Albaner in de Schwyz

Des isch einer vo de bsunders glungene Artikel.
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
en Albaner z Lausanne füürt 2008 d Unabhängigkeitserklärig vùm Kosovo

D Albaner in de Schwyz (alb. Shqiptarët në Zvicër) sin e Bevölcherigsgrùppe, wo sproochlig ùn kultuurell zum Volch vo de Albaner ghört oder abstammt ùn in de Schwyz läbt. Mer schätzt d Zaal vo de Persone in de Schwyz mit albanischem Hintergrùnd ùff 150'000 bis 200'000 Mänsche. Demit bilde si nooch de Italiener, Ditsche ùn Portugiese eini vo de grööschte Ussländergrùppe in de Schwyz. Di meischte devo stamme ussem Kosovo, en chlynre Deil au uss Nordmazedonie oder Montenegro, ùn nùmme weenigi uss de Republik Albanie. Albanischsproochigi Arbëresh uss Kalabrie in Süditalie werde in de Schwyz meischt als Italiener waargnoo.

Di albanischi Presänz in de Schwyz goot vorallem ùff ehemooligi Saisonniers ùn ihri Aaghörigi zrùgg. Albanischi Saisonniers uss Jugoslawie sin zum erschte Mool in de 1960er Joor, bsùnders aber in de 70er- ùn 80er Joor in d Schwyz cho schaffe. In de spoote 80er- ùn de 90er Joor sin deno au viilmool ihri Familiemitgliider noochzooge. Albanischi Asylsuechendi mache dergäge nùmme en chlyne Aadeil uss, au wenn sich die beide Kategorie mangmool überschnyyde. D albanischstämmigi Bevölcherig isch zum grööschte Deil ùff d Dütschschwyz konzentriert ùn bsùnders ùff d Stedt Züri, Basel, Bärn, Winterthur, St. Galle ùn Luzärn. In de Welschschwyz finde sich gröösseri Grùppe au in de Waadt ùn z Gämf.

Albanischstämmigi Prominänte finde sich in de Schwyz meischt im Sport, wie de Fuessballer Xherdan Shaqiri oder de Thai-Boxer Azem Maksutaj. Dernäbe finde sich albanischstämmigi Persone aber au in de Politik ùn de Wirtschaft, wie d Ylfete Fanaj oder de Behgjet Pacolli, oder in de Kultuur, wie d Sängeri Edita Abdieski oder de Sänger Patrick Nuo.

Demografi[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Aazaal[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Di gnaui Zaal vo Persone in de Schwyz mit albanische Wùrzle isch schweer z ermittle. Di meischte devo stamme ussem Kosovo ùn Mazedonie, nùmme en chlyne Deil uss de Republik Albanie. Bis zur Unabhängigkeitserklärig vùm Kosovo im Joor 2008 ùn drùff de Anerkennig vùm Kosovo dur d Schwyz, sin Kosovare nit amtlich als sonigi erfasst worde. Bis 1998 sin si ùnter d Kategori „Jugoslawe“ gfalle, deno isch bis 2005 d Staatsaaghörigkeit als „Serbie ùn Montenegro“ ùn schliessli als „Serbie“ erfasst worde. Nooch ethnischer Zueghörigkeit isch nie ùnterschide worde. Dezue chùnt no, dass yybürgerti Persone statistisch überhaupt nümm als Kosovare erschyyne. D Gröössi vo de albanische Bevölcherigsgrùppe in de Schwyz cha drùm nùmme indiräkt erfasst werde.[1]

Zum eine chammer di jugoslawische Staatsbürger nooch Religionszueghörigkeit aaluege. D Albaner im ehemoolige Jugoslawie sin zum allergrööschte Deil muslimisch, en chlyne Deil allerdings au katholisch. Dergäge sin di slawischsproochige Jugoslawe entweder katholisch (vorallem Kroate) oder orthodox (vorallem Serbe), wo aber au di muslimische Bosnier dezuechömme.[2] Wyl de bosnischi Aadeil in de Schwyz aber änder chly isch, handlet es sich bim Groossdeil vo de muslimische Jugoslawe wohl ùm Albaner.

Zum zweite werde in de Volchszäälige die Mänsche erfasst, wo Albanisch als Hauptsprooch (= die Sprooch, wo si am beschte schwätze) aagönn. Allerdings hen in de Volchszäälig vo 2000 öbe d Hälfti vo de Lüt mit jugoslawischem Hintergrùnd e Schwyzer Landessprooch als Hauptsprooch aagee, so dass au die Zaale nùmme en Deil erfasse.

Im Joor 2007 hen in de Schwyz 195'376 Lüt mit de Staatsaaghörigkeit vo Serbie, Montenegro ùn Kosovo gwoont. S Bùndesamt für Statischtik schätzt, dass devo öbe 110'000 ussem Kosovo stamme, wo wiiderùm öbe 10'000 zue nit-albanische Volchsgrùppe (Roma, Serbe, slawischi Moslems ùn Türke) zääle, ùn de Rescht Albaner sin.[3] Dezue chömme no 61'031 Lüt, wo zwüsche 1999 ùn 2007 yybürgeret worde sin. Wie viili devo aber Kosovo-Albaner sin, weiss mer nit. D Zaal vo Albaner uss de Republik Albanie isch änder chly; im Joor 2008 hen 1'351 Persone mit albanischer Staatsaaghörigkeit in de Schwyz gwoont.[4]

Insgsamt schätzt mer di albanischstämmigi Bevölcherig in de Schwyz ùff 150'000 bis 200'000 Mänsche. S Bùndesamt für Statischtik schätzt, dass öbe 150'000 bis 170'000 Mänsche mit kosovarischem Hintergrùnd in de Schwyz wohne.[5] Devo sin allerdings nit alli Albaner ùn usserdäm chömme no Albaner uss Mazedonie ùn en chlynre Aadeil uss Montenegro ùn de Republik Albanie dezue. De Hans-Peter von Aarburg ùn d Sarah Barbara Gretler schätze, dass vo öbe 170'000 albanischsproochige Persone ussem ehemoolige Jugoslawie, öbe 130'000 ihri Wùrzle im Kosovo hen ùn öbe 40'000 in Mazedonie.[6] E Problem bi de Analyse isch au, dass yybürgerti Persone ùn sonigi, wo e Landessprooch als Hauptsprooch aagee hen, in de Statischtik nümm vo de andre Schwyzer ùnterschide werde. Es werde also ussgrächnet die Lüt nit als albanischstämmig erfasst, wo am beschte integriert sin.

Di albanischi Bevölcherig in de Schwyz isch insgsamt sehr jùng: Im Joor 2007 sin rùnd 35% ùnter 18 Joor alt gsi. D Gschlächterverdeilig isch hüt fascht völlig ussgliche: 52% sin Manne ùn 48% Fraue. 54% vo de Albaner sin verhürotet, 40% sin ledig ùn nùmme je 2,5% sin gschiide bzw. verwitwet. Albanischsproochigi Huushält sin in de Volchszäälig 2000 mit dùrchschnittlig vier Persone usserdäm gröösser gsi wie de Schwyzer Dùrschnitt.[7] Im Joor 2007 hen öbe 90% vo de Wohnbevölcherig uss Serbie, Montenegro ùn Kosovo scho syt mindestens fümf Joor in de Schwyz gläbt (debi sin yybürgerti Persone nit mitzäält). Di meischte, nämli 77%, hen e Ùffenthaltsbewilligùng C, chnapp 20% hen e verlengerbari Bewilligùng B, ùn nùmme e Minderheit sin Asylsuechendi oder verläufig ùffgnoo gsi. Öbe e Viertel sin in de Schwyz ùff d Wält cho. Immer mee Kosovare erfülle de Mindeschtùffenthalt in de Schwyz zùme sich yybürgere lo, nämli 12 Joor, so dass Yybürgerige immer hüüfiger werde.[8]

Sprooch[ändere | Quälltäxt bearbeite]

s Albanisch als Hauptsprooch in de Volchszäälig vo 2000

Als Hauptsprooch (= die Sprooch, wo si am beschte chönne) hen im Joor 2000 bi de Volchszäälig 94'937 Lüt s Albanisch aagee, also 1.3%. S Albanisch isch eso nooch em Serbokroatische die zweithüüfigscht nit-Landessprooch in de Schwyz bzw. die fümfthüüfigscht insgsamt.[9] Di albanischsproochigi Bevölcherig konzentriert sich bsùnders in de Dütschschwyz, wo s Albanisch 1.6% ussmacht ùn aa zweiter Stell nooch em Serbokroatische stoot. In de Romandie mache si dergäge nùmme 0.8% ùffem vierte Blatz nooch Portugiesisch, Änglisch ùn Spanisch uss, im italienische Sproochbiet 0.5% ùffem vierte Blatz zämme mit Änglisch nooch Serbokroatisch, Portugiesisch ùn Spanisch, ùn im rätoromanische Biet 0.4% aa dritter Stell nooch Portugiesisch ùn Serbokroatisch. Vo de albanischsproochige Persone hen im Joor 2000 also 84.4% in de Dütschschwyz gwoont, 13.6% in de Romandie, 1.8% im italienische Sproochbiet ùn 0.1% im rätoromanische Sproochbiet.[10]

