Chantischi Sproch

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Chantisch
(ханты ясаӈ, chanty jasaŋ)
Verbreitig: RusslandRussland Russland
Sprecher: 13'568[1]
Linguistischi
Klassifikation
:
Unterteilige:

3 Hauptdialäkt

Sproochchürzel
ISO 639-2

fiu

ISO 639-3

kca

Chantisch (Russische Name: Ostjakisch; chantisch: ханты ясаӈ, chanty jasaŋ) ghört zu de uralische Sproche und dört zum ugrische Zwyg vo de finno-ugrische Sproche. Bim ugrische Zwyg ghört d Sproch zum Obugrische. Am nöchste verwandt isch s Chantisch mit de ungarische und de mansische Sproch; di letschti isch näbem Chantisch di einzigi obugrischi Sproch.

Do sich s chantisch Volk uff e relativ großes Gebiet verdeilt, isch's verständlig, dass sich d Dialäkt stark underscheide: 'S git drei Hauptdialäkt, wo so underschydlig sin, dass mer kei eiheitligi Schriftsproch hät schaffe chönne. Lehrbiecher verwände sällewäg verschydeni Literatursproche.

D Sprächer läbe z Westsibirie am Ob und sine Näbeflüss, d Mehrheit vo-n-ne in de Umgebig vo Tjumen. Si mische sich mit de Russe und andere Völcher (Wogule, Tatare, Syrjäne und anderi).

Noch re Statistik vo 1989 zällt s chantisch Volk ca. 22'500 Persone, aber numme 14'000 devo schwätze Chantisch als Müetersproch (61 Brozänt). 52,8 Brozänt vo de Chante chönne Russisch.[2]

De nöchst Verwandt isch Mansisch; e entfärnteri Verwandtschaft git's zu Ungarisch.

D Eigebezeichnige (kăntə̂γ, kantəγ im Weste und χăntə, χăntĭ im Norde[3]) heiße im Chantische "Mänsch", chunnt aber wohrschints vom ungarische "had" (Heer, Chrieg, Strit). De Name "Ostjakisch", wo ursprünglig no meh sibirischi Völcher bezeichnet hät, chunnt uss em Turko-Tatarische.

Ussproch[4][ändere | Quälltäxt bearbeite]

Büechstabe IPA
А а a
Ӓ ӓ ɐ
Б б b
В в w
Г г g
Д д d
Е е e, ʲe,[u 1] je[u 1]
Ё ё ʲo, o
Ә ә ʌ~ɤ
Ӛ ӛ ə~ĭ
Ж ж ʒ
Büechstabe IPA
З з z
И и i, ʲi[u 1]
Й й j, ĭ
К к k
Л л ɫ~ɭ, ʎ[u 2]
Ӆ ӆ ɬ
М м m
Н н n~ɳ, ŋ[u 2]
Ӈ ӈ ŋ
О о o, ɔː
Ө ө ŏ~ʊ
Büechstabe IPA
Ӫ ӫ ɵ~ɞ
П п p
Р р r
С с s, ʂ[u 2]
Т т t, ʈ[u 2]
У у u, ʊː
Ӱ ӱ y
Ў ў
Ф ф f
Х х x
Ц ц ts
Büechstabe IPA
Ч ч
Ш ш ʃ~ʂ
Щ щ ʆtʆ
Ъ ъ (j)
Ы ы i~ɨ
Ь ь ʲ
Э э e, ɛː
Ю ю ʲu,[u 1] ju[u 3]
Я я ʲa,[u 1] ja[u 3]
Amerkige
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 noch de Büechstabe <л, ӆ, н, с, т>
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 numme noch de Büechstabe <е, и, ь, ю, я>
  3. 3,0 3,1 im Alut und noch em Zeiche <ъ>.

Grammatik[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Di nördlige Dialäkt känne numme drei Fäll (Nominativ, Lokativ, Translativ), in kompläxere Sätz git's au no de Ablativ und de Akkusativ. Im Oste vom Sprochgebiet git's degege 11 Fäll. De Tremjugan-Dialäkt kännt sälli Fäll:[5]

Fall Bedütig Ändige
Nominativ Subjekt
Lativ Bewegig an e bstimmte Ort a / ä
Lokativ Ortsagab nə̂ / nə
Ablativ vo ... eweg i̬ / i
Approximativ zu ... anegoh nam / näm
Instrumental mit ... at / ät
Komitativ begleitet vo ... nat / nät
Translativ Verwandlig oder Veränderig ɣə̂ / ɣə
Explesiv vgl. Expletivum pti̬ / pti
Abessiv ohni ... ʌə̂ɣ / ʌəɣ

Extärni Site[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Quälle/Füeßnote[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  1. Quälle: www.suri.ee. Stand: 2002
  2. The Uralic languages description, history and foreign influences, S. 173; Stand vo de Zahl: 1979
  3. The Uralic languages description, history and foreign influences, S. 173
  4. www.omniglot.com
  5. [1]
Finno-ugrischi Sproche
Ugrisch Ungarisch | Chantisch (Ostjakisch) | Mansisch (Wogulisch)
Finnopermisch Permisch Komi | Komi-Permjakisch | Udmurtisch
Wolgafinnisch Mari | Mordwinisch
Samisch Inarisamisch | Kildinsamisch | Lulesamisch | Ostsamisch | Pitesamisch | Skoltsamisch | Südsamisch | Tersamisch | Umesamisch
Ostseefinnisch Estnisch | Finnisch | Meänkieli | Ischorisch | Karelisch | Livisch | Wepsisch | Wotisch | Võro


Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Hanti_nyelv“ vu de ungarische Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.