänt worde isch. Wyl de Lilushi natürli kei Ahnig het, wird er vum Komisar misshandlet. Wonner dergäge berichtet, dass es em Esel Zeus guet goot, chüsst de Komisar em uss Dankbarkeit d Stirn. Usserdäm hen di albanische Gränzwächter en wytre Gfangene gmacht: de Tomi, d Chatz vo de Familie vum Lilushi. De Komisar wott wisse, worum die Chatz Tomi heisst. Worum kei echtere Name? Worum en amerikanische Name? De Zeichetrickfilm Tom un Jerry, wo de Name härechunt, kennt de Komisar natürli nit, un vermuetet e gheims Zeiche dehinter. Usserdäm vermuetet er dass d Chatz gheimi Dokumänt im Füdli versteggt het, un ordnet aa dass d Chatz so lang gfütteret wird, bis si die Dokumänt ussegschisse het.
Inzwüsche het de Niku grossi Sorge: de Parteileiter berichtet em, d Familie vo de Bruut vum Lilushi bestünd druff, dass ihri Dochter en Maa muess ha. Wenn si inere Wuch immer no ohni Maa isch, no droht d Familie em Niku mit ere Bluetfehde. Wäge däm goot de Niku wiider emool zum Kommandant, un bittet en (mit ere Flasch Raki als Aareiz), öbis z unternee, demit de Lilushi wiider cha zruggcho. De Kommandant verspricht's, git em Niku aber no z erkenne, er sött syni Dochter Bukurishja schigge, demit si syn Büro cha putze. In de Zwüschezit isch usserdäm de Lehrer debi verwischt worde, wienner über d Gränz nooch Albanie gluegt het. Er git sich als standhafte albanische Patriot z erkenne, aber de Niku nutzt d Glägeheit, un schiebt em d Schuld aa de Flucht vum Lilushi in d Schue.
De Kommandant wott de Esel gäge de Lilushi usstuusche, aber de Komisar lännt ab: es isch unmögli, en Maa füre Esel ussztuusche. Wo de Kommandant deno aber en Erschiessigskommando für de Esel zämmestellt, lenkt de Komisar yy. Es git aber en Problem: er het de Lilushi scho aa syni Vorgsetzte gmolde, un irgetöberen muess er uff Tirana vor Gericht bringe! Für de jugoslawischi Kommandant kei Problem: „no gib ich dir halt öber andersch“. Schliessli wird de Lilushi gäge de Esel un de Lehrer usstuuscht. De Lehrer isch natürli begeischtert: ändli isch er im sozialistische Paradis Albanie aacho! Syni Träum werde aber sofort zerschmettret, wo di albanische Soldate en als Volchsfeind un jugoslawische Revisionist bschimpfe. Si werfe en gäge Bode un gönn wyter, wo plötzli de Koqi näbe em stoot. De Koqi froogt en, ob si gange sölle, un de Lehrer froogt zrugg, „wo ane?“. De Koqi antwortet: „dört ane, wo d Sunn goot“ - „in de Weschte?“, un beidi gange in Richtung Weschte. Des söll de Wäg zur Integration vo de Balkanländer in d EU symbolisiere.
In de Zwüschezit isch d Bukurishja in s Büro vum Kommandant cho putze. Natürli goot es em Kommandant gar nit um des, un er versuecht mit de Bukurishja z flirte, un fasst ihr schliessli sogar aa s Füdli. In de näggschte Szene gseet mer de Kommandant miteme Verband um de Chopf, wonner offesichtlich de Reaktion vo de Bukurishja z verdanke het. Uss Wuet verbietet er de Dörfler wiider emool, zur Quelle go Wasser z hole.
Pryys[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Am Tirana International Film Festival 2010 het de Enver Petrovci, wo de jugoslawische Gränzoffizier spiilt, de Pryys für de beschte Schauspiiler gwùnne.