Vo dänne Persone in de Schwyz, wo s Albanisch als Hauptsprooch aagee hen, hen in de Dütschschwyz 20.5% aagee, dass si in de Familie au Dütsch schwätze, in de Romandie 28.9%, dass si au Französisch schwätze ùn im italienische Sproochbiet 35.8%, dass si dehei au Italienisch schwätze. Wemmer nùmme die Persone mit Schwyzer Pass aaluegt, wo s Albanisch als Hauptsprooch aagee hen, schwätze in de Dütschschwyz 54.4%, in de Romandie 63.5% ùn im italienische Sproochbiet 53.8% dehei au d Sprooch vùm Wohnort.[11]

Di albanische Dialäkt, wo di albanischsproochigi Bevölcherig in de Schwyz schwätzt, ghöre in de Regel entsprächend em regionale Ursprùng zum Gegische, ùn speziell zum Nordoschtgegische bi de Albaner ussem Kosovo ùn bi dänne uss Mazedonie meischt zum Zentralgegische. Wie sich die Dialäkt ùnter de Albaner in de Schwyz verändre ùn ob si sich aagliiche, isch bis hüt no nit erforscht worde. Wyl di albanischsproochigi Bevölcherig aa viilene Ort in de Schwyz en gmeinsame geografische Ursprùng het, schwätze viili Secondos wohl eifach de Dialäkt vùm Ursprùngsort vo ihrene Eltere. Wyl en Groossdeil vo de Albaner in de Schwyz ussem ländliche Milieu stamme, di albanische Schuele im Kosovo vo 1991 bis 1999 gschlosse worde sin ùn di jüngscht Generation viilmool de Groossdeil vo de Schuelbildig in de Schwyz gmacht het, isch d Känntniss vo de albanische Standardsprooch ùnter de Albaner in de Schwyz viilmool weenig verbreitet. Die albanische Chinder, wo in de Schwyz ùffgwaggse sin, schwätze mit Gschwüschter ùn Fründ hüt meischt e Schwyzer Landessprooch oder weggsle zwüsche Albanisch ùn ere Landessprooch hy ùn häre. Nùmme öbe 10% vo de albanische Chinder im Schuelalter bsueche d Albanischkürs, wo vùm Albanische Lehrerverband als „Unterricht in Heimatlicher Sprache und Kultur“ aabote werde.[12]

Zum Schwyzerdütsch, wo d Albaner in de Schwyz, ùn bsùnders die vo de zweite ùn dritte Generation schwätze, git es bis jetz no kei detaillierti Ùntersuechig. Es het sich mindeschtens bi mange Persone en Ethnolekt ussebildet, wo mindeschtens in gwüsse Situatione yygsetzt wird. Vùm sùnschtige Schwyzerdütsch hebt sich de Ethnolekt dur e paar Merchmool ab:

  • In de alemannische Dialäkt vo de Schwyz isch de Ùnterschid zwüsche z. B. [p] ùn [b] en Ùnterschid zwüsche Fortis ùn Lenis, wo wohl vorallem ùff d Lengi vùm Konsonante beruet. Im Schwyzerdütsch vo Lüt mit albanischem Hintergrùnd werde die Lenis-Plosiv ([b d g]) aber dur Stimmhaftigkeit ùnterschide ùn zwar in allene Positione.[13] D Lenis-Frikativ ([v z ʒ ɣ]) werde dergäge glych wie d Fortis ([f s ʃ x]) ussgsproche.
  • De Luut, wo in de Schrift mit <w> dargstellt wird, isch im Schwyzerdütsche en labiodentale Approximant. Vo Lüt mit albanischem Hintergrùnd wird de Luut aber lenger ussgsproche, fascht wie en labiodentale Frikativ.[14]
  • Schliessli fääle d Sandhi-Verschleipfige im Schwyzerdütsch vo Albaner viilmool. So wird „dass si nöd chömed“ im Schwyzerdütsche meischt änder wie „dass si nökchömed“ ussgsproche. Im Schwyzerdütsch vo Albaner werde die Konsonante dergäge nit mitenand verschmulze, es heisst dörte dütli „dass si nöd chömed“.[15] De Dialäktolog Stephan Schmid meint, dass des Phänomen d Ursach vùm „Staccato-Rhythmus“ vùm Ethnolekt vo Albaner syg, wo vo Laie am meischte waargnoo wird.
  • Abwyychige in de Grammatik sin dergäge schynts änder sälte ùn unùffällig.[16]
  • Dernäbe integriere viili Lüt mit albanischem Hintergrùnd gwüssi Wörter ussem Albanische oder weggsle innerhalb vùmene Satz zum Albanische (Code-Mixing ùn Code-Switching). Eso cha es zum Byspil heisse: „mir gönd bashkë ùff Züri“ (bashkë = albanisch für ‚zämme‘) oder ùmgkehrt im Albanische zum Byspil „shikoh në Milchkaschte“ (‚lueg in de Milchkaschte‘).

Religion[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Mehrheit vo de Albaner sin Aahänger vo de sunnitische Glaubensrichtig vùm Islam. Dernäbe finde sich au andri muslimischi Glaubensrichtige, bsùnders d Bektaschi, wo em Sufismus aaghöre. Usserdäm wohne luut de Albanermission Nordwestschweiz 23'000 katholischi Albaner in de Schwyz.[17] Albanischsproochigi griechisch-orthodoxe Chrischte, wo vorallem in Südalbanie läbe, sin dergäge chuum verträte.

D Albaner gälte allgmein als sehr moderati Gläubigi, wo fundamentalistischi Tendänze chuum verbreitet sin. D Religion spiilt insgsamt kei wichtigi Roll; viili praktiziere ihre Glaube nùmme sälte oder gar nit. Regelmässigi Relgionsussiebig findet mer vorallem bi de ältre Generatione.[18] Einewäg git es hüt in de Schwyz meereri albanischi Religionsgmeinschafte wie zum Byspil s Centre islamique albanais de Lausanne oder s Albanisches Islamisches Kulturzentrum. Di muslimische Albaner sin zum Deil in kantonali Gmeinschafte yybùnde, wie zum Byspil d Vereinigung der Islamischen Organisationen in Zürich oder d Islamische Gemeinde Luzern. Dernäbe git es au zwei Gsamschwyzer Verein spezifisch für di muslimische Albaner, d „Union der albanischen Imame in der Schweiz“ (alb. Unioni i imamëve shqiptarë në Zvicër) ùn de „Albanisch-islamischer Dachverband Schweiz“ (alb. Bashkësia Islame Shqiptare Zvicër).[19][20] Die beide Verein hen im März 2017 e Charta ùnterzeichnet, wo si sich zum Laizismus ùn zum inter-religiöse Dialog bekannt hen.[21]

Di katholische Albaner sin in sognanti „Albanermissione“ organisiert, wo es z Aarau, Bärn, Littau, Sirnach ùn Züri git.

Gschicht[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bevor Albaner als gröösseri Grùppe in d Schwyz cho sin, hen scho einzelni Persone mit albanischem Hintergrùnd in de Schwyz gwirkt.

D Dora d’Istria (1828–1888; mit richtigem Name Elena Ghica) isch e aromunischi Schriftstelleri gsi, wo vermuetlig au albanischi Vorfaare gha het, sich aber ùff jede Fall in Weschteuropa für di albanischi Sach yygsetzt het. Si het ùnter andrem meereri Joor in de Schwyz gläbt ùn isch mööglicherwys di erschti Frau gsi, wo ùff de Mönch drùff isch. De albanischi Schriftsteller Andon Zako Çajupi het 1887–1892 z Gämf Jura studiert ùn isch mit ere Schwyzeri, Eugenia, verhürotet gsi. Am Änd vùm 19. Joorhùndert het de Visar Dodani z Gämf gwoont ùn dörte imene albanische patriotische Komitee mitgwirkt. De Politiker ùn Schriftsteller Midhat Frashëri het e zytlang z Lausanne gläbt ùn 1915 Letra mbi një udhëtim në Zvicër ‚Brief ùffenere Reis in d Schwyz‘ veröffentlicht. E zytlang het au de Dervish Hima z Lausanne gläbt ùn dörte d Zytig Albanie ussegee. In de 1930er Joor isch de albanisch Prieschter Lazër Shantoja in de Welschschwyzer Gmei La Motte als Pfarrer tätig gsi. Am Aafang vùm 20. Joorhùndert sin in de Schwyz sogar meereri albanischsproochigi Zytige erschiine: vo 1903 bis 1906 Shqipëria – Albanie z Gämf, 1915–19 Albanie z Lausanne, 1925–35 Liria Kombëtare - La Liberté Nationale z Gämf ùn 1935–36 Zëri i Shqipërisë – La Voix de L`Albanie, au z Gämf.

Vùm Italiener Giuseppe Gangale (1898–1978), wo sich bsùnders in de 1940er Joor für s Rätoromanisch yygsetzt het, wird mangmool bhauptet, dass er zue de albanischsproochige Arbëresh uss Süditalie ghört het. Warschynts aber het er allerhööggschtens italo-albanischi Vorfaare gha. Als Jugendlicher isch er aber für e Zyt imene albanischsproochige Nochberdorf in Kalabrie ùff d Schuel gange, ùn het mööglicherwys dörte e weng Albanisch glehrt.[22]

In gröössere Zaale sin Albaner deno ab de 1960er Joor in d Schwyz cho. D Migrationsgschicht loot sich debi in vier Phase yydeile:

  • Ab de 1960er Joor sin albanischsproochigi Kosovare zämme mit andre Jugoslawe als Saisonniers in d Schwyz cho. Des sin praktisch nùmme Manne gsi ùn si sin dertemool vo de Schwyzer Gsellschaft nit als Albaner waargnoo worde. In de Mitti vo de 1970er hen eso scho meereri duusig Albaner in de Schwyz gläbt.
  • Am Änd vo de 1980er Joor hen viili devo e Ùffenthaltsbewilligùng übecho, wyl si scho lang gnue in de Schwyz gschafft gha hen. Wyl sich glychzytig di politischi Situation im Kosovo all mee verschlechteret het, hen viili jetz vùm Rächt Gebruuch gmacht, ihri Familie zue sich in d Schwyz z hole. Usserdäm sin d Albaner jetz vo de Schwyzer Gsellschaft zum erschte Mool als eigni Ethnie waargnoo worde.
  • In de 1990er Joor sin deno mee ùn mee Kosovare als Asylbewerber in d Schwyz cho, wo mit de politische Eskalation im Kosovo ab 1998 rasant zuegno het. Viili devo hen scho Aaghörigi in de Schwyz gha ùn di meischte sin noochem Chrieg bal wiider zrùgg ins Kosovo.
  • Syt em Änd vùm Chrieg gsänne viili ihri Zuechùmft in erschter Linie in de Schwyz ùn nümm im Kosovo ùn wände sich all mee de Schwyzer Gsellschaft zue. Es handlet sich debi vorallem ùm ehemooligi Saisonniers ùn ihri Familie, wo meischt scho syt über zwei Joorzäänt in de Schwyz wohne. E Generation vo albanische Chinder isch inzwüsche mee in de Schwyz ùffgwaggse wie im Kosovo ùn isch viilmool mit de Verwùrzelig in zwei Gsellschafte ùn Kultuure konfrontiert. D Zuewandrig hält bis hüt aa, es handlet sich aber hüt zum grööschte Deil ùm Familienoochzug oder ùm Facharbeiter.

Aafang vo de albanische Migration in d Schwyz[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Ab de Mitti vo de 1960er Joor het Jugoslawie aagfange syni Ussreisevorschrifte z loggere ùn sich als Quelle vo Arbetsmigrante z öffne. De Staat het sich demit e Entspannig vo de wirtschaftliche Situation in strùktuurschwache, ländliche Gegende erhofft. Usserdäm hen eso sölle Devise in s Land cho. Allerdings sin am Aafang entgäge dänne Vorstellige vorallem guet ussbildeti Jugoslawe in s Ussland. Am Änd vo de 1960er Joor isch Jugoslawie deno zumene Rekruutierigsland vo de Schwyz für Saisonniers worde. E sonigi saisonali Arbetsmigration het in Südoschteuropa e langi Tradition gha, ùn wird im Albanische als gurbet bezeichnet.

Offiziell sin die Saisonniers über jugoslawischi Gwerkschafte aa s Schwyzer Arbetsamt vermittlet worde. Allerdings het scho frie e inoffizieli Aawerbig yygsetzt. So sin Schwyzer Arbetgeber mangmool sälber ins Kosovo greist, zùme neui Arbeiter aazwerbe. Am hüüfigschte aber het des über Beziehige vo dänne Arbeiter stattgfùnde, wo scho in de Schwyz gsi sin. Die hen deno Lüt uss ihrer Verwandtschaft, ihrem Dorf oder ihrer Bekanntschaft aa ihre Arbetgeber in de Schwyz vermittlet.[23] Eso chùnt es, dass hüt in de Schwyz viilmool d Albaner aa eim bstimmte Ort, en gmeinsame geografische Ursprùng im Kosovo hen. Zum Byspil stamme di meischte Albaner z Gämf uss de Gegend vo Gjilan ùn Viti im Südoschte vùm Kosovo, wyl Gämfer Ùnternäme in de 1960er Joor diräkt z Gjilan Arbeiter aagworbe hen.[24]

D Schwyzer Migrationspolitik het in derre Zyt ùffem Prinzip vùm „Rotationsmodell“ basiert. Di ussländischi Arbetschreft hen sölle e paar Joor in de Schwyz schaffe ùn deno wiider zrùggo. Die Politik het drùff abzyylt, e Verwùrzelig vo dänne Saisonniers möglichscht z verhindre. S Rächt ùff e lengerfrischtigi Ùffenthaltsbewilligùng oder en Noochzug vo de Familie, isch ersch nooch eme joorelange Ùffenthalt in de Schwyz mögli gsi. Die Politik isch am Aafang au durchuss im Sinn vo beide Syte gsi: Di albanische Saisonniers hen vorgha, e paar Joor in de Schwyz z schaffe, zùme ihre Familie e Verbesserig vùm Läbensstandard oder zum Byspil e Modernisierig vùm Buurehof z ermöögliche, ùn deno schliessli sälber wiider zrùggzgoo.[25] Di albanische Saisonniers hen in de Schwyz drùm au sehr zrùggzoge ùn sparsam gläbt, zùme möglichscht viil Gäld aa d Familie schigge z chönne. Über de gurbet in de Schwyz sin sogar eigni Lieder dichtet worde, wie s Lied Aman aman Gjermani, wo je nooch däm gjermani ‚Dütschland‘ dur zvicra ‚Schwyz‘ usstuuscht wird oder gli beidi Länder vorchömme:

„Në rini kam dal n'gurbet
e lash vetëm nanën teme
Aman aman, Gjermani
e shkreta Zvicër ti
më mashtrove në rini
çka më duhet kjo pasuni?“

„In de Jugend binni ùff de gurbet gange
ùn ha myni Muetter allei glo
Oh je, Dütschland
ùn du einsami Schwyz
hen mich mynrer Jugend betrooge
was hanni jetz vo all däm Ryychtum?“

– Ussschnitt ussem Lied Aman aman Gjermani

E duurhafti Niiderlassig in de Schwyz het chuum en Albaner im Sinn gha, ùn ihr Läbensmittelpùnkt isch im Kosovo gsi, wo si jeds Joor für e paar Wùche bi ihre Familie gsi sin. Derwyylscht dänne chùrze Ùffenthalt in de Heimet hen d Saisonniers zum Byspil au ghürote, ùn ihri Fraue ùn spööter Chinder im Rescht vùm Joor in de Obhuet vo ihrene Familie glo. Viili Saisonniers hen es eso au versüümt, en feschte Ùffenthaltsstatus z beatrage.[26] Allerdings het sich di büürlichi Wält, wo d gurbeçi hen welle verbessre, all mee verändret ùn ùffglööst, wo d Arbetsmigration ironischerwys sälber e Roll gspiilt het. So hen viili Familie mit em Gäld, wo e Familiemitgliid ussem Ussland gschiggt het, neui Bequemlichkeite aagschafft oder au zum erschte Mool überhaupt elektrische Strom in s Dorf brocht. Usserdäm hen sich d Groossfamilie mee ùn mee in chlyneri Chernfamilie ùffdeilt ùn eigni Huushalt gründet. Dur des het sich di traditionelli Wält, wo d Albaner in de Schwyz hen welle emool zrùggo, all mee verändret. E Zuechùmft ùffem Hof het di jüngre Kosovare weeniger ùn weeniger intressiert.[27]

Es het allerdings au Albaner gee, wo nit in erschter Linie uss wirtschaftliche Gründ als Saisonniers in d Schwyz sin. Ab de spoote 1960er Joor hen gwüssi Kosovare welle de politische Verfolgig entgo, wo si wäge ihrem Yyträtte für e gröösseri Sälbschtbstimmig vùm Kosovo ussgsetzt gsi sin. Wyl es eifacher gsi isch, als Saisonnier in d Schwyz z cho wie Asyl z beatrage, hen viili Kosovare de Wäg gwäält. Die „politische Saisonniers“ sin in de Schwyz überhaupt nit waargnoo worde, wie au di politische Ussenandersetzige im Kosovo nùmme weenige bekannt gsi sin.[28]

Di albanische Saisonniers ussem Kosovo ùn Mazedonie sin lang nit als e eigni ethnischi Grùppe waargnoo worde. In de Woornämmig vo de Schwyzer het mer die Mänsche nùmme als „Jugoslawe“ waargnoo ùn übersänne, dass viili devo e nit-slawischi Sprooch, s Albanisch, gschwätzt hen.[29] Dass usserhalb vo de Volchsrepublik Albanie überhaupt albanischsproochigi Mänsche gläbt hen, isch de meischte sowiiso nit bewùsst gsi.

Familienoochzug[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Am Änd vo de 1980er Joor hen viili albanischi Saisonniers e Jooresùffenthaltsbewilligùng übecho, wyl si scho syt meereri Joor hintrenand in de Schwyz gschafft gha hen[30] Glychzytig het sich di politischi Situation im Kosovo starch verschlechteret. Viili ehemooligi Saisonniers, wo bis de meischt nit vorgha gha hen, ihri Familie noochzhole, hen sich in derre Situation doch no dezue entschloo. De Familienoochzug het devor kei groossi Rolle gspiilt, trotz dass viili scho friener s Rächt dezue gha hätte.[31]

Usserdäm het 1992 e Kehrtwändi in de Migrationspolitik stattgfùnde: Aa Persone ussem ehemoolige Jugoslawie sin jetz nùmme no für hoochqualifizierti Arbetschreft Arbetsbewillige vergee worde. Glychzytig isch au e Visumspflicht yygfiert worde. Für Mänsche, wo scho vor 1992 in de Schwyz gschafft gha hen, isch e Übergangsfrischt bis Ändi 1996 feschtglait worde, wo si ihri Saisonbewilligùng no in e Jooresùffenthaltsbewilligùng hen chönne ùmwandle (defür hen si miesse derwyylscht vier ùffenanderfolgende Joor mindeschtens nüün Monet in de Schwyz gschafft gha ha). Albaner ussem ehemoolige Jugoslawie hen jetz nùmme no als Fachchreft, über de Familienoochzug oder mit eme Asylaatrag, legal in d Schwyz chönne cho.

Di Soziologe Hans-Peter von Aarburg ùn Sarah Barbara Gretler halte des für eine vo de zentrale Ùnterschid vo de albanische zue de italienische Yywandrer: Di albanische Saisonniers hen ihre Läbensmittelpùnkt über viili Joor im Kosovo gha ùn hen kei duurhafte Ùffenthalt in de Schwyz im Sinn gha. Derwyylscht em drüü-monatige Ùffenthalt in de Heimet hen d Saisonniers dörte ghürote ùn Familie gründet, au wenn si sùnscht nüün Monet vùm Joor in de Schwyz gschafft hen. D Institution vo de Groossfamilie het des im Gägesatz zue de Italiener überhaupt mögli gmacht, wyl Fraue, Chinder ùn Eltere im Kosovo imene familiäre Ùmfäld versorgt gsi sin. Ersch di massivi Verschlechterig vo de politische ùn wirtschaftliche Zueständ im Kosovo het en Familienoochzug ussglööst, wo aber au als provisorisch denkt gsi isch. De Familienoochzug het in erschter Linie Fraue ùn Chinder betroffe; ältri Persone sin chuum in d Schwyz gholt worde.[32] Viili albanischi Familie hen sich eso sehr plötzli ùff es Läbe inere Chlyfamilie miesse yystelle, wo di meischte kei Erfaarig demit gha hen. Statt eme groosse soziale Ùmfäld, wo Huushalts- ùn Chinderbetreuig gmeinsam erledigt worde sin, hen sich viili albanischi Fraue jetz imene groossstedtische Milieu wiidergfùnde, wo sozial ùn rüümlich eng gsi isch. Bsùnders starch vo däm Wandel isch d Chindererziehig beyflùsst gsi: Derwyyl des im Kosovo e gmeinschaftlichi Ùffgab gsi isch, wo vo allene Erwaggsene in de Familie näbehere im Alldaag erledigt worde ùn nit d Ùffgab vùnere bstimmte Person gsi isch, isch in de Schwyz e Lääri entstande, wyl viili Mieter sich in derre Ùffgab nit zrächtgfùnde hen[33][34] Gwüssi Familie hen es allerdings au eso gmacht, dass meereri Verwandte im glyche Meefamiliehuus gwoont hen.[35]

Für di meischte Albaner het de Familienoochzug e enormi finanzielli Belaschtig bedütet. En Arbeiterlohn, wo für viili Joor glängt het, zùme sälber bscheide z läbe ùn glychzytig d Groossfamilie dehei z ùnterstütze, het viilmool nit glängt, e Familie in de Schwyz z ernääre. Glychzytig sin di andre Familieaaghörige im Kosovo ällewell no ùff d Ùnterstützig vo ihrene Verwandte in de Schwyz aagwiise gsi.[36] Dezue isch no cho, dass de Familienoochzug ussgrächnet in de Zyt vùnere wirtschaftliche Rezession stattgfùnde het. Wyl di meischte Albaner in de Schwyz als weenig qualifizierti Arbetschreft im Billiglohnberyych gschafft hen, sin si vo derre Rezession bsùnders hart troffe worde. Ùn wyl nùmme ganz weenigi in de Joor devor e Ussbildig noochgholt gha hen, hen di meischte au nit chönne in andri Beryych usswyyche.[37] Viili Saisonniers, wo devor e gwüsse Stolz ùn Sälbstbewùsstsy empfùnde hen, sin eso starch in ihrem Sälbstwärt erschütteret worde.[38] Di chörperlich aastrengendi ùn belaschtendi Arbet ùffem Bau, het usserdäm bi viilene zue chörperliche Lyyde gfiert, wo si arbetsunfähig gmacht het. Mange devo isch deno zwar e Invaliderente zuegsproche worde, aber kei Niiderlassigsbewilligùng, mit de Begründig, ihr Ùffenthaltszwegg zum in de Schwyz schaffe wäri jetz erfüllt[39] Di finanzielli Belaschtig het aber au zunere Veränderig vo traditionelle Gschlechterrolle gfiert, wyl mee ùn mee albanischi Fraue e Erwerbstätigkeit ùffgnoo hen.[40]

D Chinder vo de Saisonniers, wo in de Schwyz ùffgwaggse sin oder zwüsche de Schwyz ùn em Kosovo hy ùn häre zoge sin, hen de Ùffenthalt ùn ihri eigni Rolle in de Schwyz meischt ganz andersch gsee wie ihri Eltere. Statt em Leitbild vo de ländliche Wält in de Heimet, hen si sich meischt nooch Schwyzer Masstäb gmässe ùn mit Schwyzer Glychaltrige vergliche. Si hen sich so au viilmool weeniger z friide wie ihri Väter gfielt, ùn hen viilmool d Erfaarig gmacht, dass ihne weeniger Chance ùn Möglichkeite wie glychaltrige Schwyzer offegstande sin.[41]

D Schwyz als Zyyl für politischi Flüchtling[ändere | Quälltäxt bearbeite]

e Dafel z Züri, wo de Schwyzer Bevölcherig für d Hilf für Flüchtling derwyylscht em Kosovochrieg dankt

Scho ab de spoote 60er Joor sin Albaner au uss politische Gründ ussem Kosovo in d Schwyz cho. Nùmme weenigi devo hen aber Asyl beatrait, ùn sälli sin vo andre Albaner meischt sträng gmiide worde. Di meischte aber sin als Saisonniers in d Schwyz cho, was eifacher gsi isch ùn e chlyners Risiko wie en Asylaatrag gha het. Usserdäm hätte si miteme Asylaatrag überhaupt nümm ins Kosovo dürfe zrùggreise, was für viili au en Grùnd gsi isch, kei Asyl z beatrage.[42]

Ab de zweiti Hälfti vo de 80er Joor isch de Beweggrùnd all mee wichtiger wie di wirtschaftliche Gründ worde. Usserdäm sin viili Albaner, wo emool in erschter Linie uss wirtschaftliche Gründ in d Schwyz cho sin, mit de Veränderig vo de politische Situation im Kosovo irgedwenn au zue politische Emigrante worde. So hen viili Saisonniers demit miesse rächne, bimene Urlaub im Kosovo vo de jugoslawische Polizei vorglade, über politischi Aktivitäte in de Schwyz befroogt ùn als Denunziante missbruucht, oder sùnscht ùnter Drùgg gsetzt ùn schikaniert z werde. In de 90er Joor het des deno viilmool d Züg vùnere finanzielle Erpressig aagno.[43]

Scho 1991 hen mit em Chriegsussbrùch in Kroatie 14'000 Jugoslawe in de Schwyz en Asylaatrag gstellt. Devo sin d Mehrheit jùngi Albaner gsi, wo vorem Militärdienscht gflüchtet sin.[44] E Chance ùff Asyl hen aber die weenigschte devo gha; am Aafang isch meischt als Grùnd aagfiert worde, dass jede Staat s Rächt hät, syni Bürger zum Chriegsdienscht z zwinge, spööter het mer Noochwyys verlangt, dass öber würkli zum Militär yyzoge worde isch, wo di meischte Deserteur aber natürli nit hen chönne vorwyyse.[45] Wyl mer die Lüt einewäg schlächt het chönne ùff Jugoslawie zrùggschigge ùn mit em immer offesichtlichere Bürgerchrieg, isch ene deno am Änd vo 1991 e provisorischi Bewilligùng gee worde. Entspannt het sich d Situation deno aber wiider für e chùrzi Zyt. Zum eine het mit de Unabhängigkeitserklärig vo Mazedonie de politischi Drùgg ùff di dörtige Albaner noochglo, glychzytig het sich di jugoslawischi Armee in e rein serbischi Armee gwandlet, wo nümm viil Wärt drùff glait het, Albaner yyzberuefe.

Wo ab 1992 kei neui Saisonniersbewillige mee vergee worde sin, ùn de Alldaag vo de Albaner im Kosovo all mee vo Gwalt, Ussgränzig ùn willkürliche Drangsalierig prägt worde isch, het deno au d Zaal vo reguläre Asylgsuech zuegno. Bis 1997 sin des regelmässig e paar duusig pro Joor gsi.[46] Für d Albaner het debi bsùnders e Roll gspiilt, dass si meischt wäge de Arbetsmigration vo de letschte Joorzäänt, sälber scho Verwandti in de Schwyz gha hen. Sonigi persönlichi ùn familiäri Beziehige hen für d Albaner ussem Kosovo e groossi Roll bi de Waal vùnere Asyldestination gspiilt.[47] Vo de Schwyzer Öffentlichkeit isch di groossi Zaal vo kosovarische Asylsuechende dergäge meischt ùff e aageblich bsùnders groossi Attraktivität vo de Schwyz zrùggfiert worde. Trotz dass de Groossdeil vo de albanische Asylsuechende in de Schwyz Aaghörigi gha hen, hen si im Regelfall nit dürfe bi ihrene Verwandte wohne, sùndern sin über e Verdeiligsschlüssel ùff di einzelne Kantön verdeilt worde, ùn dörte in Kollektivùnterkümft für Asylbewerber. Die Praxis isch ùff groosses Unverständniss vo de Aaghörige gstoosse, wo demit grächnet gha hen, dass die meischt jùnge Asylbewerber in de Schwyz ùnter de Obhuet vùmene ältre Verwandte würdi sy.[48] Die Praxis wird hüt mit defür verantwortlig gmacht, dass e Deil vo de albanische Asylbewerber kriminell ùffällig worde sin.[49][50] En wytere Faktor isch au gsi, dass die Asylbewerber viilmool vo de etablierte Albaner nit bsùnders guet ùffgnoo worde sin ùn zum Byspil nit immer in de albanische Verein willcho gsi sin. Vo viile Albaner sin die Neuaakömmling für de immer schlächtere Ruef vo de Albaner verantwortlig gmacht worde, ùn usserdäm het viilene missfalle, dass immer mee Albaner s Kosovo verlo hen, statt trotz de serbische Repressione usszharre.[51]

Dernäbe het d Ùnterkùmft in Asylzentre wohl au unnötigi Chöschte verursacht, wyl sich sùnscht di albanische Familie hätte chönne ùm d Asylbewerber chümmre. De Moritz Leuenberger schätzt, dass die 30'000 albanischi Familie in de Schwyz lycht öbe 10'000 Asylbewerber hätte chönne ùnterbringe ùn versorge, was em Bùnd über 50 Millione Franke hätti chönne spaare.[52]

Asylgsuech vo Kosovo-Albaner sin in derre Zyt in über 90% vo de Fäll abgwiise worde.[53] Au noocheme rächtchräftige Bscheid sin aber di weenigschte ussgreist, grad wyl si im Kosovo noocheme Asylaatrag no mee de Verfolgig ussgsetzt gsi wäre. D Schwyzer Behörde sin meischt vor eme Dilemma gstande: Derwyylscht em Chrieg in Jugoslawie sin d Vercheerswäg zum grööschte Deil ùnterbroche gsi, ùn drùm isch kei Wegwyysig mögli gsi. Ùn noochem Änd vùm Chrieg 1995 het sich di jugoslawischi Regierig gweigret, jugoslawischi Staatsbürger yyreise z lo, wo im Ussland en Asylaatrag gstellt gha hen oder sich illegal im Ussland ùffghalte hen. Zue däm Zytpùnkt sin öbe 7000 abgwiiseni Asylbewerber uss Jugoslawie in de Schwyz gsi, di meischte devo Kosovare.[54] So isch d Ussreisefrischt für abgwiiseni jugoslawischi Asylbewerber immer wiider verlängret worde, vo 1994 bis Augùscht 1997 im Halbjooresrhythmus.[55] In derre Zyt het de Bùndesroot regelmässig versuecht, mit Jugoslawie en Rùggfierigsabcho usszhandle, was Belgrad aber verweigeret het. Zuesätzli hen mangi Albaner mangmool nooch meerere Joor e F-Bewilligùng übecho. Des het bedütet, dass si zwar nit als Flüchtling anerkannt worde sin, aber einewäg e gwüssi Schùtzwürdigkeit gha hen. Allerdings het de Status im Ùnterschid zum reguläre Flüchtlingsstatus jederzyt chönne ùffghobe werde, wänn d Behörde e Rùggkehr wiider für zuemuetbar aagluegt hen.

Für di albanische Asylbewerber het die Situation bedütet, dass si joorelang ohni en klare Status in de Schwyz gläbt hen. Je nooch Kanton hen si zwar yygschränkt chönne schaffe, aber d Arbetsgeber hen meischt Lüt mit ere feschte Ùffenthaltsbewilligùng bevorzugt, wo nit ùff es Mool hen chönne ungültig werde.[56] Au wänn öber mit ere provisorische Bewilligùng e Arbet gfùnde het, het die Stell viilmool – ùn mangmool nooch meerere Joor – wiider miesse ùffgee werde, wänn die provisorischi Bewilligùng zrùggzoge worde isch.[57] Wyl si einewäg nit hen chönne ussgwiise werde, sin sonigi Lüt ùn ganzi Familie deno ùff Sozialhilf aagwiise gsi. Des het wiiderùm verhindret, dass si e reguläri Ùffenthaltsbewilligùng hen chönne beatrage, wyl für des en gfeschtigte wirtschaftliche Stand wichtig gsi isch.[58] Bsùnders für Chinder ùn Jugendlichi het des en Düüfelschreis bedütet, wyl si wäge ihrem unsichere Ùffenthaltsstatus Schwierigkeite bi de Ussbildig ùn Arbetssuech gha hen, ùn wäge däm deno au kei reguläri Bewilligùng übecho hen.[59] So isch Jugendliche mit eme provisorische Status viilmool kei Erlaubniss erdeilt worde, e Beruefslehr z mache, au wänn si ihri ganzi Schuelzyt in de Schwyz verbrocht hen. Viili sin eso in de ganze langfrischtige Läbensblanig bloggiert gsi.

Im Septämber 1997 isch deno schliessli nooch lange Verhandlige e Rùggfierigsabcho zwüsche de Schwyz ùn Jugoslawie in Chraft träte.[60] Bevor d Wegwyysig deno aber überhaupt het chönne ùmgsetzt werde, isch s Abcho mit em Ussbrùch vo ùffnige Chriegshandlige im Kosovo im März 1998 scho wiider Makulatur gsi. D Ussreisefrischt isch deno zerscht ùff de Juli 1998, ùn schliessli im Septämber ùff Ändi April 1999 verschoobe worde. Glychzytig isch es Aaghörige vo niiderglassene Kosovare erlyycheret worde, Bsuechsvisa z erhalte.[61] D Massevertryybige vo Albaner ussem Kosovo Aafang 1999 hen usserdäm e groossi Sympathi ùn Solidarität ùnter de Schwyzer Bevölcherig ussglööst. Am 8. April het de Bùndesroot deno e kollektivi vorläufigi Ùffnaam vo allene kosovarische Chriegsflüchtling bschloo, wo es irgetwie in d Schwyz gschafft gha hen. Bsuechsvisa für Flüchtling, wo Aaghörigi in de Schwyz gha hen, sin allerdings nit immer bewilligt worde. Diräkt ùn legal hen in de Regel vorallem bsùnders schùtzbedürftigi Persone chönne yyreise. So het e Bùndesdelegation diräkt in mazedonische Flüchtlingslager e Kontingent vo 2'500 Mänsche ussgsuecht.[62] Usserdäm isch jetz d Praxis gäänderet worde, d Flüchtling glychmässig ùff alli Kantön z verdeile, sùndern si hen viilmool chönne privat bi Aaghörige wohne. Insgsamt sin in de Joor 1998/99 öbe 50'000 kosovarischi Flüchtling in d Schwyz cho.[63]

Nooch em Änd vùm Kosovochrieg hen Schwyzer Politiker bal ùff e Rùggkehr vo de Flüchtling drängt. Im Augùscht 1999 isch deno di kollektivi Ùffnaam ùffghobe worde, ùn e Ussreisefrischt für Ändi Mai 2000 gsetzt worde. Näbe de Chriegsflüchtling het des au Duusigi vo Asylbewerber betroffe, wo im Lauf vo de 90er Joor in d Schwyz cho gsi sin. Für Familie, wo nooch meerere Joor Dùldig inzwüsche in de Schwyz verwùrzlet gsi sin, isch des viilmool en harte Schlag gsi, zum Byspil au wenn d Chinder in de Schwyz ùffgwaggse ùn yygschuelt worde gsi sin, ùn jetz in e unvertrauti Ùmgäbig hen zrùgg miesse. No im Joor 1999 sin öbe 13'000 Albaner ussgreist, im Joor 2000 öbe 34'000.[64] Im März 2000 het de Bùndesroot deno bschloo, dass Lüt, wo vor em 1. Januar 1993 e Asylgsuech gstellt gha het, hen chönne en Aatrag ùff e vorläufigi Ùffnaam stelle, wo deno het lycht chönne in e reguläri Erlaubniss ùmgwandlet werde. Öbe 4'000 Lüt ussem Kosovo hen vo derre Möglichkeit Gebruuch gmacht. Glychzytig sin viili Albaner verbitteret gsi, wo zue däm Zytpùnkt scho ussgreist gsi sin, ùn sùnscht hätte chönne e reguläri Erlaubniss übecho.[65]

Nooch em Änd vùm Kosovochrieg het jetz e neui Welle vo Flüchtling ussem Kosovo yygsetzt. Näbe Serbe ùn Roma, wo jetz vor de rùggkehrende Albaner gflohe oder vertriibe worde sin, sin au Albaner dur gägesytigi Abrächnige bedroot gsi. D Roma, wo devor vo beide Syte yygspannt worde sin, sin vo de Albaner jetz viilmool pauschal als Kollaborateur aaluegt ùn vertriibe worde. Devor hen sich albanischsproochigi Roma viilmool als Albaner bezeichnet gha, so au wänn si in de Schwyz Asyl gsuecht hen. Ersch jetz hen viili sich wäge de neue Bedrooigssituation als Roma deklariert ùn neui Asylaaträg gstellt, wo aber meischt abgläänt worde sin.[66] Dernäbe hen au nooch em Chrieg jeds Joor albanischi Kosovare Asylaaträg gstellt; im Joor 2002 no über 1'000, im Joor 2005 no chnapp ùnter 400.[67]

Etablierig in de Schwyz nooch 2000[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Mit em Änd vùm Kosovochrieg ùn de serbische Vorherrschaft het paradoxerwys e Prioritäteweggsel bi viilene Albaner in de Schwyz yygsetzt. Di ganze 90er Joor über hen di meischte e baldigi Rùggkehr im Sinn gha ùn devo traimt. Jetz isch viilene dergäge ùff es Mool bewùsst worde, dass di politischi ùn wirtschaftlichi Situation au wyter ùff viili Joor desolat würdi sy.[68] Viili albanischi Familie hen ersch jetz aagfange, d Schwyz als ihre Läbensmittelpùnkt, ùn de Ùffenthalt in de Schwyz nit nùmme als e Provisorium aazluege.[69][70]

Di albanischi Migration in d Schwyz hält bis hüt aa, isch aber mit de Joor starch zrùggange. Si bschränkt sich hüt in de Hauptsach ùff hoochqualifizierti Arbetschreft ùn de Familienoochzug, meischt Ehepartner oder Chinder vo Mänsche mit Ùffenthalts- oder Bürgerrächt.[71] Im Joor 2007 hen Asylsuechendi oder Lüt, wo vorläufig ùffgnoo sin, nùmme rùnd 4% vo de Wohnbevölcherig uss Serbie, Montenegro ùn em Kosovo ussgmacht.[72] Im Joor 2008 sin vo insgsamt 4937 Zuewandrer uss Serbie, Montenegro ùn Kosovo 777 zue Arbetszwegg in d Schwyz cho (15,7%), ùn 3313 im Raame vùm Familienoochzug (67,1%).[73]

Kultuur ùn Organisation[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Viili Albaner in de Schwyz bzw. ihri Familie stamme uss ländliche Gegende im Kosovo oder Mazedonie ùn die Traditione vo dört präge viili bis hüt. Wie bi viile andre Migrationsgrùppe au, hänge viili Albaner in de Schwyz dänne Traditione stercher nooch, wie d Mänsche im Kosovo sälber, wo viil devo als überholt gilt. Di ieblichi Gsellschaftsform isch bi de Albaner im Kosovo ùn bsùnders ùffem Land bis in d jüngschti Vergangeheit d Groossfamilie gsi. In derre Familieform hen bis zue 100 Mänsche in eim Huushalt gwoont bzw. hen s Eigetum gmeinsam verwaltet. Sonigi Groossfamilie hen meischt uss meerere Ehepaar bstande ùn es het e klari Rolleverdeilig zwüsche de Manne, de Fraue ùn de Chinder gee. D Frau isch im Regelfall nooch de Hochzyt zur Familie vùm Maa zoge. Für d Albaner het s Gwohnheitsrächt, de Kanun, meischt en gröössre Stellewärt gha, wie di staatliche Gsetz. De Kanun isch e mündlichi Überlieferig, wo Läbens- ùn Moralverhalte, Erbschafte, Familiehierarchi, Stryytigkeite, Bsitz ùn de Ablauf vo gsellschaftliche Ereigniss regle duet. Wo di albanischi Migration in d Schwyz yygsetzt het, het s traditionelli Gwohnheitsrächt aber scho all mee aa Bedütig verloore gha, wyl de jugoslawisch Staat e effizienti Gsetzgebig yygfiert ùn au duregsetzt het. Di hütigi Bedütig vùm Kanun isch ùmstritte; er spiilt wohl bi ältre Mänsche ùn bi Lüt ussem ländliche Milieu no e gwüssi Roll, bi jüngre, guet ussbildeti Lüt ùn bi sonige usseme urbane Milieu dergäge praktisch keini mee.[74] D Albaner in de Schwyz befinde sich viilmool imene Übergang vùm traditionelle ländliche Läbe in de Groossfamilie, zum Läbe im städtische Milieu in de Chernfamilie nooch Schwyzer Vorbild.

Di erschte Saisonniers hen bis zum Änd vo de 1970er Joor Veraastaltige ùn Clubs bsuecht, wo vo de jugoslawische Botschaft organisiert worde sin.[75] Meischt aber hen sich d Albaner im Private in de Woonige zum sognante Muhabet troffe, eme gmietliche Usstuusch ùn schwätze mit Kaffi oder Tee ùn rauche. Debi het mer sich Gschichte uss de Heimet verzäält ùn Tonbänder mit Volchslieder uss de eigne Region abgspiilt. Wemmer sich zue gröössere Fescht troffe het, hen die meischt in eim vo de albanische Clubs stattgfùnde, wo unùffällig in de Vorstedt oder de Industrizone gläge sin. Di erschte devo sin in de 1970er Joor vo Sympatisante vùm Regime vùm Enver Hoxha gründet worde.[76] Wo sich di politischi Lag in Jugoslawie mee ùn mee aagspannt het, sin ab de spoote 1980er Joor wyteri rein albanischi Verein entstande, wo meischt e politischi Ussrichtig gha het. So het es z Züri en Club gee, wo de kosovarische Partei LPK noochgstande isch, ùn en andre, wo de LDK noochgstande isch. Dernäbe hen sich viili albanischi Sportverein bildet, wie de Fuessballverein Dardania z Lausanne. In de 1990er Joor het es meereri Dùzend sonigi Verein gee. In dänne Clubs het mer sich bsùnders am Oobe troffe ùn di albanische Fernseenoochrichte aagluegt. Bi gröössre Fescht sin au traditionelli Volchsdänz ùn Musik ùffgfiert worde, ällewell aber im private Raame oder in eim vo de unùffällige Clubs. Aa d Schwyzer Öffentlichkeit isch di albanischi Kultur aber chuum füredrùnge ùn albanischi Musik, Ässe ùn Kultur isch wyytgehend unbekannt blybe.

Syt em Änd vùm Kosovochrieg isch d Aazaal vo de Verein starch zrùggange, ùn Beobachter stelle e „ent-Politisierig“ vo de albanische Verein fescht.[77] Zue dänne mit de meischte Mitgliider ghört die „Albanische Gemeinschaft in der Schweiz“ (alb. „Bashkësia Shqiptare në Zvicër“).[78] Dezue git es au zwei wichtigi muslimischi Verein vo Albaner, d „Union der albanischen Imame in der Schweiz“ (alb. Unioni i imamëve shqiptarë në Zvicër) ùn de „Albanisch-islamischer Dachverband Schweiz“ (alb. Bashkësia Islame Shqiptare Zvicër).[79][80]

Bis hüt aktiv sin au verschiidni Kultuurverein wie de „Albanische Kulturverein Iliria“ z Wattwil, di „Albanische Tanzschule «Shota»“ z Aarau oder de „Verein Rinia Contact“ z Gämf. D Verein verlege sich näbem organisiere vo Fescht ùn Freizytaktivitäte mee ùn mee au ùff d Integrationshilf. E Byspil isch de „Albanische Lehrer- und Elternverband "Naim Frashëri"“, wo in fascht allene Kantön aktiv isch oder die „Vereinigung der albanischen Intellektuellen in der Schweiz“ (alb. Bashkimi i Intelektualëve Shqiptarë në Zvicër).[81] Näbe de Vermittlig vo de albanische Kultur aa d Chinder, isch s Zyyl vo däm Verein au d Integration in d Schwyzer Gsellschaft. Andri Verein sin zum Byspil s „Albanische Institut“ z St. Galle oder s „ISEAL (Institut suisse d’études albanaises)“ z Lausanne. Usserdäm isch d „UPA Université populaire albanaise“ ällewell no aktiv. In de meischte Kantön git es hüt usserdäm albanischi Diskotheke, wo viilmool au vo nit-Albaner bsuecht werde.

Dernäbe exischtiere wyter meereri albanischi Sportverein, so de FC Dardania Basel oder de FC Kosova Neuchâtel, wo in de 3. Liga spiile, oder de FC Kosova Zürich ùn de FC Kosova Genève, wo in de 2. Liga spiile.

Usserdäm sin in de Schwyz meereri albanischi oder zweisproochigi Zytige verfiegbar, wo di albanischi Diaspora als Zyylpublikum hen. In de Schwyz erschynt eso monatlich d Zytig Albsuisse ùn zweimool pro Wùch d Zytig Tung. D Zytig Bota Sot het ihre Sitz z Züri ùn di kosovarischi Zytig Zëri i ditës vertryybt usserdäm e spezielli Ussgaab für d Albaner in Weschteuropa, wo au in de Schwyz erhältlig isch.

Akzeptanz ùn Image in de Schwyz[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Di albanischi Bevölcherig het wie andri Grùppe ussem ehemoolige Jugoslawie e schlächts Aasänne in de Schwyz, wobi d Albaner no emool en bsùnders schlächte Ruef hen. Si werde eso zum Byspil mit Kriminalität, Gwaltbereitschaft oder Islamisierig in Verbindig brocht. Bsùnders di männliche albanische Jugendliche werde viilmool mit Stereotype vo „Balkan-Macho“ oder „Raser“ verbùnde, derwyylscht d Fraue viilmool als uneigeständigi ùn hilflosi Opfer in patriarchale ùn islamische Strùktuure aagsänne werde.[82] Bsùnders ùff jùngi albanischstämmigi Persone chönne die Vorurdeil negativi Usswirkige in de Ussbildig oder bi de Lehrstelle-, Job- oder Woonigssuech ha, wo si viilmool wäge de Herkùmft oder eme Name benoochteidigt sin.[83] So hen in ere Studie vùm Eidgnössische Innendepartement vo 2014 nùmme en Viertel aagee, dass si mit Albaner wötte zämmeschaffe.[84] De schlächte Ruef isch bsùnders in de Dütschschwyz ussprägt, in de Romandie ùn im Tessin werde d Albaner änder als ei Yywanderigsgrùppe vo viile waargnoo.[85]

Als ei Grùnd für de schlächte Ruef wird viilmool aagfiert, dass di albanischsproochige Arbetsmigrante uss Jugoslawie langi Zyt nit als Albaner waargnoo worde sin ùn als ethnischi Grùppe unsichtbar blybe sin. Derwyylscht de Begriff „Jugoslawe“ no änder positiv bsetzt worde isch, ùn für viili Schwyzer Errinerige aa die problemlosi Zyt vo de Saisonniers weggt, isch de Begriff „Albaner“ ersch dur negativi Schlagzyyle bekannt worde.[86][87] En zweite Grùnd isch au de verzögerti Familienoochzug, wo ersch am Änd vo de 80er-Joor yygsetzt het. Die Fraue ùn Chinder sin chuum als Familieaaghörigi vo dänne Saisonniers waargnoo worde, wo zum Deil scho syt über eme Joorzäänt in de Schwyz gschafft hen. Statt däm het mer si änder als Flüchtling waargnoo, wo zuefällig als Asylbewerber in d Schwyz cho wäre.[88] D Albaner sin eso am Aafang vo de 1990er-Joor als e neui Yywanderigsgrùppe waargnoo worde, glychwohl dass si scho syt Joorzäänt in de Schwyz presänt gsi sin.[89] Die verspööteti Woornämmig vo de Albaner als e eigni ethnischi Grùppe isch usserdäm mit ere Rezession zämmegfalle, so dass si statt als gschätzti Arbetschreft jetz als e soziali Lascht waargnoo worde sin.[90]

Dezue chùnt no, dass am Aafang vo de 90er Joor d Drogeproblematik stercher waargnoo worde isch. Im Drogehandel hen zue derre Zyt Lüt uss de Republik Albanie ùn em Kosovo e groossi Roll gspiilt, wo deno mit de Albaner insgsamt in Verbindig brocht worde sin[91] ùn s Image vo de Jugoslawe in de Schwyz duurhaft bschädigt het.[92] Einzelni Gwalttate vo Kosovo-Albaner hen usserdäm viil Ùffsänne erregt, so zum Byspil de Mord vùm Albaner Ded Gecaj am Lehrer vo synrer Dochter im Joor 1999 z St. Galle. Dernäbe isch d Kriminalitätsrate vo kosovarische Manne datsächli hööcher wie die vo Schwyzer, bsùnders bi Gwaltdelikt.[93] De Grùnd defür wird vo Experte ùnter andrem mit ere Überforderig vo viile Jugendliche aagee, bsùnders bim Übergang vo de Schuel in s Beruefsläbe, wo bi mange Jugendliche Frùschtratione usslööst.[94] Dezue chùnt hüüfig no e Rolle- ùn Generationskonflikt, wänn jùngi Albaner zwüsche de Wärt ùn Läbensvorstellige vo de Eltre ùn de Schwyzer Gsellschaft jongliere mien, ùn debi viilmool überforderet sin ùn Spannige ussgsetzt sin.[95]

E groossi Roll spiilt au d Berichterstattig vo de Medie, wo Albaner in de Regel vorallem in negative Schlagzyyle erschyyne, derwyylscht positivs Engagement vo albanischstämmige Persone chuum thematisiert wird.[96] Dezue chùnt no, dass di albanischi Kultur meischt im private Raame ussgiebt wird, ùn d Schwyzer Öffentlichkeit wäge däm chuum e Vorstellig devo het.

D Albaner sin au meereri Mool in de Fokus vo politische Kampagne in de Schwyz cho. Im Joor 1998 het zum Byspil di Schwyzerischi Volchspartei mit eme Plakat erfolgryych gäge e planti Subvention vo de Stadt Züri für e Integrationsprojäkt „Konktaktnetz für Kosovo-Albaner“ vo de Caritas Züri gworbe. Ùff däm Plakat het in änder chlyne Buechstabe „Kontaktnetz für“ gstande, deno in sehr viil gröössre Buechstabe „Kosovo-Albaner“ ùn schliessli no gröösser „Nein“, so dass mer vorallem no „Kosovo-Albaner Nein“ het chönne läse. E Chlag wäge Rassediskriminierig isch aber abgwiise worde.[97] Langfrischtig im Bewùsstsy bliibe isch au en Vorfall vo 2011, wo en Kosovo-Albaner z Interlake en Schwyzer mit eme Mässer verletzt het. Drùff het d SVP e Inserat mit em Titel „Kosovaren schlitzen Schweizer auf!“ veröffentlicht, zùme für Stimme für di sognanti Usschafftigsinitiativ z werbe. Des het schliessli zumene Verfaare gäge de Generalsekretär vo de SVP ùn syni Stellverträteri wäge Rassediskriminierig gfiert, wo beidi schlùssändli zunere Gäldstroof verùrteilt worde sin.[98][99]

Albaner füüre 2016 z Züri en Siig vo de albanische Fuessballnationalmannschaft

Änder positiv zum Ruef vo de Albaner drait de Erfolg vo albanischstämmige Fuessballspiiler bi. So spiile bi de Schwyzer Nationalmannschaft meereri Spiiler mit albanische Wùrzle mit. Bim Qualifikationsspiil zur Fuessball-Europameischterschaft 2012 gäge Ängland im Juni 2012 hen zum Byspil fümf Schwyzer mit albanische Wùrzle mitgspiilt: Behrami, Xhaka, Shaqiri, Džemaili ùn Mehmedi. Bim Spiil gäge di albanischi Fuessballnationalmannschaft in de WM-Qualifikation 2014 het des ùff beide Syte zue Diskussione gfiert. Vo Albanischer Syte sin die fümf albanischstämmige Spiiler zum Deil als „Verräter“ bezeichnet worde, vo Schwyzer Syte isch ene dergäge zum Deil vorgworfe worde, dass si sich nit bedingigslos zur Schwyz bekenne, sùndern ùffe e Doppelidentität zeige.[100][101][102]

Bim Spiil Albanie gäge d Schwyz bi de Europameischterschaft 2016 isch es dergäge harmonischer zuegange. Ùff de Schwyzer Syte sin seggs Spiiler mit albanische Wùrzle ùffboote worde (de Granit Xhaka, Xherdan Shaqiri, Valon Behrami, Blerim Dzemaili, Admir Mehmedi ùn de Pajtim Kasami), ùn ùff Albanischer Syte hen elf Spiiler in de Schwyz gläbt gha oder hen sogar en Schwyz Pass. Nooch em Spiil, wo vo de Schwyz gwùnne worde isch, hen au di albanische Fans z Züri gfüüret, zum Deil mit de Begründig, dass jo ùff beide Syte so viil Schwyzer mit albanische Wùrzle oder Albaner mit Schwyzer Hintergrùnd würde spiile, dass mer in jeedem Fall ùff de Gwinnersyte stünd.[103] Ùffsänne het au d Mueter vùm Granit ùn em Taulant Xhaka ùff sich zoge, wyl si bim Spiil e T-Shirt mit de Schwyzer ùn de albanische Fahne aagha het.[104] Beidi Brieder sin z Basel ùffgwaggse, aber de Granit spiilt für d Schwyz ùn de Taulant für Albanie.

Bekannti Persönligkeite[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Politik, Wirtschaft ùn Gsellschaft
  • de Behgjet Pacolli
    de Behgjet Pacolli
Musik ùn Ùnterhaltig
  • d Edita Abdieski
    d Edita Abdieski
  • d Elina Duni
    d Elina Duni
  • de Patrick Nuo
    de Patrick Nuo
Fuessball
  • de Albert Bunjaku
    de Albert Bunjaku
  • de Granit Xhaka
    de Granit Xhaka
  • de Lorik Cana
    de Lorik Cana
  • de Pajtim Kasami
    de Pajtim Kasami
  • de Valon Behrami
    de Valon Behrami
  • de Xherdan Shaqiri
    de Xherdan Shaqiri
Kampfsportler
Hockey

Literatur[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  • Hans-Peter von Aarburg, Sarah Barbara Gretler: Kosova-Schweiz: Die albanische Arbeits- und Asylmigration zwischen Kosovo und der Schweiz (1964-2000). Lit Verlag, Zürich 2008, ISBN 978-3-03735-250-2. (Deutschland: ISBN 978-3-8258-1371-0); Churzpräsentation (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[3] [4] Vorlage:Toter Link/www.unibas-ethno.ch
  • Ueli Leuenberger, Alain Maillard: Les damnés du troisième cercle – Les Kosovars en Suisse 1965/1999. Éditions Metropolis, Genf 1999, ISBN 2-88340-100-4.
  • Xhevdet Kallaba, Kan Poldervaart (Hrsg.): Kosovo–Schweiz–Kosova – Flucht und Rückkehrbewegung 1998–2001. Verlag der Schweizerischen Stiftung des Internationalen Sozialdienstes, Zürich 2005, ISBN 3-907873-06-8.
  • Grazia Giacosa: Vécu migratoire des Albanais du Kosovo au Tessin: entre tradition et modernité. Fribourg, Suisse 2006.
  • Janine Dahinden: Prishtina - Schlieren: albanische Migrationsnetzwerke im transnationalen Raum. Seismo, Zürich 2005.
  • Georges Lüdi & Iwar Werlen: EIDGENÖSSISCHE VOLKSZÄHLUNG 2000 - SPRACHENLANDSCHAFT IN DER SCHWEIZ. Hrsg.: Bundesamt für Statistik [BFS]. Neuchâtel 2005, ISBN 3-303-16075-9.
  • Barbara Burri Sharani, Denise Efionayi-Mäder, Stephan Hammer, Marco Pecoraro, Bernhard Soland, Astrit Tsaka, Chantal Wyssmüller: Die kosovarische Bevölkerung in der Schweiz. Hrsg.: Bundesamt für Migration [BFM]. Bern-Wabern 2010.
  • Fabienne Tissot, Stephan Schmid & Esther Galliker: Ethnolektales Schweizerdeutsch. In: Elvira Glaser, Jürgen Erich Schmidt & Natascha Frey (Hrsg.): Dynamik des Dialektes- Wandel und Variation. Akten des 3. Kongresses der Internationalen Gesellschaft für Dialektologie des Deutschen. Franz Steiner Verlag, Stuttgart 2011.

Links[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Verein:

Noochrichteportäl:

Film oder Zytigsartikel:

Lieder

Fuessnote[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  1. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 26
  2. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 32
  3. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 33
  4. ↑ Bundesamt für Statistik: Wohnbevölkerung nach detaillierter Staatsangehörigkeit. Archiviert vom Original am 16. Oktober 2012; abgruefen am 8. November 2009.
  5. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 34
  6. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 33–34
  7. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 34–35
  8. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 37
  9. ↑ Lüdi & Werlen 2005, pp. 11
  10. ↑ Lüdi & Werlen 2005, pp. 21–22
  11. ↑ Lüdi & Werlen 2005, pp. 33–35
  12. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 56
  13. ↑ Tissot, Schmid & Galliker, pp. 327
  14. ↑ Tissot, Schmid & Galliker, pp. 328
  15. ↑ Tissot, Schmid & Galliker, pp. 328
  16. ↑ Tissot, Schmid & Galliker, pp. 326
  17. ↑ Albanermission Nordwestschweiz feiert Doppel-Jubiläum in Aarau (Commniqué der Römisch-katholischen Kirche im Aargau). In: kath.ch. 25. Oktober 2010, abgruefen am 19. Februar 2011.
  18. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 82
  19. ↑ Unioni i imamëve shqiptarë në Zvicër. Abgruefen am 22. Mai 2012.
  20. ↑ Albanische Imame vereinigen sich. 20 Minuten, 27. Februar 2012, archiviert vom Original am 4. Mai 2012; abgruefen am 22. Mai 2012.
  21. ↑ http://www.luzernerzeitung.ch/nachrichten/schweiz/Albanische-Muslime-unterzeichnen-Charta;art46447,992533 (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.luzernerzeitung.ch
  22. ↑ Kundert, Mathias: Der Sprachwechsel im Domleschg und am Heinzenberg (19./20. Jahrhundert). Kommissionsverlag Desertina, Chur 2007, ISBN 978-3-85637-340-5
  23. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 20
  24. ↑ Leuenberger 1999, pp. 23
  25. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 24, 53
  26. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 33
  27. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 41–44
  28. ↑ Leuenberger 1999, pp. 41–42
  29. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 28
  30. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 28
  31. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 283
  32. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 289
  33. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 300–301.
  34. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 86
  35. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 297
  36. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 321
  37. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 321
  38. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 321
  39. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 323
  40. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 86
  41. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 326
  42. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 458
  43. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 458–459
  44. ↑ Leuenberger 1999, p. 52
  45. ↑ Leuenberger 1999, p. 53
  46. ↑ Leuenberger 1999, p. 55
  47. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 469
  48. ↑ Leuenberger 1999, p. 97
  49. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 30
  50. ↑ Leuenberger 1999, p. 98
  51. ↑ Leuenberger 1999, p. 98
  52. ↑ Leuenberger 1999, p. 98
  53. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 467
  54. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 467
  55. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 468
  56. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 473
  57. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 473
  58. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 474
  59. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 466
  60. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 477
  61. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 486
  62. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 490
  63. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 25
  64. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 491
  65. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 492
  66. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 498
  67. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 499
  68. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 321
  69. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 322
  70. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 113
  71. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 32
  72. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 32
  73. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 32
  74. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 84
  75. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 93
  76. ↑ Leuenberger & Maillard 1999, pp. 30
  77. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 94
  78. ↑ Bashkësia Shqiptare në Zvicër. Archiviert vom Original am 30. Mai 2012; abgruefen am 22. Mai 2012.
  79. ↑ Unioni i imamëve shqiptarë në Zvicër. Abgruefen am 22. Mai 2012.
  80. ↑ Albanische Imame vereinigen sich. 20 Minuten, 27. Februar 2012, archiviert vom Original am 4. Mai 2012; abgruefen am 22. Mai 2012.
  81. ↑ Bashkimi i Intelektualëve Shqiptarë në Zvicër. Abgruefen am 22. Mai 2012.
  82. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 41
  83. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 42, 52
  84. ↑ Archivierte Kopie. Archiviert vom Original am 24. Oktober 2016; abgruefen am 1. Mai 2017.
  85. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 42
  86. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 29, 292
  87. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 41
  88. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, pp. 290
  89. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 41
  90. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 41, 60
  91. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 41, 67
  92. ↑ von Aarburg & Gretler 2008, p. 292
  93. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 67
  94. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 68
  95. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 91
  96. ↑ Sharani et al. 2010, pp. 69
  97. ↑ Archivierte Kopie. Archiviert vom Original am 9. April 2016; abgruefen am 1. Mai 2017.
  98. ↑ https://www.nzz.ch/schweiz/rassendiskriminierung-urteil-im-fall-des-kosovaren-plakats-ld.7732
  99. ↑ Archivierte Kopie. Archiviert vom Original am 24. April 2016; abgruefen am 1. Mai 2017.
  100. ↑ Benjamin Steffen: Zwei Herzen in der Brust. In: NZZ online/NZZ am Sonntag. 9. September 2012, abgruefen am 10. September 2012.
  101. ↑ Eva Tedesco: „Kann sein, dass wir provoziert werden“. In: 20minuten online. 10. September 2012, archiviert vom Original am 12. September 2012; abgruefen am 10. September 2012.
  102. ↑ Flurin Clalüna: Die hässliche Geschichte vom „Landesverrat“. In: Neue Zürcher Zeitung. Nr. 210, 10. September 2012, S. 29 (Artikel auf NZZonline).
  103. ↑ http://www.tagesanzeiger.ch/zuerich/stadt/kommt-es-heute-wieder-zum-tanz-des-zweikoepfigen-adlers/story/29733986
  104. ↑ Archivierte Kopie. Archiviert vom Original am 16. Januar 2017; abgruefen am 1. Mai 2017.
Dr Artikel „Albaner in der Schweiz“ isch einer vo de bsunders glungene Artikel.

Churz zämmegfasst, isch de Artikel sproochlig un stilistisch vorbildlich gschriibe, bhandlet alli wichtigi Aspekt vum Thema ussfierlich, isch sachlig korrekt un sorgfältig mit Quelle belait, glunge gstaltet un profilgrächt.

Alli sin härzlich yyglade wyter aa däm Artikel z schaffe, z erwyytre un z verbessre!

Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Albaner_in_der_Schweiz&oldid=949414"